Και με τα χίλια βάσανα, πάλ΄ η ζωή γλυκιά ΄ναι ...

Φλεβάρης τέλος

"Απόκριες" δίχως τέλος σε Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη, Ιταλία, Ελλάδα και λοιπή ΕΕ ...

Και μιας όλοι αυτοί έχουν Απόκριες, ας ασχοληθούμε εμείς με κάτι πιο απλό κι ευχάριστο

Φαγάκια και Γλυκάκια (συνέχεια)

Τα φαγάκια της Αποκριάς όπως είπαμε ήταν απλά, τίποτα το ιδιαίτερο ... ό,τι βρεθεί κι ό,τι διαθέτει ο καθένας. Κι ήταν η διάθεση για γλέντι, τραγούδι και χορό που τα έκανε όλα. Κι ήταν πλούσια και ποτέ δεν έλειπε από κανέναν, παρ΄ όλα τα βάσανα και τις έγνοιες. Συνηθισμένοι μεζέδες θα μπορούσαμε να τα πούμε κι όχι αποκριάτικα φαγάκια ... Κι ήταν τα λουκάνικα, ο πατσάς με σκεμπεδάκια και ποδαράκια η πηχτή, το μπουμπάρι (γεμιστό έντερο ή κάτι σε σπληνάντερο), οι λαχανοντολμάδες και κάνα κοτόπουλο και τα ψητά κρέατα κυρίως την Τσικνοπέφτη και την Κρεατερή. Την Τυρινή κυριαρχούσαν τα σπιτίσα ή χερίσα ή βρουλίτικα μακαρόνια, τα ζυμαρικά του ματσού, όπως οι χυλοπίτες και ο χερίσος φιδές (κριθαράκι)! Αχ και, τα κατιμέρια, οι τυρόπιτες, τα παντός είδους μπουρέκια, οι τσακλαμάδες (στριφτές ή επίπεδες χορτόπιτες), τα τσακλαμαδάκια (τηγανητά χορτοπιτάκια) και τα μπαλίκια (χορτοκεφτέδες), τα κολοκυθένια μπουρέκια (κολοκυθόπιτες), οι μακαρονόπιτες ή παυλόπιτες (χορτόπιτα από χυλό με αβγά, τυρί, αλεύρι, μυρουδικά και άφθονους ψιλοκομμένους παύλους ή ακαρόνους, δηλ. τα στελέχη των φρέσκων κρεμμυδιών), το ξυνόγαλο με μέλι ή το λιγούρτι (γιαούρτι) και τα θαμαστά τυριά συρωτή, καλαθάκι, ανθότυρο, μυτζήθρες φρέσκες αλμυρές ή γλυκές,  τα κασκαβάλια κλπ... Ουπς ... και μου τρέχουνε τα σάλια ... ΄Ασε τα χταπόδια, χτένια, μύδια σε όλες τις παραλλαγές, λακέρδες, τσίρους, καλκάνια ...

΄Οσο για τα γλυκάκια, απλά κι αυτά ...φτιαγμένα από τα βρισκούμενα υλικά. Κι ήταν η ριζόπιτα ή ρυζομπούρεκο, τα ξεροτήγανα ή αβγοκαλάμαρα (δίπλες), ο σιμιγδαλένιος χαρβάς, οι γαλατόπιτες, το ρυζόγαλο και το καντεϊφι... Κι οι λουκουμάδες, τα κατημέρια, οι τηγανίτες, φρούτα ό,τι υπήρχε της εποχής ... 

Κοινή παράδοση της Ιωνίας και της Ερυθραίας ήταν το κλείσιμο της αποκριάτικης ευωχίας μ΄ ένα αβγό, μεετά το δείπνο της Τυρινής Κυριακής! ΄Ετρωγαν τότε ένα αβγό κι έλεγαν χαρακτηριστικά:

«Με αβγό το σφαλήξαμε και μ αβγό θε να τ΄ ανοίξομε», υπονοώντας την αυστηρότατη τότε νηστεία της Σαρακοστής μιας και κατά τη διάρκειά της έκαναν νηστεία! Αμ τότε δεν έτρωγαν τίποτε ζωικό! Και "μ΄αβγό θα να τ΄ανοίξομε" το πασχαλινό κόκκινο αβγό ενοούσαν, αυτό που τρώγεται μετά την Ανάσταση, με το τσούγκρισμα και πριν από τη μαγειρίτσα.

Στην Αθήνα τού τότε ... στις φτωχές προσφυγικές γειτονιές Καισαριανή, Βοτανικό, Βύρωνα, Ταύρο,  τα αντέτια (έθιμα) άντεξαν για κάμποσα χρόνια! Κι η Σαρακοστή κρατιόταν και μάλιστα αυστηρά. Και το γαϊτανάκι περνούσε και στριφογύριζε στα σοκάκια κι οι χαρταετοί έδιναν κι έπαιρναν σε φαντασία και χρώματα και καταστόλιζαν το γαλάζιο ... Και σ΄αυτές τις γειτονιές Καισαριανή, Ερυθραία, παρά τη φτώχεια, την ανέχεια και τη δυστυχία της προσφυγιάς, περίπου, να πω ως το 1975-80 σχεδόν όλες ετούτες οι συνήθειες ξαναζωντάνευαν. Το κέφι το κέφι δεν έλειπε, ενώ τα "τσιμπούσια και τα ζέφκια φάνταζαν; ήταν; μια διέξοδος στα αμέτρητα προβλήματα των προσφύγων. Με λιγοστούς μεζέδες και πολλή διάθεση στηνόταν το αποκριάτικο "τσιμπούσι" και στο άψε-σβήσε. Τα μετρημένα μόμπιλα (έπιπλα) έβγαιναν στην αυλή και το προσφυγικό δωματιάκι γινόταν πίστα χαράς και ξεφάντωσης. Οι κουδουνάτοι, πάντα καλομπεγέντιστοι (ευπρόσδεκτοι), σκορπούσαν απλόχερα  το γέλιο, χόρευαν ασταμάτητα, πείραζαν μικρούς και μεγάλους και ταλαιπωρούσαν αυτιά  τραγουδώντας ούλα τ΄ αρσίζικα του ντουνιά!

Θύμησες! Σκηνές ζωής;

"Ψυχή της Αποκριάς στη Ν. Ερυθραία ήταν κάποτε ο θρυλικός Βασίλης Ντεληγιάννης, ένας Βουρλιώτης πρόσφυγας που σοφιζόταν κάθε χρόνο χίλια δυο μασκαρέματα κι έφτιαχνε μικρούς «θιάσους», παρέες "κουδουνάτων" που έκαναν την αποκριάτικη εμφάνισή τους στην κεντρική πλατεία της Ν. Ερυθραίας, μπροστά στο σπίτι του, μέσα σε πανδαιμόνιο από γέλια, τουμπελέκια και φάρσες. Πότε καλούσε τσι χήρες για να ντως βρει γαμπροί, πότε μάζευε ένα κοπάδι μαντράχαλους ντυμένους μωρά και τους κυνηγούσε μ΄ ένα βρακί ως ταλαίπωρη μάνα, πότε έκανε τον ψαρομανάβη και πουλούσε αντί για ψάρια πονηρά "ομοιώματα", διαλαλώντας χαρακτηριστικά: Λούτσοι, έχω λούτσοι καλοί με σαφρίδια μπόλικα! Να τρώ η χήρα και να μη δώνει τση παντρεμένης!

Πολλές φορές η ψωρο-μπατούλια (παλιο-παρέα) του γέρο-Ντεληγιάννη με τις μασκάρες και τους κουδουνάτους του έφτανε με τα πόδια ως την Καισαριανή, σκορπώντας το κέφι σε φίλους, συγχωριανούς και συγγενείς που έμεναν σ εκείνη την προσφυγογειτονιά, όπως έκανε και πριν από το 1922, που ηγύριζε ξεφαντώνοντας σε ούλοι τσι μαχαλάδες του Βουρλά.

Λέγεται πως στο τέλος του Εμφυλίου μάλιστα, ο Ντεληγιάννης συνελήφθη από την αστυνομία ως -αν είναι δυνατόν- επικίνδυνος ταραξίας. Οι αστυνομικοί -άκου να δεις- τον περάσανε για κομμουνιστή, γιατί αυτός, με λαϊκή αφέλεια, είχε πάρει ένα παλιό χωνί φωνογράφου και διαλαλούσε τον ερχομό της Αποκριάς!"  ΄Αντε τώρα να βρεις αν όπου μπλέκει η αστυνομία ήταν χειρότερα τότε ή τώρα! Θα συμφωνήσω πως τότε,  πάντα με το συμπάθειο βέβαια για να μη συγχιστούν μερικοί-μερικοί ... γιατι τότε η αστυνομία είχε ηλίθιους που είχαν να κάνουν με το Ντεληγιάννη ενώ τώρα η αστυνομία έχει να κάνει με ηλίθιους και μάλιστα πολλούς κι επιπλέον νέους! Και να με συγχωρείτε αλλά αυτή είναι η γνώμη μου και δεν την αλλάζω με τίποτα!  

------------------

Στις μέρες μας τα αποκριάτικα γλέντια συνεχίζονται ξέπνοα! Χωρίς καθόλου ελληνικό χρώμα, χωρίς χρώμα παράδοσης κι έθιμου, δηλαδή σχεδόν χωρίς κανένα λόγο παρά μόνο τον εμπορικό (βλ. Καρναβάλι Πάτρας, Ξάνθης, Μοσχάτου)! Μόνο σε λιγοστά νησιά ίσως το καρναβάλι κι ο γιορτασμός του να είναι ακόμα λίγο πιο αυθεντικά. ΄Ισως κι επειδή είναι μακριά απ΄την Αθήνα. ΄Ισως γιατί εκεί ο κόσμος είναι λίγο πιο δεμένος, πιο παραδοσιακός, πιο .... Τα υπόλοιπα "καρναβάλια" υποφέρουν ... βαθειά επηρεασμένα από τον απάνθρωπο ρυθμό και τις βάρβαρες συνθήκες της εποχής μας... ΄Εχοντας χάσει πια το γνήσιο "λαϊκό" χαρακτήρα τους, έχουν γίνει καρναβάλια αστικά, της τηλεόρασης, άχρωμου κι άοσμου τύπου, πνίγονται μέσα σε ψεύτικα χρώματα, ψεύτικα στρας, ψεύτικα φτερά. Το Μοσχάτο κι η Πάτρα τι σχέση έχουν με το πραγματικό, το αληθινό ελληνικό καρναβάλι; Ο υποκριτικός καθωσπρεπισμός, η άκρατη ξενομανία κι ο ενοχλητικός σουσουδισμός είναι πλέον τα κύρια και χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους, όπως σε τόσες και τόσες άλλες πτυχές της ζωής μας.

Δυστυχώς, τα αρσίζικα τραγούδια και τα τουμπελέκια έχουν σιγήσει για πάντα στις γειτονιές της Ιωνίας, της ν. Ιωνίας, της Σμύρνης, της Ν. Σμύρνης, της Φιλοθέης, της Ν. Φιλοθέης, της Ερυθραίας, της Ν. Ερυθραίας.... του Βύρωνα, της Καισαριανής! Ελάχιστα; σπίτια (αν υπάρχουν ακόμη και κάθε χρόνο και λιγότερα) στήνουν κάτι σαν τα πατροπαράδοτα αποκριάτικα ζέφκια! Οι νοικοκυραίοι του τότε χάνονται ένας-ένας και μαζί τους παίρνουν αξίες και παραδόσεις, ασίκικα τραγούδια, μπατούλιες και γλέντια χωρίς κανένα λόγο! Γιατί μη φανταστείς ... οι βεγγέρες και τα μεζεκλίκια δεν χρειάζονταν ειδικό λόγο για κείνους που είχαν κάθε λόγο να χτυπιούνται και να δέρνουνται για όσα είχαν αφήσει "εκεί" πίσω! Η καρδιά μετρούσε, η φιλία, η καλή γειτονία, το κέφι, το θέλω, το γίνεται, το απλό, το καλό κρασί ... Οι γνήσιοι κουδουνάτοι γινήκανε μετρημένοι στα δάχτυλα, οι υπόλοιποι πολιτικοί. Οι μουτσούνες στοιχίζουν μια περιουσία, τα κουστούμια το ίδιο. ΄Ασε που καμιά μουτσούνα δεν χτυπά σήμερα ακάλεστη την πόρτα ενός σπιτιού... Οι σημερινές μουτσούνες χρειάζονται πρόσκληση και μάλιστα 15 μέρες πριν για να την καταχωρίσουν στην ηλεκτρονική ατζέντα τους! Βλέπεις πνίγονται στις προσκλήσεις!  Το διονυσιακό κέφι της Αποκριάς και η καλή διάθεση των χτεσινών γλεντοκόπων αντικαταστάθηκαν από τη μουρτζουφλιά (βαρυθυμία), την ανγκούσα (άγχος) και τη μιζέρια του σύγχρονου τρόπου ζωής...;

Περαστικά μας ...

Ε.-

ΥΓ. Μην ξεχάσετε, βρείτε νήμα ή κλωστή κόκκινη κι άσπρη. Κάτσετε και φτιάξτε απόψε το ασπροκόκκινο στριφτό βραχιολάκι σας, το Μάρτη σας! Μάρτης αύριο κι ο μαρτιάτικος ήλιος δεν αστειεύεται! Η γιαγιά μου η καλή το ΄φτιαχνε και μου το περνούσε στο χεράκι, τραγουδώντας ...  οπόχει κόρη ακριβή, το Μάρτη ο ήλιος μην την ιδεί ... και στο τέλος του μήνα μού το έβγαζε και το κρεμούσε σε μια κόκκινη τριανταφυλλιά! Το έθιμο διαδεδεμένο στους Βυζαντινούς, πέρασε στους Σμυρνιούς. Λένε πως -κάπου το διάβασα- πως  όσοι έπαιρναν μέρος στα Ελευσίνια μυστήρια, οι μύστες, έδεναν γύρω από το δεξί τους χέρι και το αριστερό πόδι, μια κλωστή. Λες από κει. Η σημασία της κλωστής δεν είναι γνωστή, αλλά υπάρχουν μαρτυρίες πως οι αρχαίοι φορούσαν κλωστές κόκκινες και άσπρες για να διώχνουν το κακό! Κι όχι γαλάζια μάτια που συνηθίζουμε σήμερα ... Σαν βγει ο Μαρτιάτικος ήλιος, βγαίνει για τα καλά. Καίει, μαυρίζει τα προσωπάκια των παιδιών κι η μαυρίλα το ξέρετε πως παλιά θεωρούνταν ασχήμια, έτσι; Ενώ της σήμερις επί τούτου καβουρντιζόμεθα το καλοκαίρι στας παραλίας παρόλον το επικίνδυνον της υπόθεσης. ΄Ασε πια εκείνους -και τούτους εδώθε- που χώνονται στο ηλιάριουμ! Αυτό το εργαλείο που έχει κάτι από μαγνητική τομογραφία και κάτι από φωτεινό νεκροκρέββατο ...Χτύπα ξύλο ...

Η γιαγιά μου έλεγε ακόμα, πως στα Βουρλά ...
"Που λες, όταν ήμουν κοπέλα -αχ αχ αχ γιατί ήμουν κι εγώ κι ήμουν κι όμορφη, μη με θωρείς τώρα- το πρώτο πράγμα που κάμναμε, κιζινιές *και ντελικανήδες** ήταν την 1η του Μάρτη, να ξυπνήσουμε αχάραγα. ΄Ηπρεπε θες να πάμε να πλυθούμε στον πάνω τσεσμέ... για να μη μας χαλάσει το πρόσωπο. Να μη γεμίσουμε τζιλέδες*** και σιβιλτσέδες**** και να μη βγάνουμε στα μάτια κριθαρ(ι)κά... Και το περιμέναμε πως και πως ... και μας ήρεσε! Ευκαιρία βλέπεις να δειχτούμε στους νεαρούς... Ε, και να δούμε κι εμείς βέβαια τα ντελικανιδάκια ..."

* τουρκιστί κιζ = κορίτσι, κοπέλα ελληνιστί
** τουρκ. ντελί = τρελός, καν = αίμα = ντελικανής στα κρητικά = τρελοαίματος/νεαρός ελλ.
*** τουρκ. τζιλ = φακίδα ελλ.
**** τουρκ. σιβιλτσέ = σπυρί ελλ.

Μικρό κώλο δεν έδειρες, μέγα μη φοβερίζεις ...

Λοκμάδες !!!!

Μία έμεινε για να τελειώσει ο κουτσο-Φλέβαρος ο ταλαίπωρος που για να γλυτώσει από τις φαγωμάρες του Γενάρη και του Μάρτη έδωσε στον καθένα τους μια απ΄τις μέρες του κι έμεινε αυτός λειψός κι άλλοι να ΄χουν από 31 ... Σημαδιακό ε; Η φαγωμάρα πάει με όλα, όλους και παντού! Ακόμα κι ανάμεσα στους μήνες-αδέρφια στη λαϊκή νόηση, περιγράφεται και δείχνει απλά πόσο ο ένας δεν εκτιμάει, δεν σέβεται, δεν νοιάζεται τον άλλο ... έστω κι αν τον αφήσει σακάτη!  

 

27 σήμερα Κυριακή, χτες Ψυχοσάββατο, αύριο 28 και 29 κάθε τέσσερα χρόνια ... και κάθε 29 γιορτάζει λέει ο ΄Οσιος Κασσιανός ... όπου η γιαγιά μου έλεγε, και γελούσε, πως τον γιορτάζουν στη Μυτιλήνη σαν τη γιορτή των τεμπέληδων!!! Κρατάει τα κλειδιά της οκνιάς κι οι τεμπέληδες ως τεμπέληδες δεν θα μπορούσαν να γιορτάζουν και κάθε χρόνο, δεν τους αφήνει βλέπεις η τεμπελιά τους. Μια φορά στα 4 χρόνια καλά είναι! 

της Κρεατινής ή Κρεατερής σήμερα κι εν αναμονή της Τυρινής... της Τρανής όπως τη λένε κι αλλιώς

Τα έθιμα συνεχίζονται -εμένα μου λες!- σ΄όλες τις γωνιές και μεριές, διαφορετικά μεταξύ τους μα με τον ίδιο σκοπό! Γιορτή μέσα στα βάσανα και τις ταλαιπώριες του λαού, ευκαιρία για τους φτωχούς για γέλιο κι έτσι με λίγα να περιγελάσουν τη φτώχεια τους, ευκαιρία και για τους πλούσιους να επιδείξουν όλα τα "καλά" τους ...

"Κι οι μεν και οι δε παιδάκι μου, άνοιγαν τα σπίτια τους ... οι φτωχοί στο αυλιδάκι με λίγα, ρακί, τσιροσαλάτα, λακέρδα, σκεμπεδάκια και ποδαράκια χοιρινά, μασκάρες με φούμο απ΄ το τζάκι, καλαματιανό. Οι πλούσιοι στα σαλόνια, με ορχήστρες, χορούς ευρωπαϊκούς, κρασιά και φα ητά Ευρώπης, κοστούμια βελουδάτα! Κι ήταν μια ομορφιά οι νέοι! Κι οι ματιές τους! Αχ, τις Αποκριές βρίσκαν την ευκαιρία οι νιοί γαμπροί να ρίξουν άφθονες ματιές στις κοπελούδες! Μέχρι εκεί όμως! Μόνο ματιές! ΄Οχι τα ξετσίπωτα και τα ξετσιτσιδώματα τα σημερνά! Κι ήταν πιότερο οι νεαροί που έκαμαν λολάδες, όχι οι κοπελιές!

Κι εμαγειρεύαμε, πρόχειρα τότε, για τους γλεντιστάδες, ότι υπήρχε στο σπίτι...Το ψωμί, οι ελιές, τα τουρσού, τα σύγλινα, τα παστά, μακαρούδια, λουκάνικα και γαλατερά έδιναν κι έπαιρναν γιατί αυτά πάντα τα είχαμε. Κι επειδή -τότε τις μέρες των Χριστουγέννων σφάζαμε το χοίρο- είχαμε φάει το καλύτερο στη γέννηση και στον καινούργιο χρόνο, τις Απόκρεω τρώγαμε ότι είχαμε απαφήσει στ΄αλάτι ή στο λάδι. Κι αφού τη Σαρακοστή τέτοια δεν θ΄αγγίζαμε και το Πάσχα θέλει τ΄αρνί του, έπρεπε πια να καταναλωθούν και παστά και σύγλινα. Και να ΄σου τσιτσιριστά και κρασάτα και γαλατόπιτες μα και χορτόπιτες, λοκμάδες και κατιμέρια! Και τι δεν σοφίζονταν η κάθε νοικοκυρά! Πάνε πια αυτά σήμερα! Ο κόσμος βγαίνει στις ταβέρνες και τρώει ότι του δώσουν, καλό ή κακό! Και δεν μασκαρεύεται για να μη του χαλάσει τη μόστρα! Κι αν μασκαρευτεί ... μασκαρεύεται άνθρωπος! Αχ, αμ έτσι γίνεται ο άνθρωπος κόρη μου! ΄Ετσι ο άνθρωπος γίνεται μασκαράς του εαυτού του!

Μόνο ο πατέρας σου κόρη μου τα κάμει ακόμα αυτά! Και τις ελιές και τα τουρσού και τα σύγλινα! Νοικοκύρης μεγάλος! Είδες σ΄άλλο σπίτι γυάλες στο μουτφά; Είδες αλλού να μπαίνουν κάθε απόγεμα άνθρωποι; Είδες και να βγαίνουν φαγωμένοι, γελαστοί και κεφάτοι με το τίποτα; Μόνο ο κύρης σου -ακολουθεί- κι η μάνα σου τα κάνουν αυτά ακόμα!"

Κι είναι αλήθεια! Ποτέ δεν μας έλειψαν οι "ακάλεστοι" μουσαφίρηδες εμάς! Ακόμα κι όταν ξανάρχισε -για ευνόητους "οικονομικούς" λόγους- η μαμά μου τη δουλειά! Σφύριζε ο πατέρας μου απ΄το μπαλκόνι κι άνοιγε την πόρτα στους "περαστικούς" φίλους! Κι έμπαινε η μανούλα μου στην κουζίνα και σε λεπτά άνοιγε φύλλο, γέμιζε πιάτα, μέλωνε και σέρβιρε. Και σέρβιρε ο μπαμπάς μου το κρασί και το ... γέλιο! Η καλύτερή μου εμένα!

΄Ετσι μεγάλωσα! Με γείτονες, φίλους, γνωστούς! Με γέλιο, σεβασμό και μοιρασιά ! Κι ανεμελιά! 

Χτες Ψυχοσάββατο. ΄Εκανα κόλυβα ...

Ο Θεός ας σας αναπαύει!

Ε.-

Ήρταν οι Αποκριές που λωλαίνουντ οι γριές και την Καθαρή Δευτέρα παίρνει ο κώλος τους αέρα !

Τσικνοπέμπτη 2011, Φλεβάρης 24

Και δυστυχώς σε τίποτα δεν ταιριάζουν οι μέρες κι αυτό που ζητάνε μ΄αυτά όλα που συμβαίνουν! ΄Οσο κι αν ο Καντάφι θα μπορούσε να είναι ο γέρος βασιλιάς Καρνάβαλος, όσο κι αν οι μάσκες καλύπτουν πρόσωπα -στην πλατεία Συντάγματος-, όσο κι αν ο σαματάς -μολότοφ- επιβάλλεται κι οι συναθροίσεις -διαδηλώσεις- επιτρέπονται! Δυστυχώς, δυστυχώς και δυστυχώς ... κανένα γέλιο, καθόλου χαρά, κανένα έθιμο και παράδοση δεν μπορώ να βρω σ΄αυτή την επανάσταση... Ούτε εξήγηση βρίσκω, ούτε συνοχή, ούτε συναίσθηση ή ευθιξία ...

Επιτρέψτε μου λοιπόν να μην ασχοληθώ με το θέμα, ούτε το θέαμα -θέμα και θέαμα φτηνό γίναμε χτες- μέγα το χάλι μας και ... ντρέπομαι ...

Τριώδιο - Σμύρνη - Τσικνοπέμπτη

Οι μασκάρες ή μασκαράδες ή μουτσούνες ή κουδουνάτοι...

Οι μασκάρες ή κουδουνάτοι γύριζαν από σπίτι σε σπίτια σε κάθε ευκαιρία στη διάρκεια των Απόκρεω και σκορπούσαν κέφι και γέλιο με τα γκεβεζελίκια (αστεία), τα πειράγματα και τα ζεβζέκικα (ανόητα) καμώματά τους. Σατίριζαν με τον τρόπο τους πρόσωπα, γεγονότα,  καταστάσεις, επαγγέλματα, παραδόσεις, τραγούδια ...

"Ουυυυ παιδάκι μου κι έπρεπε να δεις ... οι πολλοί να μασκαρεύονται τόσο από μυαλού τους και με τέτοιες ιδέες και ν΄αναρωτάσαι, ο αθεόφοβος και που το σκέφτηκε! Κι όλα αυτά  γιατί το απαιτούσε το αντέτι (έθιμο). Κι όλα από μόνοι τους. Ρούχα, μαλιά, ξόμπλια! Κι εκεί να δεις ...Οι άντρες να ντύνονται γυναίκες κι οι γυναίκες άντρες, γιατί η Αποκριά ανατρέπει την καθιερωμένη τάξη, μπερδεύει, ανακατεύει και παραπλανά. Και να φορούν ό,τι βρεθεί στο σπίτι και να βάφουν μούτρα και χέρια και τα πόδια με φούμο και καπνιά από τι στιες (τζάκια) ή από τα χαρκώματα (χάλκινα μαγειρικά σκεύη). Τότε δεν χρησιμοποιούσαν μουτσούνες (μάσκες) όπως σήμερα. Χαβούτσια (καρότα), κρομμύδια, γουδόχερα, λεμόνια, πράσα, ραπάνες και άλλα στρογγυλά ή μακρουλά αντικείμενα μάζωναν κι ήξεραν αυτοί και τα κολλούσαν ... κι εσύ να σκας από το γέλιο! Το ψεύτικο γίνεται αληθινό. Αγγαστρωμένες και μαμές, Φράγκοι, Βλάχισσες, πλύστρες, χοτζάδες, καλογέροι και παπάδες, γριές κανκάγιες, ντοτόροι (γιατροί), σπετσέρηδοι (φαρμακοποιοί) και σακάτηδοι, φουστανελάδες, άπνοι βασιλιάδες, αρχαίοι Έλληνες, γραμματικοί, Ατσίγγανοι, Τουρκάλες και Μόρες (Αραπίνες), εργαζόμενοι κάθε λογής και να τριγυρνούν στα σπίτια μπατούλιες μπατούλιες (κατά παρέες) και χαλασμός να γίνεται από τα γέλια και τα εντεψίζικα γκεβεζελίκια, τα χοντροκομμένα και τσουχτερά αστεία τους. Κι οι νοικοκυραίοι να να τούς τρατέρνουν μεζέδες και ρακί, να να τους βάζουν να χορέψουν, να να τους τραβούν τα κουδουνατλίκια τους (τα μασκαρέρατα) κι αυτοί να και να κάνουν άσεμνες χειρονομίες, πειράγματα και χωρατά, μια και όλα επιτρέπονται τσ Απόκριες και κανείς δεν παρεξηγείται...


Εμείς γιαγιά σήμερα, τα έχουμε κάνει όλα ένα κι ένα τίποτα. ΄Ολα σκόνη. Δεν υπάρχουν πια τέτοιες "επαναστάσεις" γιαγιά, ούτε αντέτια, ούτε παραδόσεις, ούτε αξίες ... ούτε λέξεις να σου περιγράψω το χάλι μας ... Ναι γιαγιά, το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται ...
Κι εμείς είμαστε γεμάτοι από έξυπνα πουλιά ...

Ήρταν οι Αποκριές που λωλαίνουντ οι γριές
και την Καθαρή Δευτέρα παίρνει ο κώλος τους αέρα...



Ε.-

Μαρτυρία  Σμυρνιού

"Οι απόκριες στη Σμύρνη εορτάζοντο επιδεικτικώς. Εκτός από τους χορούς, οι οποίοι εγένοντο στις διάφορες λέσχες, είχαμε τις παρελάσεις των μεταμφιεσμένων, τον ανθοπόλεμο και τον σοκολατοπόλεμο, τα οποία εγένοντο στην οδό των Τράσων, σε μια συνοικία όπου είχαν τα σπίτια τους οι μεγαλοαστοί της Σμύρνης. Ταυτόχρονα, εγένετο και λαϊκό πανηγύρι για μας τους νέους, τότε φυσικά, σε άλλη πλευρά της Σμύρνης, στον δρόμο που ένωνε δύο ηρωικές συνοικίες, τον Αϊ-Δημήτρη και τον Αϊ-Τρύφωνα. Σ’ αυτό το γλέντι, σ’ αυτό το πανηγύρι, εμείς οι νέοι αντί ανθοπόλεμο και σοκολατοπόλεμο είχαμε πόλεμο με νταρί, όπως λέγαμε το καλαμπόκι. Τότε εμείς οι νέοι και οι νέες, έχοντας διάφορα όργανα που προκαλούσαν θόρυβο, αλληλοπολεμούσαμε. Πεταλάκια –ο χαρτοπόλεμος εδώ– κορδέλες – οι σερπαντίνες, όπως τις λέμε, και άφθονο καλαμπόκι ήσαν τα όπλα με τα οποία γλεντούσαμε!"

Σήμερα; Πώς γιορτάζουμε τις Αποκριές σήμερα, ε;

Να ζήσει όποιος μ΄ έβρισε, να σκάσει όποιος μου το ΄πε!!!

Φλεβάρης 23,  Αγίου Πολυκάρπου Σμύρνης!!!

παραμονή Τσικνοπέμπτης ...

Ε, ναι! Καταφέραμέ τα και φέτος και φτάσαμε στις Απόκριες! Και καλά να ΄μαστε! Και του χρόνου πάλι ... εδώ;

΄Εχει πει κι έχει πει ο λαός σοφίες αλλά έχουν πει και μερικοί-μερικοί -κυρίως γερόντοι- θαυμαστές θυμοσοφίες! Ποτέ δεν θα ξεχάσω τη συγκίνηση που ένιωσα όταν άκουσα για πρώτη φορά κάποιο γέροντα της παρέας μας -του μπαμπά μου δηλαδή- να σηκώνει το ποτήρι του και να εύχεται "΄Αντε καλοί μου... και του χρόνου σωστοί στο μέτρημα!" Ακόμη και τώρα που σας το γράφω, την ίδια συγκίνηση νιώθω. Το πόσο μ΄άγγιξε και μ΄αγγίζει αυτή η ευχή είναι απερίγραπτο! Μέρες που είναι με γέλια, φαγοπότια, γλέντια και χαρές ενόψη τι άλλο να θυμηθώ παρά στιγμές σε τραπέζια πλούσια τριγυρισμένα, με φαγάκια αρωματισμένα, με γλυκάκια  στρωμένα κι ευχές από στόματα αγαπημένα να χύνονται ένα γύρω! Κι άλλο τόσο όμως γελάω -και πάλι ευκαρίας δοθείσης λόγω γλεντοημερών- κι έρχομαι και θυμάμαι στοιχομυθία μπαμπά μου και μαμάς μου, που γίνεται μεταξύ τους ενόψη χαρούμενου φαγοποτιού ... "13 είμαστε! Μα πώς; Και τώρα τί κάνουμε;". Μιχάλης - απάντηση:  "Που το πρόβλημα! ΄Αμα δεν έχεις μαγειρέψει για 12 ........ !!!"  

Η κυρά Σαρακοστή λοιπόν τραβάει 50 μέρες, από Καθαρή Δευτέρα μέχρι και το Μέγα Σάββατο, όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο κι όσο κι αν το Σαρακο-στή (Τεσσαρακοστή) πιότερο με σαράντα μέρες παραπέμπει ! Να σας πως και κάτι; Η γιαγιά μου έλεγε ότι τότε που οι άνθρωποι -οι περισσότεροι- δεν είχαν ημερολόγια, ήξεραν όμως από την εκκλησία πότε ήταν η Καθαρή Δευτέρα, εκείνη τη μέρα τη ζωγράφιζαν την κυρά Σαρακοστή ... σαν μια μεγάλη κυρά ή καλόγρια με επτά πόδια! Ναι, 7! Και στο τέλος κάθε βδομάδας, Σαββατόβραδο, έκοβαν κι ένα πόδι! ΄Ετσι καταλάβαιναν πότε η Σαρακοστή έφτανε στο τέλος κι έμπαινε η Μ. Βδομάδα! Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο!

Τριώδιο, ο συμβολισμός μιας επανάστασης - έτσι το έβλεπε η γιαγιά μου

Γιατί όχι; Ναι, μια επανάσταση είναι το Τριώδιο αφού στη διάρκειά του όλα επιτρέπονταν! Μπορούσαν λέει -και το ΄καναν-  να ντυθούν άσεμνα, να μιλήσουν άσεμνα, να φερθούν άσεμνα. Επανάσταση! Οι άντρες ντύνονταν γυναίκες κι οι γυναίκες άντρες! Επανάσταση! Η αθυροστομία αντρών και γυναικών που έδινε κι έπαιρνε! Επανάσταση τα πονηρά άσματα! Επανάσταση κυρίως για τους κώδικες που τους επιβάλλονταν όλο το χρόνο, θεωρούσαν το Τριώδιο οι παλιοί. ΄Ετσι δηλαδή το ΄βλεπε, το νιώθε και το ΄λεγε η γιαγιά μου. "Κόρη μου μια κοροϊδία είναι η Απόκρια για τα καμώματα όλου του χρόνου! Κι όλους αυτούς τους μη μου άπτου της καλής κοινωνίας που μας κοιτάγανε εμάς τους άλλους αφ΄υψηλού! Κοροϊδία που την έβγανε κυρίως η φτώχεια. Και μια απόδειξη για τους πλούσιους! Πως κι ο φτωχός μπορεί να διασκεδάσει μωρέ, χωρίς τα πολλά τους, με το τίποτα. Και κοροϊδία έκανε στο ντύσιμό τους,  στα ψεύτικα σαλόνια και στους ψεύτικους τρόπους τους, στην ψεύτικη μιλιά τους. ΄Ο,τι λόλα θέλεις τις Απόκριες την έβρισκες μπροστά σου... ". Και κανείς δεν παρεξηγούσε, ούτε παρεξηγιόταν ... τότε παιδάκι μου. Ούτε οι πλούσιοι"!

Να μου ζήσεις γιαγιά! Επανάσταση λοιπόν στον μικροαστισμό!

Ε.-

Αμίλητος τρελλός ... για φρόνιμος περνιέται!!!

21 του Φλεβάρη, Δευτέρα - γραφείο

κι η παροιμία του τίτλου αφιερώνεται στους συμπατριώτες μου όλους, νυν και τέως ...

Να ξεφαντώματα λοιπόν και τραγούδια, να πειράγματα, να γέλια, να χαρές ... Αυτό σήμαινε το Τριώδιο γιατί η Σαρακοστή ήταν σοβαρό πράγμα. Μήτε γάμοι δεν γινόντουσαν παλιά στη διάρκεια της Σαρακοστής! Παρά μόνο νηστεία και προσευχή! Τώρα θα μου πεις, τι Σαρακοστή και κουραφέξαλα αφού εδώ και κάμποσο μόνο νηστεία έχει πέσει και μόνο προσευχή χρειάζεται για να σωθεί ετούτη -δηλαδή εκείνη, δηλαδή η Ελλάδα- χώρα! Και νηστεία έχει πέσει στη χώρα, προσευχή όμως δεν βλέπω! Και σε νηστεία βέβαια έχει πέσει μόνο ο λαός!  Η κυβέρνηση και οι πολιτικοί -έτεροι πανταχόθεν- μόνο νηστεία δεν έχουν! Οι λαοί όμως ... Τι να κάθομαι τώρα να σας λέω ... για Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη ... τα ξέρετε, τα βλέπετε! ΄Οσο για την προσευχή θα έπρεπε να αναλάβει η εκκλησία αλλά αυτοί ακόμα χειρότεροι ... Τι να σου κάνει όμως κι ο Θεός ...  αποδείξεις πάντως δεν κόβει!

Φύγαμε ...

Κι όπως πάντα λοιπόν, οι σοφοί Πατέρες της Εκκλησίας ήταν που "ανακάλυψαν " το Τριώδιο! Είδαν κι αποείδαν ότι δεν μπορούσαν να ξεκόψουν τους χριστιανούς από τα ειδωλολατρικά έθιμα που ΄χαν κληρονομήσει από τους αρχαίους ημών προγόνους και τελούνταν τέλος χειμώνα και αρχές άνοιξης, κι υποχώρησαν. Και λίαν εξύπνως έπιασαν κι αυτοί και στρίμωξαν μέσα στις 3 βδομάδες πριν τη Σαρακοστή, όλο το γέλιο και το μπάχαλο των προαναφερθέντων κληρονομηθέντων εθίμων! Ιδού λοιπόν πως κατέληξαν ντελάληδες με ταμπούρλα να βγαίνουν  στους δρόμους και να αναγγέλουν με μεγάλο σαματά την αρχή του Τριωδίου ...

Το Τριώδιο λοιπόν αποτελείται από 3 βδομάδες. Την πρώτη τη λέμε "Προφωνή" (΄Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου - μια υπήρχε τότε, τώρα κάθε Κυριακή Τελώνου έχει καταντήσει) ή κι Αμολητή τη λέμε -απ΄το αμόλα καλούμπα; - με επόμενες τη 2η, Κρεατινή -Κρεατερή κατά τη γιαγιά μου- και την 3η την Τυρινή. 

Προφωνή, γιατί άρχιζαν και διαλαλούσαν (φώναζαν οι ντελάληδες στους δρόμους) με ροκάνες και τσαμπούνες σ΄ένα σαματά μεγάλο την αρχή της Αποκριάς,
Κρεατινή, γιατί όπως και η Τυρινή, φανερώνουν τι είδους φαγάκια είχαν σειρά και μπορούσαν να καταναλωθούν.

Το κανονικό και με φόρα μπάσιμο στις Απόκριες φτάνει στο φόρτε του την Τσικνοπέμπτη ... Τσίκνα+Πέμπτη, όπου τσίκνα = η μυρωδιά του κρεάτου που ψήνεται -αϊ και μου τρέξαν τα σάλια πρωινιάτικα- στο άτιμο το κάρβουνο!!! Αχ, και πόσο σπάνιο ήταν αυτό το κρέας εκείνες τις εποχές και αχ, πόσο θα ευώδιαζε ο τόπος τότε .. Κι αν κρίνω από τα σάλια μου ... φανταστείτε τα σάλια που έτρεχαν εκείνες τις εποχές, που και αντιβιώσεις και εγκεφαλοπάθειες δεν είχε το κρέας μα και σπάνιο στις κουζίνες της εποχής ήταν!

Τα υπόλοιπα έθιμα, τα ξέρετε! Ο καθένας με το δικό του τρόπο μιας κι ο καθένας έχει ένα δικό του τόπο ...

Ε.-

Η πατρίδα ζει όσο τη θυμόμαστε ...

΄Οποιος γελάει τη γης ... κι η γης τον εγελάει ...





Κάποτε ήταν Αρχοντικό ...
ρωμέικο

Φλεβάρης 20, του Λέοντος σήμερα ... Κι  ένα ακόμα χαμένο -όμορφο- όνομα!

Και χιονίζει ... πάλι, εδώ ...

΄Εχει ήδη αρχίσει το Τριώδιο. Το καταλάβατε ε;

Λοιπόν, καλά που ο Φλεβάρης έχει μέσα του -σχεδόν πάντα- τις Απόκριες! ΄Αντε μπας και δικαιολογήσουμε το χάλι μας! Μόνο που το χάλι μας καμιά σχέση δεν έχει με Απόκριες -οι Απόκριες είναι γιορτή, γέλιο και χαρά- όσο κι αν έχουμε γεμίσει "καραγκιόζηδες"! (βλ. χτεσινά γραμμένα). Κι επειδή για σήμερα, μού φτάνει το χιόνι κι επειδή είναι Κυριακή -μέρα ανάπαυσης- το κόβω εδώ γιατί ούτε η μέρα μου θέλω να χαλάσει ούτε και το "άσπρο" να το κάνω μαύρο! Είναι όμορφο το χιόνι! Ακουμπάει τόσο αθόρυβα σ΄όλα τριγύρω ... και φέρνει μια ηρεμία και μια γαλήνη τόσο περίεργη! ΄Ενα κάτι που πέφτει με χωρίς κανένα απολύτως θόρυβο, είναι, δεν είναι περίεργο; Δεν ξέρω άλλο κάτι που να πέφτει και να μην κάνει θόρυβο! Χμμμμ, εκτός ίσως από τα ψίχουλα στην κουζίνα μου και τις τρίχες απ΄τα μαλλιά μου, ναι. ΄Εχει πάντως κάτι, δεν μπορώ να πω, από  -νάτα μας πάλι- το χάλι μας! ΄Οσο κι αν δεν βρίσκομαι στα "χώματά" μου κι όσο κι αν δεν τα πατάω, δεν μπορώ να το αποφύγω .αμώ το μου και να μείνω αδιάφορη στα καραγκιοζιλίκια που συμβαίνουν εκεί! Επηρρεάζομαι ναι, και μάλιστα πολύ! Και λυπάμαι ... ακόμη περισσότερο! Είναι κι αυτό το γιατί το αναπάντητο που όσο δεν παίρνει απάντηση τόσο αραχνιάζει γύρω μου και όλο και πιο δύσκολο γίνεται να το αποφύγω!

Σαν έχασε την αρχοντιά του ..

Κι  είναι το Τριώδιο, 3 βδομάδες χαράς και γέλιου πριν τη Σαρακοστή και τη μεγάλη εκείνη βδομάδα της θλίψης! Σαρακοστή και Μεγάλη Βδομάδα μάς κάνουν κοντά 7 βδομάδες! Κι ήταν κάποτε η Σαρακοστή, εκτός από υγεία μα και ανακούφιση για τους φτωχούς -αφού δεν ζητούσαν τόο τα παιδιά- και παρηγοριά μιας και που ούτε κείνοι μα και που ούτε οι πιο πλούσιοι έτρωγαν γερά... 

Σμύρνη - Απόκριες

΄Εθιμο σχέση έχον -όπως μπόλικα ακόμα- με τις Διονυσιακές γιορτές ή "όργια" των αρχαίων ημών εξαιρετικών -οκ, όχι όλων- προγόνων!

Βουρλά

Επί παραδείγματι: Φτάναν οι Απόκριες -αρχή της Σαρακοστής και σχέσης έχουσας φυσικά με το Πάσχα μας και την Ανάστασή μας, κι ουδόλως με όργια- κι ένα μήνα νωρίτερα λοιπόν, μαζεύονταν οι άνδρες όλοι και γίνονταν παρέες πέντε - δέκα ατόμων. Τόσα λέει χρειάζονταν! Κι οργάνωναν παράσταση, και παρίσταναν το '21. Και μ΄ αυτό τον τρόπο λέει μέσα στο τουρκικό κράτος και με τους ντόπιους τριγύρω δείχναμε ποιοι είμαστε, ποιους πονάμε και ποιες είναι οι ρίζες μας. Τα ΄θελε κι εμάς -γυρεύοντας πηγαίναμε- ο κώλος μας ε; Λοιπόν, τα "παιδιά" της παρέας, ο ένας π.χ. χτίστης, ο άλλος αγρότης, ή πεταλωτής, ο γραφιάς, μυλωνάς ή χασάπης -τα ΄λεγαν τώρα αυτά μεταξύ τους- "Ελάτε να μοιραστούμε τους ρόλους"! Κι ο χασάπης γινόταν -για λίγο- Μάρκος Μπότσαρης, ο γραφιάς Κολοκοτρώνης, ο αγρότης Καραϊσκάκης!

Το πιο όμορφο; Είχαν και τους Τούρκους κοντά, να ΄ρχονται και να παρακολουθούν το θέαμα και να χαίρονται!!! Κάνανε και τα παιδιά ένα παρόμοιο θέατρο! Μοιράζονταν κι αυτά ρόλους και το καθένα τους τον μελετούσε όλο αυτό το χρονικό διάστημα που είχε μπροστά του. Κι έρχονταν οι απόκριες κι έλεγαν ότι θα το παραστήσουν κι αυτά στα κεντρικά σημεία της πόλης. Τελικά σπανίως το παρουσίαζαν. Την τιμητική την είχε το θέατρο των αντρών, των μεγάλων!

Οι γυναίκες γενικώς δεν βγαίνανε. Δεν μπορούσανε να πάνε κοντά να δουν παρά έβγαιναν και παρακολουθούσαν από μπαλκόνια και παράθυρα. Όσες δεν είχαν μπαλκόνια ή παράθυρα με θέα είχαν φίλες! Πηγαίνανε στα φιλικά σπίτια λοιπόν και κρεμόντουσαν σε μπαλκόνια και παράθυρα! Κάτι μου θυμίζει αυτό -εθνικές παρελάσεις κι εμβατήρια; ΄Ασε καλύτερα, δεν θέλω εμβατήρια! Θα το φανταστώ λοιπόν σαν αγάπη και καλοκαιρινό σινεμά! Σινεμά αγαπημένο, με τους κρεμαστούς τζαμπατζήδες του στη μάντρα με τ΄αγιόκλημα ...

 Έβγαινε τότε -εκεί στα Βουρλά- ένας με μια κουδούνα Φεσάρα τον φωνάζανε, μιλάω τώρα για τα Βουρλά της Μ. Ασίας, κι έλεγε ότι "στου "Ξύστρη" (Μπατής στο επίθετο) * το καφενείο θα παραστήσουμε την Γκόλφω" ή τον Καραϊσκάκη, ή τον Κατσαντώνη. Οι άντρες -οι μη συμμετέχοντες- πήγαιναν και στέκονταν γύρω γύρω "απ΄τη σκηνή" κι άκουγαν. Οι γυναίκες "μέσα" στα σπίτια, με τις φίλες τους, όλες μαζί,  γέμιζαν παράθυρα και μπαλκόνια. ΄Ετσι στηνόταν εκεί το σκηνικό μιας παράστασης. Και ήταν η παράσταση αυτή, η Ελλάδα, για κείνους τούς "πέρα"! Στήνονταν και γύρω-γύρω σημαίες ελληνικές κι άρχιζαν να λένε ελληνικά δημοτικά τραγούδια και να κάνουν ανα-παράσταση.

Κι άλλο όμορφο! Εκτός από τους άντρες τούς ντόπιους δηλαδή τούρκους -οι γυναίκες τους καθόλου ως γνωστόν δεν ξεμύτιζαν- έρχονταν και πολλοί επίσημοι Τούρκοι που τους προσκαλούσαν. Μάλιστα, τους έστελναν προσκλήσεις και τους καλούσαν επισήμως κι αυτοί όχι μόνο έρχονταν, όχι μόνο χαίρονταν, αλλά όταν "εμείς" οι Έλληνες αρχίζαμε τα χειροκροτήματα και τα ζήτω, οι Τούρκοι μαζί μας και ταυτόχρονα αυτοί φώναζαν "Γιασασίν Ελλάς"! Κι ήταν αυτό το "Γιασασίν Ελλάς" το "ζήτω η Ελλάδα" το δικό μας! Και το ΄λεγαν, το φώναζαν κι αυτοί, ναι!!!΄Ετσι έλεγε η γιαγιά μου η καλή.  Ήτανε σε τέτοιο σημείο η αγάπη μεταξύ τους και τίποτα κακό και πονηρό δεν τη σκίαζε! Κι δεν μας το είχαν απαγορεύσει αυτό έλεγε η γιαγιά μου και θάμαζε!!! Και δεν μας έλεγαν, συνέχιζε, "εδώ είναι άλλο κράτος είναι Τουρκία"! Ούτε έλεγαν ... "αν θέτε να απλώσετε τις ελληνικές σημαίες να πάτε στην Ελλάδα". "΄Οσο θυμάμαι κόρη μου, ποτέ δεν το έκαναν" μου ΄λεγε. Κι εγώ -βλέποντας τα μάτια της- την πίστευα,  όσο κι αν δεν καταλάβαινα τότε γιατί ... κρυστάλλιζαν παράξενα!

Όλοι μπορούσαν να "δένονται" και να μαθαίνουν, να κουβεντιάζουν τα πάντα και να είναι και με τους Τούρκους φίλοι. Και δεν υπήρχανε και πονηρίες, έλεγε η καλή μου η γιαγιά! Τόσο καλή που πολλές φορές σκέφτηκα ότι πρέπει να ΄χει "αγιάσει" ... αλλά Αγία Ελένη υπάρχει! Αν συνέβαιναν, έλεγε, τέτοια, υπήρχανε οι μεγάλοι - οι μεγάλοι στην ηλικία κόρη μου- τους οποίους σέβονταν οι άλλοι οι νέοι και του 'λεγε του νέου ο "παλιός" που ήξερε: "άκουσε εδώ, έμαθα ότι πέρασες και κοίταξες του Σαφάκ την κόρη, πρόσεξε καλά! δεν είναι της θρησκείας μας, το κατάλαβες;" Κι εκείνος το σκεφτόταν δυο και τρεις φορές. Και καταλάβαινε! Και συνετιζόταν!"

Η Τουρκία τότε, χωριζόταν σε τρία κύρια σημεία! ΄Ετσι την ήξερε η γιαγιά μου. Είχε την ανατολή, κι ήταν -για κείνη- όλη η ανατολή. Κι ήταν τα μικρασιάτικα παράλια,  Ερυθραία και Ιωνία, κι ήταν το δικό της σημείο. Έπειτα λέει, άρχιζε ένα άλλο σημείο από το Αϊδίνι και πάνω και έφτανε μέχρι την Άγκυρα. Υπήρχε κι άλλο ένα σημείο παιδάκι μου, στο οποίο ζούσαν και ζούνε -αναπολούσε- και σήμερα Έλληνες που έχουν εξισλαμιστεί,  κρυπτοχριστιανούς τούς λέγαμε ... κι ήξερα κάνα δυο απ΄δαύτους" και τι ν΄απόγιναν... Πέρασαν μια-δυο φορές για εμπόριο, απ΄τα Βουρλά. Ξέρεις, αυτοί ζούσαν στα βάθη της ανατολής. Εκεί όπου όχι μόνο δεν πήγε ο στρατός, μα και πόλεμος δεν έγινε. Δεν πήραν καν είδηση αυτοί ότι στην Τουρκία ήρθανε Τούρκοι- Έλληνες. Από το Αϊδίνι όμως και απάνω ζούσαν Έλληνες και Τούρκοι μαζί! Ναι σου λέω, στην ίδια συνοικία. Κι ήταν -στη σειρά-ένα σπίτι ελληνικό κι ένα τουρκικό. Κι όλοι ακολουθούσαν τα ήθη και έθιμά τους με αλληλοεκτίμηση. Για παράδειγμα, ραμαζάνι -Σαρακοστή δική μας- και τη ημέρα νηστεύουν -ούτε νερό δεν πίνουν- και κάνουνε προσευχή και με το πέσιμο της νύχτας τρώνε κι είναι σα να ΄χουμε γλέντι. Όταν λοιπόν είχανε την σαρακοστή τους, τους σέβονταν απόλυτα οι χριστιανοί που ήταν δίπλα τους και πρόσεχαν τα παιδιά τους την ημέρα να μην κλάψουν, να μην τα δείρουν, να μην φωνάξουν, γιατί ο Μουσταφά μπέι δίπλα κοιμόταν κι η Χανούμ του κοιμόταν δίπλα του. Τέτοια ήταν η ζωή κι η εκτίμηση μεταξύ των δυο λαών και ήτανε μια ζωή με ειλικρίνεια, με αγάπη, δεν ήτανε κατασκευασμένη".

"Με απλότητα παιδάκι μου, πίστευε και ο ένας τον άλλο. Εμείς, στο δικό μου το μέρος, δεν ζούσαμε μαζί με τους Τούρκους. Στα μικρασιάτικα παράλια, έως το Αϊδίνι ήταν χωριστά τα τσανάκια μας. Είχαμε και Τούρκους και Εβραίους και Αρμένιους, όμως ήτανε χωριστά. Να σου πω εκεί στα μικρασιατικά παράλια το πάνω χέρι το είχανε οι Έλληνες"...

Και που λες, όταν ήτανε απόκριες, ένα μήνα νωρίτερα, μαζεύονταν οι άνδρες όλοι ...

Καλή σας Κυριακή ...

κι ετοιμαστείτε για μουτσούνες, χαρταετό και τη Μπάμπω ... Α, και λαγάνα βέβαια!
Γαϊτανάκι έχομεν! Κοτζάμ Κυβέρνηση! Και το ΔΝΤ ... για κορδέλες!
Ε.-


*Ξύστρης:  Παρατσούκλι του Βουρλιώτη καφετζή και μακάρι να ΄ξερα πως του το χάρισαν και γιατί του το κόλλησαν...

Σημείωση: ΄Ολοι είχαν, ο καθένας το δικό του, παρατσούκλι, ταιριασμένο με τα κουσούρια του, το χαρακτήρα του, το σόι του, τη φάτσα τουκ, μοναδικό! Το ίδιο -παρατσούκλια- είχαν κι όλοι οι θείοι μου και θείες μου από τη μεριά της μαμάς μου κάτι που δεν άρεσε καθόλου μα καθόλου του μπαμπά μου!!! Γι΄αυτό και μας, μας απαγόρευε παντελώς να χρησιμοποιούμε (τα) παρατσούκλια ή -σαν παιδιά- έστω να παρατσουκλίζουμε τους άλλους, ακόμα κι αν αυτά ... ήταν χαριτωμένα ή χαρωπά!

Ιστορικές πηγές:
Η γιαγιά μου η καλή.
Οι διηγήσεις της.
΄Οσα -απ΄αυτές- κράτησε το μυαλό μου.
Και κάποιες χαμένες πια φωτογραφίες, τι κρίμα ...
Και κάποιες ακόμα που έβγαλα εγώ όταν -Πάσχα 2010- κατάφερα να κλάψω "εκεί"  για όσα έκλαιγε η γιαγιά μου από "εκεί"! Φωτογραφίες -δικές μου- που μάταια, προσπάθησα να τους δώσω ζωή ενώ αυτές μάταια προσπαθούν ζωή να δώσουν ...


ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ ...

Νομίζω πως σας είπα ήδη ότι οι παροιμίες που αναγράφονται σαν τίτλοι στα παλιά και διάφορά μου, έχουν ρίζα τη γιαγιά μου, τον μπαμπά μου και τη μαμά μου ... Η "μετάφραση" της χρήσης τους επαφίεται σε υμάς! Το γεγονός πάντως παραμένει ένα! Μ΄αρέσουν οι παροιμίες! Συμπυκνωμένη γνώση τις βρίσκω! Κι όπως έλεγε ο πρώτος που ασχολήθηκε συστηματικά με τις παροιμίες ο φιλόσοφος Αριστοτέλη παροιμίες = επιβιώσεις παλαιότερης σοφίας "Παριμοίαι παλαιάς εισίν φιλοσοφίας εγκαταλείμματα περισσωθέντα διά συντομίαν και δεξιότητα" .

Σας τις αφιερώνω; Το είπα αυτό;

Παιδιά, σκατά και σύννεφα ... δεν πιάνονται!

Κοίτα να δεις, ποια παροιμία μού ήρθε στο μυαλό σήμερα!!! Και να ΄ξερα γιατί καλά θα ήταν ...

19 του μηνού τρέχοντος, Σάββατο

Επιτέλους σπίτι μου!

Ε λοιπόν ναι, την είχα κοπανήσει! Βαρέθηκα -σαν το Βούδα, καλός κύριος δεν λέω, γελαστός και συμπαθής- να κάθομαι στης οικίας μου τον καναπέ και την έκανα! Χμμμμ... τώρα κατάλαβα γιατί είναι και χοντρούλης! Με τόσο καθισιό τι περιμένεις; Κομψότητες? Κι άλλο τόσο ... το βρίσκεις εύκολο να κάάάάάάθεσαι και μετά να σηκωθείς; Αμ δε!!! ΄Οσο κάθεσαι τόσο "μουχλιάζεις"!

19 του μηνού κι έχουμε να τα πούμε από πότε; Πέρασε και του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Βλασίου και του Μελετίου και του Μαρτινιανού και Αυξεντίου και Ονησίμου και του Παμφίλου, του Θεοδώρου Τήρωνος και του Λεοντίου και σήμερα γιορτάζει η Αγία Φιλοθέη! Χρόνια πολλά σε όλους όσους γιόρταζαν αν και όπως βλέπετε αυτά πια τα ονόματα "χάθηκαν" πια από τα εγκόσμια! Κι από τότε που είχαμε να τα πούμε μέχρι σήμερα ... ένας άλλος άγιος μεγάλη η χάρη του- λίαν μοντέρνος και εμπορικός επισκίασε τους προαναφερθέντες! ΄Οχι καλέ δεν τον ξέχασα τον -άγιο-Βαλεντίνο! Απλώς δεν τον βρήκα στο εορτολόγιο που συμβουλεύομαι! ΄Οχι κι ότι είναι καμιά έκδοση απ΄τον καιρό του Νώε! Του 1995 είναι η έκδοση που έχω! 15 χρόνων μόνο! Αν έχεις να κάνεις με παιδιά, 15 χρονών είναι ακόμα σχετικά "μικρό" το παιδί ε; Τώρα βέβαια αν έχεις να κάνεις με μεγάλους -γνωστό κι αμετάκλητο- όσο πιο μεγάλος είσαι τόσο πιο πολύ βαραίνουν τα 15 συναπτά στην πλάτη!

Καλημερούδια σας ... Μού λείψατε!

Ναι βρε, το ξέρω ότι το ιστοτοπάκι μου δεν έχει τους πολλούς αναγνώστες αλλά είναι σαν να έχει! Δεν μπορώ να μιλάω μόνη μου!!!!!!!

Λοιπόν που λέτε, εγώ δεν γιόρτασα τον Βαλεντίνο! Εσείς;

Και δεν τον γιόρτασα γιατί δεν έχω "Βαλεντίνο"! Αν και μεταξύ μας, και να είχα, πάλι δεν θα τον γιόρταζα στις 14 του μηνού! Αγάπες μου, αν είναι να γιορτάζουμε τον έρωτα μια φορά το χρόνο, χαιρετίσματα! Φυσικά και γελάτε μαζί μου! Φυσικά και σας βλέπω! Γελάτε και λέτε: "μα αφού δεν έχει, πώς να γιορτάσει; την τρώει κι η ζήλεια .... "! Δεν είναι για γέλια η υπόθεση, για κλάμματα είναι!

Κι όχι γιατί δεν έχω, αλλά γιατί αν περιμένεις να γιορτάσεις τον έρωτα μια φορά το χρόνο, γαμ...... τα! Είναι όπως η γιορτή της μάνας, της γυναίκας, κλπ. κλπ. ... Μια φορά το χρόνο είσαι μάνα δηλαδή; Μια φορά το χρόνο είσαι γυναίκα; Κι όλο τον υπόλοιπο χρόνο δηλαδή τί είσαι;;;;;;;;;; Απ΄την άλλη πάλι σίγουρα δεν υπάρχει της "Αγίας Μάνας", ούτε και της "Αγίας Γυναίκας"! Αλλά ούτε και της "Αγίας Γιαγιάς", ούτε και του "Αγίου Πατέρα"! Για τον τελευταίο βέβαια, αναμενόμενο! Οι ΄Αγιοι Πατέρες μάς τέλειωσαν τόόόόότε -φτου Κύριε- κι ο τελευταίος ΄Αγιος Πατέρας έγινε "Κράμερ εναντίον Κράμερ" κι έμεινε στην ιστορία -του κινηματογράφου-! Μη μου πείτε ότι δεν έχω δίκιο! Οι ΄Αγιοι Πατέρες αποδείχτηκαν κι αποδεικνύονται καθημερινά τελείως και παντελώς ανάγιοι ... οι δε υπάρχοντες Κράμερ είναι εντελώς ολίγοι! Οκ, οκ ... το κόβω! 

Μού λείψατε!

Και τι δεν έχω σκεφτεί όλες αυτές τις μέρες να σας γράψω. Και πόσα όμορφα δεν διάβασα για την μακρινή μου πατρίδα, εκείνη τη "χαμένη",στα ανατολικά, γωνιά! Μόνο που και καιρό δεν είχα και σπίτι μου δεν ήμουν! Και πάλι για βόλτα -εδώ κοντά- ετοιμάζομαι! 

Ε.-

Ναι, αφήστε με στην ονειροπαγίδα μου! Ούτε που θέλω να σκεφτώ το τι γίνεται στην πατρίδα μου! Και δεν εννοώ εκείνη τη μακρινή, μα "τούτη δω" τη μικρή, εκείνη που άφησα ηλιόλουστη και ήρεμη στα νερά της τότε στα 22 μου ... Αυτή που τώρα την ταράζουν τα κύματα, οι κλεψιές, οι κομπίνες, οι άχρηστοι, τα ΔΝΤ, οι απεργίες, τα λάθη και, που μέρα με τη μέρα κι ώρα με την ώρα την ξεφτιλίζουν, τη μειώνουν, τη σκοτεινιάζουν, τη γδύνουν και που ό,τι έδωσε τής το πετάν΄στα μούτρα και της το παίρνουν πίσω!

Ναι, αφήστε με στην ονειροπαγίδα μου, εκεί "ανατολικά"!!!

Ο χειρότερος κουφός είναι αυτός που δεν θέλει ν΄ακούσει ...

Φλεβάρης 8, Τετάρτη, του Αγίου Νικηφόρου (και το όνομα αυτό μ΄αρέσει ...)

Προχτές σας άφησα απότομα και χτες δεν φάνηκα καθόλου ε;

Λοιπόν, προχτές ήρθε τόση δουλειά που μετά δεν άντεχαν τα ματάκια μου άλλο υπολογιστή και, χτες δουλειά και μόνο δουλειά, άρα μια απ΄τα ίδια, ματάκια για υπολογιστή γιοκ! Είναι βλέπεις κουραστικός ο υπολογιστής ειδικά μετά από κάποια ηλικία! Είναι κι η βδομάδα τέτοια ... πριν την επόμενη δηλαδή που θα αναχωρήσω πάλι για Στρασβούργο οπότε δικαιολογείται η τόση δουλειά ...

Τί είχα ξεκινήσει να σας λέω δεν θυμάμαι. ΄Η μάλλον ναι ...

Έλεγα πως κάποιο χάρτη της Σμύρνης έψαχνα που γωνιές και γειτονιές τού τότε να μου δείχνει και πως τελικά -μέχρι τώρα- δεν τον βρήκα. Ψάχνοντας όμως βρήκα πολλά και διάφορα. Κι ήταν πολλά τα όμορφα μα τα άσχημα ακόμη περισσότερα! Και το πιο εντυπωσιακό; ΄Επεσα σε άπειρους ελληνάρες "ιστότοπους" που δεν έλεγαν απολύτως τίποτα!!! Και να σημαίες και λάβαρα και να τσολιάδες κι εμβλήματα! Και τι κρίμα! Να βλέπεις μια τέτοια άμετρη δουλειά, ένα "τρελό" ψάξιμο, ένα μεγάλο -υποθέτω- κόπο ...  έναν ιστότοπο που θα μπορούσε να προσφέρει μα που δεν! Και που κανένα προβληματισμό δεν έχει και σε κανένα σκοπό δεν αποσκοπεί! Τι κρίμα που αυτοί οι κάποιοι κουράστηκαν τόσο -και ξέρετε πως γίνεται ... ο ένας ιστότοπος περιέχει κι άλλους 10 και βάλε- τι κρίμα που τόσοι έδωσαν τόσο χρόνο και τόσο κόπο άσκοπα! Θα μου πεις:" -κυρά μου και ποια είσαι εσύ που κρίνεις και κατακρίνεις";  Δεν είμαι καμιά απλά με λύπησε το γεγονός του τόσου χαμένου κόπου. Γιατί ξέρετε ψάχνοντας αυτή τη μαγική λέξη "Σμύρνη" δεν βρήκα μόνο ιστότοπους που να την καλομελετούν, μ ΄αγάπη να την θυμούνται, με λόγια γλυκά να τη στολίζουν ή  που με λέξεις να την θαυμάζουν ... Βρήκα κι άλλους! Κι ήταν πολλοί κι ήταν "κακοί" μαζί της! Κακοί και μαζί μας και κακοί μ΄αυτούς που χάθηκαν, ξεσπιτώθηκαν, υπέφεραν ... Και φανατικοί! Πολύ φανατικοί! Είχαν να, κάτι από τους "ελληνάρες ιστότοπους" στο φανατισμό! Και φανατισμό δεν έχω, τι είναι αυτό δεν ξέρω ... Να φανταστείς, ποτέ δεν στόλισαν το δωμάτιό μου -όχι ότι είχα δικό μου δωμάτιο- φωτογραφίες ηθοποιών, τραγουδιστών και μοντελάτων! Μα ούτε και τα τετράδιά μου είχαν μοντέλα, ούτε λευκωμάτα με τέτοια διάφορα είχα! Είχα βέβαια λεύκωμα με ερωτήσεις! Θυμάστε; "Τί εστί έρωτας;" - "Αν δεν ήσουν ότι είσαι, τί θα ήθελες να είσαι;" "Ποιό τραγούδι σάς αρέσει περισσότερο;" Τέτοια ...

Και σκέφτομαι ... τι καλά θα ήταν αν αυτοί οι "ελληνάρες ιστότοποι" πρόσφεραν έστω το μισό απ΄το μισό απ΄ το χρόνο και τον κόπο τους! Αν άφηναν σημαίες και λάβαρα κι έπιαναν θέματα πιο εποικοδομητικά, πιο θετικά, πιο σωστά!

Ψάχνοντας είδα ιστότοπους και ιστόπους! Και κυρίως είδα στους "κακούς" αυτούς, να καταβάλλεται μια τρομερή προσπάθεια να αλλάξουν την ιστορία, να παραλλάξουν τα γεγονότα, να διαστρεβλώσουν καταστάσεις έτσι ώστε να επηρρεάσουν τη σκέψη και τη γνώμη των ανά τον κόσμο δικτυοναυτών που κατά τύχη μπορεί να περάσουν από κει ... Γιατί;

Ακόμη κι εδώ που είμαι, αν βλέπατε τις διαφημίσεις "τους" στην τηλεόραση θα παραδεχόσαστε ότι είναι όμορφες, άψογες! Σχεδιασμένες για ν΄αλλάξουν τη γνώμη του "κοσμάκη"! Και ναι μεν καλά κάνουμε και δώστου απεργίες απ΄την άλλη όμως ... και τίποτα απόλύτως δεν κάνουμε και δεν αλλάζουμε! ...  ΄Αξιοι της τύχης μας! ...

Ο χειρότερος κουφός είναι αυτός που δεν θέλει ν΄ακούσει!

Ε.-

Η γλώσσα τιμάει το πρόσωπο ...

Σήμερα, 8 Φλεβάρη

Και ψάχνοντας βρήκα -απ΄τα χρόνια εκείνα τα παλιά - αυτό το χάρτη

Ναι παλιός αλλά και κατατοπιστικός!

Φέρνει σε κάτι από μάθημα γεωγραφίας σήμερα η δημοσίευση ε;

Μάθημα γεωγραφίας -και γιατί όχι;-  για κάποιους, ίσως περασμένα μεγαλεία για άλλους, αλησμόνητες πατρίδες όμως για πολλούς ...

Και βρήκα στον Ιστό, όχι βέβαια αυτό που έψαχνα -θα το βρω όμως- μα άλλα πολλάάάά ...

Και μέσα στα τόσα πολλά, θαύμασα ιστότοπους και ιστότοπους! Κι ήταν τόσο εντυπωσιακοί κάποιοι που με κράτησαν ξάγρυπνη ώρες μα κι άλλο τόσο έκθαμβη έμεινα εκεί μπροστά τους  ... α και τόσο αδιάφοροι και κουτοί ήταν κάποιοι άλλοι που αλήθεια πολύ προβληματίστηκα !

Στο τέλος είχα τόσο ανάκατη γνώμη για τον Ιστό και τους ιστότοπους που ανακατωσούρα μ΄έπιασε και πονοκέφαλος!

Κι οι εντυπωσιακοί ουδέν έχουν να κάνουν με το φτωχό το ιστοτοπάκι μου! Μα εγώ το έφτιαξα μόνο και μόνο για να φέρω κοντά μου αγαπημένες περασμένες στιγμές! ΄Ισως και για να περπατήσω ανάμεσα σ΄όμορφες αναμνήσεις που θαμπώνουν -μήπως δείγμα αλτσχάιμερ; - Το ΄κανα για να ξαλαφρώνω την καρδιά μου απ΄τα καθημερινά και να ΄χω κάτι γλυκό δικό μου ν΄ασχολούμαι ... Το ΄φτιαξα για μένα! ΄Οχι για

΄Ηταν τόση η δουλειά που έχουν κάνει κάποιοι δικτυοναύτες που εκστασιάστηκα και δυσκολεύτηκα πραγματικά να πιστέψω ότι υπάρχουν κάπου κάποιοι που ακόμα νοιάζονται ακόμη πραγματικά κι ότι αγαπούν το θέμα -και δικό μου αγαπημένο- που διάλεξαν - και τους ευχαριστώ μέσα απ΄την καρδιά μου ...

(΄Ηρθε δουλειά τα λέμε μετά ...)

E.-

Ο ανήφορος φέρνει κατήφορο, η προκοπή το φθόνο...

Από που ν΄αρχίσω σήμερα ;

Θα ΄θελα να ξεχώριζα ...

Σάββατο, Φλεβάρης 5

Απεγνωσμένα ψάχνω να βρω ένα χάρτη της Σμύρνης "μου" του τότε ...

Θολά σχέδια, θολοί χάρτες, θολές σημειώσεις και φωτογραφίες, όλα θολά κι αναρωτιέμαι γιατί ...

Βρίσκω διάφορα μα τίποτα ξεκάθαρο! ΄Ολα λειψά! Θα ΄θελα να ΄βρισκα κάτι καθαρό να σας δείξω, κάτι συγκεκριμένο! Και το Διαδίκτυο -αυτός ο ρημάδης πελώριος ιστός που όλοι τόσο πιστεύουν και θαυμάζουν- ναι, παρ΄όλες τις δυνατότητές του διόλου δεν βοηθάει...

Ψάχνοντας πάντως να βρω ένα χάρτη με τις γειτονιές και τους μαχαλάδες τού τότε και με τα σοκάκια και τους δρόμους τού σήμερα ... το μόνο που κατάφερα ήταν να βρω τόσα πολλά για την ομορφιά και την προκοπή εκείνου του τόπου που το μόνο που μου ΄ρχεται στο μυαλό αυτή τη στιγμή είναι

η παροιμία του τίτλου ...

Τις παροιμίες που γράφω -και θα γράψω- τις αφιεφώνω στη γιαγιά μου την καλή...

εκείνη το συνήθιζε να τις λέει. Τριγυρίζουν στο μυαλό μου χάρη σε κείνη ...

που μού τις άφησε κάτι σαν κληρονομιά, σαν μια συλλογή, σαν προίκα...

Ε.-

Πρώτη βοήθεια του Θεού, δεύτερη του γειτόνου ...

΄Ισως ...

ή ... απ΄τον αδερφό γλυτώνεις πιο εύκολα, απ΄τον γείτονα όμως ...







Καλημερούδια σας


Το γκρι συνεχίζεται! Ούτε καν λίγο πιο λίγο γκρι δεν έγινε!


Ας πάρουμε τα πόδια μας λοιπόν κι ας πάμε για τον ήλιο! Απ΄ άλλα μονοπάτια όμως ...

Με λένε Ελένη ... του Μιχαήλ και της Αικατερίνης, το γένος Κρασσά Ηλία και της Ελένης το γένος Καρυώτη ...

Κι ήταν η Ελένη η γιαγιά μου η καλή, απ΄της μαμάς μου τη μεριά ...

Κι ήταν ο παππούς μου ο Ηλίας, της μανούλας μου ο μπαμπάς και τελείως άγνωστος για μένα, δεν τον γνώρισα ποτέ παρεξόν μέσα απ΄ τις μνήμες της μαμάς μου ...

Καλά μέχρι εδώ. Ο μπαμπάς μου ο Μιχάλης ήταν του Γεωργίου και της Κατίνας, ίσως το γένος "Αμπατζή", γεννηθείσα περίπου το 1893 αλλά πού; Κι ο παππούς ο Γιώργος, πότε μα που κι αυτός, άγνωστο! Δυστυχώς το νήμα απ΄αυτή μου τη μεριά κόβεται! Παρακάτω ίσως να βρούμε το πως ...

Ο παππούς Ηλίας λοιπόν γεννήθηκε -πότε; - στα Βουρλά -κάπου εκεί μαζί με τον Γιώργο Σεφέρη και τον παππού του, χασάπης στο επάγγελμα και ρίζες απ΄ τη Νάξο! Η γιαγιά μου πάλι, η καλή, γεννήθηκε κι εκείνη εκεί -Βουρλά; - ίσως Σμύρνη- με νησιώτικη ρίζες κι αυτή αλλά οι δικές από την Ικαρία! Σας λέει κάτι το "γένος Καρυώτη" - Ικαρι-ώτης; Ναι, έχω και κάτι -εκτός από Σμυρνιά- κι από νησιώτισσα! Κι όπως είναι γνωστό τα περισσότερα επίθετα πιο με παρατσούκλια, καταγωγές κι επαγγέλματα έχουν να κάνουν παρά με χαρτιά, απογραφές και δημοτολόγια! Αν είχαν να κάνουν με χαρτιά θα ήξερα κι από που κρατούσε η άλλη μου η σκούφια -απ΄την μεριά του μπαμπά μου δηλαδή- θα ήξερα ημερομηνίες, θα γνώριζα γενέθλια ... Μα εδώ άνθρωποι χάθηκαν, οικογένειες διαλύθηκαν ... χαρτιά θα έμεναν;

Κρασσάδες υπάρχουν ακόμα στη Νάξο, στο Φιλότι! Καρυώτηδες; στην Ικαρία, ίσως. Προφανώς ο προπροπάππους μου έχοντας ρίζες στην Ικαρία, φτάνοντας  στην πέρα Χώρα, τού τις χάρισαν -παρατσούκλι- ή τις "έδεσε" εκείνος λες κι ευχόταν μια πατρίδα πιο μόνιμη να τον περιμένει, αλλά πως να κόψει κι απ΄την πρώτη; και το παρατσούκλι έγινε επώνυμο και το επώνυμο ρίζα ...

Νησιώτισσα λοιπόν και Σμυρνιά-Βουρλιώτισσα από τη μεριά της μαμάς μου ...

Σμυρνιά-Αλατσατιανή από τη μεριά του μπαμπά μου. Ο πατερούλης μου είχε γεννηθεί στη Σμύρνη, το 1915 ... η μανούλα μου στο Βοτανικό-Αθήνα, το 1926 ...

Ο παππούς μου ο Ηλίας "έφυγε" απ΄το Βοτανικό το 1951, ετών 52! ΄Ηταν άρα γεννηθείς το 1899. Το 1922 ετών 23. Η γιαγιά μου η καλή "έφυγε" -αυτή πολύ αργότερα- απ΄το Βοτανικό το 1974. Το 1922 ετών 18! ΄Εμεινε 23 χρόνια "μόνη" με 6 παιδιά με μεγαλύτερη τη μαμά μου. Γεννημένη το 1904, 70 χρονών όταν "έφυγε", 18 χρονών -στο πρώτο φευγιό- το 1922 ! 18 χρονών ορφάνεψε η γιαγιά μου από πατρίδα, 18 η μαμά μου από πατέρα!

Ο παππούς μου ο Ηλίας έφυγε απ΄τα Βουρλά το 1922. Κι η γιαγιά μου το ίδιο ... Βρέθηκαν στην Αθήνα, στο Βοτανικό κι εκεί αγαπήθηκαν ...  Κι έλεγε η μαμά μου, πως όταν γύρεψε τη γιαγιά μου από την προγιαγιά μου -την Κανελλιώ- εκείνη του ΄πε: "Προσφυγοπούλα αυτή, πρόσφυγας εσύ, αχ και τι άραγε νοικοκυριό  θα κάνετε; ΄Αντεστε κι ας βάλει το Θεός το χέρι του -με την ευχή μου- κι  όσο γίνεται θα βοηθήσω κι εγώ". Και χρειάστηκε και βοήθησε ... όσο γινόταν ...

Ο παππούς μου ο Γιώργος, μπακάλης-μυλωνάς, Αποστολής στο επώνυμο, μπακάλης στη Σμύρνη, μυλωνάς στ΄Αλάτσατα - στη Σμύρνη γεννημένος, το 18... , του Θοδωρή και της Μαρίτσας! ΄Αγνωστός μου κι αυτός! Καθόλου δεν τον γνώρισα! "Χάθηκε" δια παντός "εκεί" στην καταστροφή, μαζί με τον πρωτότοκό του και μεγάλο μου θείο, Θοδωρή τον έλεγαν. Στο μυαλό μου, θολή ανάμνηση, μια φωτογραφία του-άφαντη- ταλαίπωρη, μισόσκιστη, μαυρόασπρη! Η γιαγιά μου η Κατίνα, γεννημένη στη Σμύρνη, το ... , του "Μιχάλη και της Παρασκευώς;", έφυγε από τη Σμύρνη-Αλάτσατα; το 1922, κι ήταν ετών ;;; Κι ύστερα απ΄τα "Κουπόνια-βλ.Ηλύσια", το 1984 "έφυγε". Μέχρι τότε περίμενε τον παππού και το μεγάλο της γιο. Τους περίμενε μέχρι τη μέρα που έφυγε ...για να τους βρει! Αυτούς τούς βρήκαν άλλα ... Οι ίδιοι δεν βρέθηκαν ποτέ! Κανείς δεν τους είδε, κανείς δεν άκουσε, κανείς κάπου δεν τους αντάμωσε! Ούτε ο Ερυθρός Σταυρός ...

Και πέρασαν στη Χίο, η γιαγιά μου η Κατίνα κι όσοι της απόμεναν και μια δεύτερη καταστροφή κι ένας ακόμα διωγμός τούς περίμενε εκεί και μια ακόμη πληγή! Πληγή που πλήγωνε τον πατερούλη μου περισσότερο από την πρώτη! ΄Εφυγε -18 χρονών- απ΄την Χίο το 1933, τελειώνοντας το σχολειό και δεν ξαναπάτησε ποτέ! Ούτε σαν σκέψη δεν άφηνε να περάσει απ΄το μυαλό του μια όχι επιστροφή μα "επίσκεψη" στη Χίο! Κι ήταν η ανάμνηση που δεν τον άφηνε! ΄Ηταν η ανάμνηση που τον "σκότωνε"! ΄Ηταν η ανάμνηση απ΄τις πέτρες που πέταγαν -για υποδοχή- οι Χιώτες στους πρόσφυγες που προσπαθούσαν να κρεμαστούν στα βράχια! Κι ήταν οι λέξεις που συνόδευαν τις πέτρες:  "Είναι φτωχό το νησί μας, δεν έχει να θρέψει εμάς, θα θρέψει κι εσάς; Φευγάτε, φευγάτε, φευγάτε!" . Κι όσο γνωστό κι αν είναι η καταστροφή της Χίου ολόκληρης και της δυστυχίας της, άλλο τόσο είναι γνωστό είναι πως το 1922 η Χίος μπορούσε να θρέψει κι άλλους φτωχούς ... ΄Ελληνες!

Ποτέ δεν πάτησε το πόδι του πίσω στη Χίο, το πάτησε όμως στη Σμύρνη! Είναι όμως μια άλλη ιστορία αυτό ... Εγώ το πάτησα. ΄Ηταν ένας φόρος τιμής κι υπόσχεσης στη μνήμη του, στη μνήμη μου, στις μνήμες μας ...

Αλευρόμυλοι στη Σμύρνη υπάρχουν μόνο στο Αλή Αγά και στα Αλάτσατα, φρουροί στα περάσματα του ανέμου...

Ο πατερούλης μου "έφυγε" το 1992.

Ποτέ δεν κατάφερα να κάνω το ταξίδι -στη Σμύρνη- μαζί του! Το σχεδιάζαμε, το οργανώναμε, το ονειρευόμαστε μα δεν τα καταφέραμε! ΄Οταν εγώ μπορούσα κι ήμουν ελεύθερη να ξεκινήσουμε εκείνος "δεν το αντέχω τώρα πια" μού είπε!

Και το έκανα -προσκύνημα- μόνη μου, Μάρτης 2010, Πάσχα ...

Η μανούλα μου "έφυγε" το 2005 ...

Μου λείπουν κι οι δύο, ακόμα, πολύ ...

Φλεβάρης 4, 2011

Να ξέρεις ... "Δεν μας πάνε τα ποδήματα όπου θένε αυτά, εμείς τα πάμε..."

΄Αγιος Πολύκαρπος - Σμύρνη- Σήμερα

Φλεβάρης, Τρίτη 2

Δεν ξέρω αν έχω όρεξη για βόλτα σήμερα ...

Είναι τόσο γκρι και θολός ο καιρός εδώ ... που  κοντεύει να γίνει γκρι και το κέφι μου!

Προτιμώ όμως να μην το βάλω κάτω! Το σίγουρο είναι ένα, πως μπορώ να το κάνω ... κι αυτό που έλεγε η γιαγιά μου η καλή -η Ελένη- που τ΄όνομά της φέρω μιας και ο πατερούλης μου αγαπούσε τη μάνα του αλλά λάτρευε την πεθερά του! Θες και γιατί την άλλη τη γιαγιά την έλεγαν Καίτη μα και τη μανούλα μου Καίτη, βάλε και το ότι η εκκλησιαστική αρχή απαγόρευε -στην εποχή μου- μάνα εν ζωή και κόρη να έχουν το ίδιο όνομα, να ΄μαι λοιπόν, Ελένη κι εγώ, ελπίζοντας να γίνω και μια γιαγιά καλή ... ΄Ελεγε λοιπόν η γιαγιά μου η καλή ...

"Δεν μας πάνε τα "παπούτσα" όπου θένε αυτά, εμείς τα πάμε ..."  κι είχε τόσο μα τόσο δίκιο ...

Φαντάζεστε να μας πήγαιναν τα παπούτσια; Αλίμονό μας!

Κι όσους τούς πάνε, γιατί υπάρχουν και τέτοιοι άβουλοι, κρίμα τους και καλά να πάθουν!

Βίρα λοιπόν τις άγκυρες -έστω και χωρίς ιδιαίτερο κέφι - θα το βρούμε στο δρόμο, όσο κι αν ο δρόμος αυτός μας "πληγώσει" τα πόδια ... Μας έχει πληγώσει τόσο στο παρελθόν που η δική μας η βόλτα φαντάζει τουριστικός περίπατος. Κι επειδή δεν μ΄αρέσει η λέξη "τουριστικός", ας τον πούμε  παιδικό περίπατο... κι έτσι ας τον φχαριστηθούμε. Με αγνή καρδιά και καθαρά μάτια! Γιατί αν βάλουμε μέσα το παρελθόν -τα παιδιά δεν έχουν παρελθόν- τότε ούτε καν τουριστικός δεν λέγεται ...

Αφήνουμε το κέντρο της Σμύρνης στο χαμό του και στους τουρίστες του και πάμε για τα δικά μας ...

Ετοιμαστείτε ... ακολουθούν μαγικά, εύηχα, γνώριμα ονόματα , γωνιές τραγουδισμένες, γειτονιές που χιλιοαγαπήθηκαν, κάηκαν, χάθηκαν μα και που αγαπιούνται και ζουν ακόμα ! Ετοιμαστείτε για βόλτα, ετοιμαστείτε για  σύγχιση ... Δεν μπορεί ... όλο και κάτι -ένα τραγούδι- θα έχετε ακούσει γι΄αυτές τις γειτονιές! ΄Ολο και κάποιο δικό σας θα είχατε να θλίβεται και να μαραζώνει στ΄άκουσμά τους ...

Προάστια

Κύρια προάστια και χωριά γύρω από τη Σμύρνη είναι από ΝΔ. παραλιακά και κατά σειρά το Καρατάσ-ι, ο Σαλαχανάς, η Καραντίνα, το Γκιοζ Τεπέ  και το Κοκαργιαλί. Ανατολικά είναι το Νταραγάτσι, το Χαλκά-μπουνάρ κι από εκεί πηγαίνοντας προς το εσωτερικό ο Μπουρνόβας, η κατ΄ εξοχήν αγγλική παροικία της Σμύρνης. Από το Χαλκά-μπουνάρ και επί της απέναντι ΒΔ. παραλίας του μυχού του κόλπου είναι η Αγία Τριάδα, το Μπαϊρακλί, και τέλος στο άκρο το Κορδελιό  (Καρσίγιακα). Άλλα χωριά της Σμύρνης είναι ο Κουκλουτζάς, ο Μπουτζάς, το Σεβντίκιοϊ, ο Προφήτης Ηλίας και η Αγία Άννα. Αυτά τα χωριά -σήμερα προάστια- είναι τα κοντινά, τα κολλητά στη Σμύρνη ... έχουμε να επισκεφθούμε κι άλλα μακρύτερα!

Η Σμύρνη από την αρχαιότητα υπέστη πολλές καταστροφές! Από πυρκαγιές, σεισμούς αλλά και από επιδημίες (πανώλη). Πανώλη έπεσε στην πόλη κατ΄ επανάληψη στους τρεις συνεχόμενους αιώνες, τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα, προκαλώντας μεγάλο αριθμό θυμάτων. Επίσης στους μεγάλους σεισμούς του 1688 και 1778 ολόκληρες συνοικίες ισοπεδώθηκαν. Σημαντικότερη πυρκαγιά -πριν της καταστροφής του 1922- ήταν εκείνη του 1842 όπου αποτεφρώθηκε το αρχικό κτίριο της Ευαγγελικής Σχολής.

Η Σμύρνη, (ο Κάτω Μαχαλάς) -πριν την καταστροφής της το 1922- είχε 16 ορθόδοξες εκκλησιές και ναούς! Με σημαντικότερο όλων το μεγάλο μητροπολιτικό ναό της Αγίας Φωτεινής. Λαμπερός και καταστόλιστος με το μεγαλοπρεπές και εξαιρετικής τέχνης μαρμάρινο κωδωνοστάσιο που κτίσθηκε τον 17ο αιώνα.. Καταστράφηκε από σεισμό το 1688, ανοικοδομήθηκε το 1690, και επανοικοδομήθηκε το 1692 μετά από την πυρκαγιά που σημειώθηκε τότε. Αποτελούσε τον κατ΄ εξοχή σμυρναίικο ναό όπου τελούνταν στη μικρή περίοδο της απελευθέρωσης όλες οι επίσημες λειτουργίες και εθνικές τελετές. Τόσο ο ναός όσο και το κωδωνοστάσιο ανατινάχθηκαν με δυναμίτιδα, από τους Τούρκους, μετά την καταστροφή...

Οι άλλοι ναοί ήταν του Αγίου Γεωργίου, κοντά στη μητρόπολη, της Κοίμησης της Θεοτόκου, στη συνοικία Φασουλά, ο ναός του ορφανοτροφείου Σμύρνης, που εκκλησιάζονταν η αριστοκρατία, ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, στα Σχοινάδικα, οι ναοί Αγίας Αικατερίνης, Αγίου Τρύφωνα, Αγ. Δημητρίου, Αγ. Χαραλάμπους και Ευαγγελιστρίας, (στην ελληνική συνοικία), ο ναός του Αγ. Νικολάου στην αρμενοσυνοικία, του Αγ. Βουκόλου, στο σταθμό Κασαμπά, του Αγ. Κωνσταντίνου, του Αγ. Ιωάννη θεολόγου και της Μεταμόρφωσης στη συνοικία Μορτάκια, του Τιμίου Προδρόμου στη Λυγαριά, και των Ταξιαρχών στο περίβολο του νεκροταφείου. Απ΄ όλους τους παραπάνω ναούς κανένας δεν υφίσταται σήμερα. Άλλοι κάηκαν, άλλοι γκρεμίστηκαν και στη θέση τους ανοίχθηκαν λεωφόροι και δημιουργήθηκαν πάρκα. Κάποιοι άλλοι που διασώθηκαν μετατράπηκαν σε τεμένη και σχολεία ενώ αρχικά σε αποθήκες...

Η γιαγιά μου η καλή αγαπούσε κι άλλη μια εκκλησιά ... τον ΄Αγιο Πολύκαρπο! Το περίεργο είναι ότι στη Σμύρνη ο ΄Αι-Πολύκαρπος λειτουργούσε και για τους καθολικούς! Τώρα πως η γιαγιά μου τον αγαπούσε πιότερο απ΄την Αγία Φωτεινή... Νομίζω πως τον αγάπησε γιατί κοπελούδα 17-18 χρονών ήταν όταν, προσφυγοπούλα την έριξαν με την οικογένειά της στο Βοτανικό. Και δεν πρόσφυγε μόνο η οικογένειά της εκεί μα και άλλοι πολλοί ταλαίπωροι, (ξ)έπεσαν εκεί. Πάντως όλοι αυτοί οι κυνηγημένοι μαζί στερήθηκαν κι έχτισαν μια εκκλησιά στη "νέα" τους πατρίδα και γειτονιά. Κι η εκκλησιά αυτή ήταν ο ΄Αγιος Πολύκαρπος Σμύρνης, ο δεύτερος επίσκοπός της μετά τον ΄Αγιο Βουκόλο. Θες τώρα γιατί της θύμιζε την άλλη μεριά, θες γιατί ήταν η "δική τους" εκκλησιά, η γιαγιά μου αυτή αγαπούσε περισσότερο! Πολύ αργά πια να εξακριβώσω η  αγάπη αυτή γιατί ...

Σχολεία

Από τα πλείστα όσα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα σημαντικότερη ήταν η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (αρρένων), που ιδρύθηκε το 171. Με πλήρες γυμνάσιο με διάφορα παραρτήματα, όπως οι δημοτικές σχολές του Τιμίου Προδρόμου και το Κιουπετσόγλειο. Η μεγάλη αυτή σχολή  περιελάμβανε επίσης βιβλιοθήκη με 35.000 τόμους και 180 ιστορικά χειρόγραφα, ένα μικρό μουσείο με αρχαία εκθέματα και μεγάλη νομισματική συλλογή. Αντίστοιχη σχολή το "Κεντρικόν Παρθεναγωγείον" (θηλέων) που είχε εγκατασταθεί αρχικά (1837) στον περίβολο της Μητρόπολης, και από το 1883 σε μελαλοπρεπές οικοδόμημα που είχε δωρήσει ο Δ. Κιουπετζόγλου. Και τα δύο αυτά μαρμάρινα οικοδομήματα σώζονται μέχρι σήμερα και στεγάζουν τουρκικά γυμνάσια...

Νοσοκομεία

Πολλά και σημαντικά και τα ευαγή ιδρύματα, με σημαντικότερα το "Γραικικό Νοσοκομείο" ή "Νοσοκομείο του Αγ. Χαραλάμπους", που είχε ιδρυθεί από τον Π. Σεβαστόπουλο. Περιελάμβανε 2 τμήματα χειρουργικής, 2 παθολογίας, 1 οφθαλμιατρικής, 1 μαιευτικής, 1 ψυχιατρικής, και γηροκομείο). Μαζί και το "Βρεφοκομείον Σμύρνης" που είχε ιδρυθεί το 1902, και το "Ορφανοτροφείον Σμύρνης" που λειτουργούσε από το 1870. Ανάλογα τέτοια νοσοκομεία είχαν ιδρύσει και οι Καθολικοί και οι Αρμένιοι που όμως όλα καταστράφηκαν στη μεγάλη πυρκαγιά...

Πνευματική κίνηση

Η πνευματική και πολιτιστική κίνηση των Ελλήνων στη Σμύρνη άρχισε ν΄ αναπτύσσεται στις αρχές του 19ου αιώνα. Πρώτος που φέρεται να ίδρυσε κοινωνικό πνευματικό κέντρο ήταν ο Κωνσταντίνος Οικονόμος που ίδρυσε την "Ιωνική Λέσχη" που διατηρήθηκε μέχρι το 1922! Ακολούθησαν και άλλα όπως το "Μουσείο" το 1838, το "Φιλολογικό Μουσείο" το 1854, ο "Σύλλογος προς διάδοση των ελληνικών γραμμάτων" και ο σύλλογος "Όμηρος" που εξέδιδε και ομώνυμο περιοδικό.

Εφημερίδες - περιοδικά

Ιδιαίτερη ανάπτυξη είχε επίσης σημειώσει και η ελληνική δημοσιογραφία με την αρχαιότερη ελληνική εφημερίδα την "Αμάλθεια" που εκδιδόταν από το 1838 μέχρι το 1922 με τελευταίους διευθυντές έκδοσης τους Σ. Σολομωνίδη και Θ. Υπερίδη. Άλλες ελληνικές εφημερίδες της Σμύρνης ήταν η "Αρμονία" του Μ. Σεϊζάνη, η "Ιωνία", η "Νέα Ιωνία", η "Πρόοδος", καθώς και διάφορα περιοδικά όπως το φιλολογικό ο "Κόσμος" και το σατυρικό ο "Κόπανος" του Γ. Αναστασιάδη. Σημειώνεται ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1840, όπως μαρτυρείται από τον Χρήστο Σολομωνίδη, στη Σμύρνη λειτουργούσαν 10 τυπογραφεία, όπου στα 5 εξ αυτών τυπώνονταν οι εβδομαδιαίες ελληνικές εφημερίδες "Αμάλθεια", "Ιωνικός Παρατηρητής", "Άργος" και η "Ιωνική Μέλισσα" καθώς και το περιοδικό "Αποθήκη των Ωφελίμων Γνώσεων". Στη δε στατιστική που είχε προβεί ο Κάρολος ντε Σερζέ (Charles de Scherzer) το1870 στη Σμύρνη λειτουργούσαν τότε 17 τυπογραφεία -εκ των οποίων 10 ήταν ελληνικά-, 3 αρμενικά, 2 γαλλικά, 1 τουρκικό και 1 εβραϊκό.

Συνολικά κυκλοφορούσαν 134 εφημερίδες, περιοδικά και επιθεωρησιακά έντυπα!!!

Αυτά πολύ περιληπτικά και γι΄αρχή ...

(πηγή: Τα ιστορικά της Σμύρνης, η γιαγιά μου η καλή κι ο πατερούλης μου)

Ξέρετε, ίσως να τα πούμε κι αργότερα ...

Μ΄ένα τόσο γκρι καιρό, δεν ταιριάζει τίποτα περισσότερο από ένα γκρι ταξίδι ...

Κι ενώ δεν αγαπώ το γκρι -το αδιευκρίνηστο αυτό χρώμα- που ούτε άσπρο, ούτε μαύρο μα ούτε και βρώμικο είναι, μερικές φορές ένα γκρι πρωί ή ένα γκρι απόγευμα καταφέρνουν και με χαλαρώνουν ...

Καλά θα ήταν και πολύ θα το εκτιμούσα βέβαια, μετά από μια τέτοια μέρα γκρι, να βγει ένας ήλιος ναααααααα  λαμπερός! Αλλά κι αν δεν είναι η περίπτωση -σύνηθες εδώ- δεν πειράζει! Ούτως ή άλλως "χέρι" στον καιρό δεν μπορώ να βάλω και λίγο μού περνάει!!! Δεν μας πάνε τα παπούτσα μεν, αλλά με τον καιρό και με το χρόνο, ποιος μπορεί να τα βάλει; Κυρίαρχος ο χρόνος ...

Φιλί

Ε.-

Τα παθήματων των πρώτων, των δεύτερων γιοφύρι ...

Δε νομίζω να υπάρχει άλλη φράση -παροιμία;- απ΄αυτή τού τίτλου που να ταιριάζει καλύτερα σ΄αυτά που σκέφτομαι να γράψω ...

Ας την κάνουμε γιοφύρι λοιπόν κι ας το περάσουμε ...

Κι αν συμφωνείτε ...

Ας πηγαίνουμε ... ώρα για βόλτα ...

Μόνο που μια βόλτα τέτοια θέλει μάτια ορθάνοιχτα, καλά αφτιά, μύτη ραντάρ, χέρια τρυφερά, γεύση επιθυμίας, νου ελεύθερο ... Τα θέλει όλα! Κυρίως καρδιά!

Και θέλει κα να αφεθήτε! Θέλει νου ελαφρύ να μπορεί να τρέξει, χέρι να χαϊδέψει ...νησιά, ψυχή να διαβεί θάλασσα και να περάσει απέναντι "ΕΚΕΙ"! Θέλει βλέμμα τρυφερό, ανάσα ζεστή, πόδια ακούραστα κι έτοιμα να χαϊδέψουν χώματα και γωνιές γνώριμες ...

Σοκάκια και μαχαλάδες -από ακούσματα γνωστά- περιμένουν να δα μια ανάσα μας, να  ξαναζωντανέψουν ψεύτικα -το ξέρω- τόσο ψεύτικα μα και τόσο αληθινά συνάμα ...

Πρωί, πριν πιάσει η ζέστη ...

΄Ενας ήλιος δροσερός ακόμα ...

Πάνε νησιά, πάνε θάλασσες, ... και να  γη και χώμα ...

Η Σμύρνη! Εκτείνεται από τους ΝΔ. πρόποδες του όρους Σιπύλου και των ΒΑ. του βουνού Πάγου, όπου και η εύφορη πεδιάδα της Μαινεμένης! Και φτάνει μέχρι της ακτή ... όπου και η θαυμαστή προκυμαία "Κε" - απ΄το γαλλικό quai που σημαίνει αποβάθρα! Η προκυμαία λοιπόν απλώνεται από βορρά προς νότο! Ξεκινάνει απέναντι απ΄το σιδηροδρομικό σταθμό του Αϊδινίου κι είναι η αλλιώς λεγόμενη Πούντα (Αλ Σατζάκ) που είναι το βόρειο άκρο της προκυμαίας. Φτάνει μέχρι το παλαιό διοικητήριο (Κονάκι) κι αυτό είναι το νότιο άκρο της.

Μέχρι το 1922 η πόλη διακρίνονταν στον "Πάνω Μαχαλά", (προς τον Πάγο), το αρχαιότερο τμήμα της πόλης, όπου διέμεναν κυρίως Τούρκοι, Εβραίοι και λίγοι Έλληνες. Στον "Κάτω Μαχαλά" ή "Κάτω Πόλη", νεώτερο τμήμα, διέμενε ο κυρίως χριστιανικός πληθυσμός. Οι Αρμένιοι (νότια), και οι Έλληνες (βορειότερα των Αρμενίων), μέχρι και την έναντι ΒΔ. ακτή το λεγόμενο Κορδελιό!!!

Πόσο γνώριμα ονόματα, πόσο γνωστές αναμνήσεις ..

Η κάτω πόλη περιελάμβανε την αρμενοσυνοικία, που συνόρευε με την εβραϊκή συνοικία του Πάνω Μαχαλά με το ναό του Αγίου Στεφάνου και με την ελληνική συνοικία με το ναό του Αγίου Γεωργίου. Εκεί κι  η αγορά με τ΄όνομα  "Μεγάλες Ταβέρνες"! Στην αγορά αυτή και το μπακάλικο του παππού μου του Γιώργη απ΄τ΄Αλάτσατα, γιατί είχε μπακάλικο ο παππούς μου στη Σμύρνη κι αλευρόμυλο στ΄Αλάτσατα! Εκεί δίπλα κι η συνοικία "Γυαλάδικα" όπου και ο περίφημος ναός της Αγίας Φωτεινής! Βορειότερα ο Φραγκομαχαλάς, ηλίου φαεινότερον συνοικία καθολικών. Η συνοικία των Νοσοκομείων και μακρύτερα η συνοικία Φασουλάς όπου αμέσως μετά άρχιζε η κεντρική οδός τα "Τράσα",  ονομασμένη έτσι προφανώς από τη γαλλική λέξη "traces" που σημαίνει ίχνη. Κι ήταν τα Τράσα, λεωφόρος εσωτερική παράλληλη προς τη προκυμαία! Εκεί ήταν κι η αριστοκρατική συνοικία με τη πλατεία της Καλλιθέας (Μπέλα Βίστα) και τον "παράλληλο" δρόμο, τον γνωστό εκ παραφθοράς "Παραλλέλι" με τις επαύλεις των εύπορων Σμυρναίων. Συνέχεια της οδού των Τράσων ήταν τα Σχοινάδικα, μετά το Κερασοχώρι και το βουλεβάρτο Αλιότι που οδηγούσε προς το σιδηροδρομικό σταθμό Αϊδινίου. Ακολουθούσε η συνοικία της Πούντας με Ιταλούς και Μαλτέζους κατοίκους και πιο μέσα, στα ενδότερα ... οι λαϊκές συνοικίες του "Αγίου Τρύφωνα" ή Τσικουδιά, τα "Ταμπάκικα" (βυρσοδεψεία), τα "Μορτάκια" ή Λυγαριά, καθώς και η πέρα του σταθμού Κασαμπά η συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου με συνέχεια αυτής τα "Χιώτικα" όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι οι οίκοι ανοχής!!!

Κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1922 καταστράφηκε σχεδόν όλος ο Κάτω Μαχαλάς από την Αρμενοσυνοικία μέχρι και τα Σχοινάδικα...

Και σήμερα;

Αχ σήμερα ...

Η σημερινή Σμύρνη, εκτός από ένα τμήμα της τουρκικής συνοικίας του άλλοτε Πάνω Μαχαλά και της Πούντας με τους λιθόστροτους δρόμους σε τίποτα δεν θυμίζει την ανατολίτικη όψη της παλαιάς ραχατλίδικης Σμύρνης ... με το ιπποκίνητο τραμ της προκυμαίας, τα στενά σοκάκια (παρόδους) και τα ξύλινα σπίτια! Στη τεράστια σε έκταση περίκαυστη περιοχή που έσβησε των άλλοτε έξι συνοικιών, της Αγίας Αικατερίνης, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Τρύφωνα, της Ευαγγελιστρίας, του Αγίου Νικολάου, και του Αγίου Ιωάννη και κάποιων τμημάτων άλλων παλαιών συνοικιών, σήμερα εκτείνεται το περίφημο πολιτιστικό πάρκο της Σμύρνης, έκτασης 300.000 τ.μ. που αποτελεί μικρογραφία του πάρκου της Μόσχας. Περιλαμβάνει ψεύτικες μικρές λίμνες, κήπο με αιχμάλωτα ζώα, ταβέρνες κυρίως τουριστικές και τις εγκαταστάσεις της ετήσιας εμπορικής έκθεσης με μόνιμα περίπτερα εκθετών σε αρχαίο ελληνικό ρυθμό! Στη θέση του άλλοτε ναού του Αγίου Δημητρίου μέσα στο πάρκο έχει ανεγερθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Σμύρνης με πλήθος εκθεμάτων της αρχαίας ελληνικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής!!!!!

Είναι στενάχωρη η βόλτα μας το ξέρω -γιατί την έκανα-  ...

Την έκανα με μάτια ανοιχτά, με καρδιά μεγάλη και νου ελεύθερο! Δεν θέλει ο νους μίσος για μια τέτοια βόλτα, ούτε διαφορές, ούτε κακίες! Δε θέλει έχθρες! Ο καυγάς χρειάζεται δύο έλεγε η γιαγιά μου, όπως και τα διαζύγια άλλωστε! Μην το ψάχνετε! Η ιστορία γράφει και γράφεται απ΄τη μεριά του καθενός!  Αντίθετα επιβάλλονται αναστεναγμοί, σφιξήματα, αναμνήσεις κι ίσως μια θλίψη, μόνο μια όμως! ΄Αλλα, ίσως απαραίτητα, χρειαζούμενα η βόλτα μας θέλει αγάπη, παλιά δεσίματα,  διηγήσεις ... Την ιστορία την γράφουν άνθρωποι! Κι άνθρωποι ... Μη με πείτε αναίσθητη, δεν είμαι! ΄Οτι έχει να κάνει με ανθρώπους έχει δυο πλευρές! ΄Εχει να κάνει και με καταστροφές! Πεθαίνει και πληγώνει ψυχές! Κι είναι και για μένα πληγή η Σμύρνη! Μόνο που την αγαπώ πάρα πολύ για να την μεταχειριστώ όπως όλοι! Δεν είμαι αναίσθητη, όχι! ΄Εχω μόνο δυο ειδών ακούσματα! Πηγαίνοντας παρακάτω θα καταλάβετε ...

Η πλατεία του άλλοτε Διοικητηρίου (Κονάκ-ι) αποτελεί σήμερα το κέντρο της κίνησης και της πόλης. Κι απέναντι απ΄το Κονάκ βρίσκεται η αποβάθρα των μικρών επιβατηγών πλοίων ("βαποράκια") που εξυπηρετούν τη συγκοινωνία με τα παράλια περίχωρα της Σμύρνης. Υπομονή, θα πάρουμε και το καραβάκι και θα πάμε κι εκεί ...  

Η μεγαλύτερη εμπορική και τουριστική κίνηση πάντως απλώνεται σε ακανόνιστη και στενή οδό από το Κονάκι μέχρι το τέμενος Ισάρ Τζαμί. Πλήθος καταστημάτων νεοτερισμών, ζαχαροπλαστεία, χρυσοχοεία, παλαιοπωλεία καθώς και κρεοπωλεία και οπωροπωλεία -χάος- αντικατέστησαν τούς προ του 1922 εμπορικούς δρόμους του Φραγκομαχαλά, των Γυαλάδικων και τις Μεγάλες Ταβέρνες. Κι οι παλιές θολωτές και σκοτεινές τουρκικές αγορές, οι λεγόμενες "μπεζεστένια" σήμερα πια χωρίς σκέπαστρα, κάπου εκεί ...

Φιλί

Ε.-