Καλά σας βράδια

Ε.-

 

Της νοικοκυράς ο άντρας... απ΄τη βράκα του φαίνεται...

Βαρέθηκα πια! Να δείτε και μόνοι σας τι μας κάνει ...

Πρωί, στο παράθυρο...

Σούρουπο, στο δρόμο...

Είδατε; ΄Οχι για να μη λέτε δηλαδή! 

Συνάμα, με τ΄ανωτέρω, πρέπει να σας τονίσω πως έχουμε και κουφόψυξη! Μην σας ξενίζει η λέξη. Είναι απλά το αντίθετο της κουφόβρασης! Λέξη που συνηθίζεται εκεί κάτω σ΄εσάς... στα νότια! Λέξη, εφεύρημα λουξοελληνικό που όμως περιγράφει επακριβώς την κατάστασή μας, εδώ στα β-ορεινά...

Ας μιλήσουμε λοιπόν... για κάτι πιο ζεστό ...

΄Ηταν κάποτε ένα χαλάκι, ένας μποχτσάς, ένα ξέφτι; Μακάρι να ΄ξερα... που ήταν, να, τόσο δα μικρό. Με κάτι υπόλοιπα, σαν από κρόσσια, λερά και μπερδεμένα, με χρώματα θαμπά, μισοσβησμένα... Σχεδόν καραφλό γιατί ξεχώριζα τα υφάδια του... ταλαίπωρο και ταλαιπωρημένο. ΄Αλλοτε το ΄βλεπα πάνω στη σερβάντα, την αγαπημένη μου... μιας κι έκρυβε τα ροσόλια και τα γλυκά του κουταλιού ... 
Χαραγμένη κι αυτή απ΄το χρόνο, ταλαιπωρημένη και να στέκει εκεί στεναχωρημένη... λυπημένη  ... σαν τη νενέ μου... Κι άλλοτε το ΄βρισκα χωσμένο σ΄ένα απ΄τα συρτάρια της... 
Κάποτε-κάποτε,  εμφανιζόταν... δεν ξέρω επ΄ευκαιρία ποιας επετείου. Μ΄ ένα κομμάτι πλαστικό σκεπασμένο, το ΄βλεπα απλωμένο κάτω απ΄το καντήλι που φώτιζε το εικονοστάσι και το στεφανόκουτο, μόνιμη παρέα... Πάντως, είτε πριν είτε μετά, είτε έβγαινε είτε έμπαινε στο συρτάρι, τυλιγμένο έμπαινε κι έβγαινε, σ΄ένα χάσικο μαντήλι! Είχε έρθει -όπως έμαθα κάποτε- αυτό το υπόλοιπο, από πολύ μακριά. Από τόσο μα τόσο μακριά που θα μπορούσες να πεις πως ήταν μια ακρούλα ή ένα κομματάκι περίσσεμα από εκείνο το περίφημο, του παραμυθιού ιπτάμενο, μαγικό χαλί!

"Μα κόρη μου, εμείς την κατέχαμε καλύτερα την τέχνη... Μόνο ο κόσμος ήτονε φτωχός... Φτωχός και δεν ενοιαζότανε για στολίδια... Ανάγκη και χρεία ήταν το ρούχο, η πατανία, το χιράμ(ι), το χαλί... Απ΄την ανάγκη ξεκίνησε η τέχνη και  κάποτες, με τις φάμπρικες επαραμελήθηκε στα σπιτικά μα δεν εξεχάστηκε... Σαν εγύρισε ο καιρός κι οι Φράγκοι εμάθανε τα χαλιά... ζωντάνεψε πάλι η τέχνη... ΄Εξυπνοι κάποιοι, επήρανε χαμπάρι τη δουλειά κι εβάλανε πάλι ομπρός...  ΄Αρχισε πάλι η τέχνη να ζωντανεύει ... κι επιαστήκανε για τα καλά εκεί στον τόπο μας... Εζωντάνεψε πάλι, στα χέρια τα δικά μας και θέριεψε... Παλιά τέχνη και δύσκολη... τέχνη που ΄θέλει ώρα πολλή κι αξιοσύνη μεγάλη... ΄Ολες οι γυναίκες, εκατέχανέ την την τέχνη... Για να κάμεις σπιτικό ήπρεπε να ΄σαι άξια... Για να σ΄έχουν με τσι άξιες ήπρεπε να κατέχεις κάμποσα γράμματα και πολλά πράματα... Η άξια νύψη ήπρεπε να ξέρει λιγουλάκι να διαβάζει, να κατέχει να ζυμώνει και να φουρνίζει και στρωτά να γνέθει και να υφαίνει... Να μη σου πω και πως, πρώτα αυτά ήπρεπε να κατέχεις κι ύστερα τα λίγα γράμματα... Τότες, σχεδόν σ΄όλα τα σπιτικά ήβρισκες προζύμι και φούρνο χτιστό... Και φούρνο μπορεί να μην είχαν, μα σ΄όλα-όλα όμως ήβρισκες νήματα, αργαλειό κι ανέμη... ΄Ετσι ήμαθα κι εγώ να υφαίνω... Πολύ η νενέ μου, λίγο η αννέ μου, μου δώκανε τα μυστικά... με βλέψη να γίνω άξια νύψη σα τη Πηνελόπη, εκείνη την καλή γυναίκα του πονηρού βασιλιά Οδυσσέα... Βλέπεις; Βασίλισσα ήτονε μα κάτεχε να υφαίνει... Στα παλιά αρχαία χρόνια πριγκήπισσες και βασιλοπούλες και πλούσιες, όλες κατέχανε τον αργαλειό... ΄Ομορφο πράμα ... Μακάρι να γινότανε να το μάθεις κι εσύ κοκόνα μου... για εσένανε δηλαδή... του κόσμου τα θαμαστά θα ΄καμες... "

"Η νενέ μου που λες, είχε τον καιρό γιατί ήτανε γριά γυναίκα και δεν έκαμε βαρειές δουλειές... Βαρειά η μέση και τα πόδια πια... Καθιστή όμως στον αργαλειό βολευότανε... κι ήκαμε και έργο...  Η αννέ μου όμως είχε το χρόνο λίγο... Νια ήτανε, είχενε τα κότσια, μα για όλα τα άλλα... Ο αργαλειός θα ΄ρχόταν, σαν τη νενέ... στ΄ αργότερα... σαν ξεκούραση... Δεν εβοηθούσανε τα μάτια, μα εβοήθανε η εγγόνα τη νενέ...Η νενέ έδινε γραμμή, η εγγόνα ήβλεπε, πρόσεχε και άκουε... Η αννέ μου, ήξερε δα να τον δουλεύει... Με τη νενέ της είχενε ετοιμάσει την προίκα της... τ΄άσπρα της, τα χιράμια και τα κιλίμια της... Κουβέρτες,, μπάντες, (μ)περντέδες... σιγκούνια, βράκες, πουκάμισα, μαντήλες, τσεμπέρια... όλα υφαντά... Κι άλλωστε η αννέ μου... δούλευε στ΄αμπέλια, στο σπίτι, είχενε κι εμάς, είχενε σπιτικό ολάκερο, κύρη, μπαχτσέ, γιορτάδες ... που καιρός γι΄αργαλειό ..."

 

 "Που λες, όλες μας εσχεδόν κατέχαμε την τέχνη. ΄Αλλες καλύτερα, άλλες λιγότερο... κι εβοηθούσαμε η μια την άλλη... ΄Ηξερες τα νήματα, εζήταες τα σκέδια... ήξερες τα χρώματα, εμάθαινες τα νήματα... ήξερες τα όλα, τα εμοιραζόσουνα με τις άλλες! Πολλές-πολλές μαζί υφαίναμε... Φιληνάδες, εξαδέρφες, γειτόνισσες, θειάδες... και κάναμε κουβέντες, μολογούσαμε, εγελούσαμε, παρηγορούσαμε... και κάναμε όνειρα για μορφονιούς, σπιτικά, φαμίλιες... Με τα όνειρα και τα χέρια σου, ομόρφαινες το σπιτικό σου, το ήντυνες, το ζέσταινες... ζέσταινες τα παιδιά σου, το κορμί του αντρός σου...  ΄Ασε που στη μεγάλη ανάγκη, ήβγαζες και παράδες... δίχως να ξεπορτίσεις! Πολλές γυναίκες εδουλεύανε υφάντρες στην εποχή μου... Στην αρχή στο σπίτι... μετά στη φάμπρικα... Βρεθήκανε πολλοί δικοί μας που εκαταλάβανε την αξία του χαλιού... Αρπάξανε την ευκαιρία κι έκαμαν δουλειές σπουδαίες... 

 Πανάκριβα στολίδια εγίνανε τα χαλιά... πριν ήταν ανάγκη... Τα εζήταε ο παραλής... Παραγγελία τα ΄καμαν πολλοί... "τόσο το θέλω, έτσι το θέλω, κιρμιζί πιο πολύ να φαντάσει"... Απ΄ τα μακρινά είχενε έρθει και το μετάξι ... Γερό νήμα, μ΄ακριβό πολύ... ενώ το μαλλί των προβάτων, γερό κι εύκολο στη βρέση... Λίγα τα μεταξωτά χαλιά στην εποχή μου... λίγοι κι αυτοί που τα χαιρόσαντε... Πιότερο για τα παλάτια και το Σουλτάνο ήτανε... Τα μάλλινα όμως για όλο τον κόσμο... Πέρα απ΄την ανατολή λέγανε κάποιοι πως εξεκίνησε η τέχνη, απ΄το ίδιο μέρος με το μετάξι έφυγε κι ήκαμε δρόμο μακρύ κι ήφταξε στον τόπο μας κι άραξε στα χέρια μας... μα ο πάππος μου έλεγε πως η Πηνελόπη δεν ήταν από την Ανατολή μόνο ήταν απ΄την άλλη μεριά ... από τη δική μας την Ελλάδα... Εκάμανε και οι ντόπιοι όμορφα χαλιά, να μη λέω ψέμματα... και χιράμια και κιλίμια... 

΄Αλλωστε τα εχρειαζόντανε για την προσευχή τους...  κι είχανε τα δικά τους σκέδια... πόρτες υφαίνανε και παραθύρια... πόρτες για να τις περάσουν και να βρουν το θεό τους και παραθύρια για να τους εβλέπει... ΄Ετσι μάς ήλεγε η καλή μας γειτόνισσα η κυρά Εμέλ... Με την κόρη της τη Σιμπέλ ήμουνα φιληνάδα και συνομίληκη και σαν εγυρίζαμε από το σχολειό, συχνά-πυκνά υφαίναμε παρέα... Χαθήκαν όλα κι όλοι... άστα να πάνε κι αγύριστα να ΄ναι ... Πάμε κοκόνα μου πίσω στα χαλιά που στεναχωρούμαι λιγότερο...      "

"Α... Η νενέ μου λοιπόν ήλεγε, πως η σειρά ήθελε, να μάθουν πρώτα τα δαχτύλια να χαϊδεύουν το μαλλί... Το μαλλί είχενε πλυθεί, από πριν, πολλές φορές κι είχε στεγνωθεί ξάπλα στον ήλιο... Το ήπαιρνες τουλούπες, το εχτένιζες... το ήστριβες με τα δαχτύλια σου... το εμάκραινες κι ύστερα το ετύλιγες στ΄ αδράχτι. Δυο ειδώ πρώτες δουλειές είχαμε. Το στημόνι και το υφάδι. Στο στημόνι έστριβες το μαλλί τυλίζοντας προς τα κάτω, χωρίς μεγάλη σφίξη... Για το υφάδι, ετέντωνες το νήμα στο τελάρο... δένοντας το πρώτα στα πάνω ... το ετέντωνες καλά, το ήδενες γερά-γερά... Σειρά μετά είχενε η ανέμη. Την εγύριζες, το νήμα την ήπαιρνε αγκαλιά... Το απέσυρες με προσοχή, κούκλα το ελέγαμε έτσι μαζεμένο... Κατόπι είχενε  σειρά το βάψιμο... Κόπος πολύς ήτο και μεγάλη τέχνη το χρώμα... άσε που ήπρεπε να έχεις κιόλας στο μυαλό σου το σκέδιο... το κιρμιζί, το λουλακί, το κίτρινο του κρόκου... πόσο τόπο θα ΄πιαναν ... Δύσκολο και δεν κατάφερνες κάθε φορά να ΄χεις το ίδιο χρώμα, ειδικά αν το ήβαφες μόνη σου το νήμα... Γι΄αυτό συνηθίζαμε να το αγοράζουμε βαμμένο... 

 Δύσκολο πράμα η βαφή, μεγάλη τέχνη... Μα το θεμέλιο του χαλιού κόρη μου, είναι το νήμα, το καλό μαλλί...Μην παινεύεις το χαλί σου, παίνευε το μαλλί του, ελέγανε οι περασμένοι... Μετά έρχεται το χρώμα... Τα χρώματα τα εκλέβαμε από τη φύση... Κλεμμένο το κιρμιζί (καφεκόκκινο)  απ΄το μυγιαλούδι το κρεμέζι (μικροσκοπικό έντομο, ζωύφιο), κλεμμένο τ΄ άλυκο του αιμάτου απ΄το ριζάρι, κλεμμένο και το γαλάζιο και το κίτρινο, απ΄το λουλάκι και την πουρδαλιά... Βότανα, φύλλα, ανθούς, βάνανε στη βαφή, μυγιαλούδια, χόρτα... Ακόμη και χώματα ελέγανε κάποιοι πως εβάνανε οι έμπειροι βαφιάδες... Αλλού ήβανες πολύ, αλλού λιγότερο, κράτανες και άσπρο άβαφο... το πολύ κρεμέζι κάμει το νήμα μαύρο, να το κατέχεις. ΄Ηβραζε το μαλλί ώρα πολλή στο χρώμα μέσα κι ήβαφε... Κι ήταν τα χαλιά της Μανησιάς περίφημα και ξακουστά! Περίφημα γιατί εκειδανά είχενε λέει ο τόπος τα πιο καλά νερά ... Περίφημα ήταν και τα χιράμια και τα χαλιά της Σπάρτας και της Καισάρειας και της Σεβάστειας και της Καππαδοκίας... Κι οι πιο καλοί αργαλειοί ερχόσαντε από την Κιουτάχεια και την Καισάρεια... αυτούς επροτιμούσαν κι αγόραζαν όλοι... Στη Σπάρτα δεν υπήρχενε μηδένα σπιτικό χωρίς αργαλειό... απ΄τον αργαλειό εζούσανε όλες οι φαμίλιες...Κι ήταν πολλές...Γνωστοί εμπόροι εγίνανε πολλοί από δαύτες... προκόψανε και πλουτίσανε χάρις στις μαστόρισσες υφάντρες και στους αργαλειούς τους... ... Τα ρούχα του σπιτικού κοκόνα μου είναι τα χαλιά, τα τα κιλίμια, τα χιράμια κι οι μπερντέδες... να το ξέρεις... έχουν τη χάρη... ζεστό και φιλόξενο το κάμουν το σπιτικό σου τα χαλιά.. το στολίζουν τα χιράμια ... κι οι μπερντέδες το δροσερεύουν και σε φυλάσσουν απ΄τα μάτια τού κακού περίεργου και του κουτσομπόλη γείτονα ... "

 
"Τώρα που το θυμάμαι, να σου πω και για τα σκέδια... Το τρίγωνο στο σχέδιο μελέταγε ευτυχία για το σπιτικό, γιους και κόρες στη φαμίλια κι ήδιωχνε και το κακό το μάτι ... Ο σκορπιός έμπαινε φυλαχτό... Τα πουλιά καλομελετάγαν τις καλές ειδήσεις... το ρόγδι καλούσε τ΄αγαθά, το γαρούφαλλο την αγάπη και ... τα δεντρά τη ζωή ... Ο κριγιός (κριός) νομίζω, είχε να κάμει με την υγεία... Υφαίναμε κι αστέρια και ήλιους, μα δεν ενθυμούμαι τι ήφερνε το καθένα τους ... ΄Ομως όλα τα ζωντανά και τ΄άνθη είχαν τη θέση τους στο σκέδιο...κι ανθρωπούδια ήκαμες και σπίτια και μαίαντρους και τρέσσες... Κι αρχίναγες από κάτω προς τα πάνω κι ανέβαινες... ετραγούδαε ο αργαλειός ... τάκα, τάκα, τάκα... Πολλές φορές, ετραγούδαες κι εσύ... Ωραία ώρα... 

"Σαν το υφάδι ήταν έτοιμο... αρχίνιζες... Κόμπο έκαμες, κόμπο έδενες, 2 πόντους νήμα άφηνες, ήκοβες... κι άιντες πάλι... Κόμπο-κόμπο εγέμιζε το υφάδι... κάμπος γινότανε... χιλιόχρωμος, πλουμιστός... ταξίδι σ΄επήαινε... όνειρα ήκαμες... τούτο τ΄αστρί θα φέρει πλούτος, ο ηλιάτορας νέες ζωές, αλυσίδα τα ρόγδια... αλυσίδα τ΄αγαθά... να ο κριγιός κι υγεία σ΄όλους ...    Αν το ήθελες το χαλί σου βαρύ, στο υφάδι σου έβανες πολλές στήλες νήμα...  κι από πάνω προς το κάτω κι απ΄τ΄ αριστερά προς τα δεξά... Πολλοί μύριοι μιλιούνια κόμποι,  τόσο πιο πολλούς παράδες άξιζε  το χαλί...  Εγέμιζε το υφάδι...  ετέλειωνε το χαλί ... Σειρά είχε η πλύση του... Η νενέ μου ήλεγε ... για να φανεί το χαλί θέλει χρήση, θέλει πάτημα...  Δεν επλένανε τα χαλιά παλιά... Τ΄απλώνανε και τα ομόρφαινε το πάτημα... Τ΄ανασηκώνανε στο φέτος, τον καλό καιρό και τα ματαστρώνανε σαν αρχίνιζε ο καιρός να κρυώνει, πριν τις γιορτάδες... Πριν τ΄ανασηκώσουν μόνο και πριν τα ματαστρώσουν, το ' θελε η πάστρα... γι΄αυτό τα ΄τριβαν με ξυδόνερο... "

"Αυτό το κακόμοιρο, ξέφτι που το λες κόρη μου, ήρθε απ΄τα Βουρλά... Στο μεγάλο φευγιό κράτανε μέσα του το μικιό, το βυζανιάρικό μας... χιράμ που είχε βασιλεύσει κάποτε στο γιατάκι των γονέων μου ...
Μοναδικό στολίδι τότες ... απ΄τα προικιά της, απ΄ τα χεράκια της υφασμένο... Απομεινάρι πάντως ήτο της νιας ψυχής της... γλύτωσε μαζί μας ... μοναδικό απομεινάρι ολόδικό μας μωρέ... απ΄τον τόπο μας... Χοντρυφασμένο, μεγάλο, μάλλινο, τετράγωνο... κοντά πατανία... αυτό μας εσκέπασε τις νύχτες του τρόμου... και μας ζέσταινε την ψυχή στο χαμό... σαν το αγγίζαμε... ζέσταινε την ελπίδα μας... είχε τη μυρωδιά του σπιτικού μας, του τόπου μας... είχε τα νήματά του, τα χρώματά του, τα σκέδιά του... όνειρα πολλά έσερνε πάνω του... Θες, έσερνε και τις βραδινές κουβέντες του κύρη μου και της μάνας μου... φορές, αγαπητικές, φορές σοβαρές, φορές στενάχωρες, όλες φορές που δεν ήπρεπε να ακούν και να μαθαίνουν τα κοπέλια... Στη φωτιά αυτό, στη θάλασσα που μας απόδιωξε απ΄τα Βουρλά, μπήκε στο πλοίο της προσφυγιάς μαζί μας... Στην πρώτη τσίγκινη παράγκα, στη δεύτερη αυτό το ίδιο πάντα... Σκέπαστρο που τρίφτηκε πάνω σ΄όλους μας... πήρε τη μυρουδιά μας... Βράχηκε από δάκρυα δικά μου, της αννές μου, του Μήτσου, της Μαρίας, του Βασίλη... μίκρυνε... έχασε τη γυαλάδα του... σβήστηκαν τα καλόγνωμα σκέδια... Μα από τότες... από τους ευτυχισμένους χρόνους έχω μόνο αυτό...  Είπα στη μάνα σου πως αν είναι κάτι να μου δώκουνε μαζί μου σα φύγω για τα καλό, αυτό το θυμητάρι του τόπου μου,  να μου χώσει μαζί μου στο ταμπούτι... Σαν πάλι θέλει να το κρατήσει, να το προσέχει σαν τα μάτια της... Κι ύστερις να στο δώκει... μιας κι είσαι η πρώτη που ΄πήρες τ΄όνομά μου ... Δεν έχω πολλά πράματα από τότες κοκόνα μου... το μυαλό μου μόνο είναι από τότες... γεμάτο εικόνες και θύμησες... που σαν φύγω πάνε κι αυτά ... καλά που ΄χω και σένα και τα μολογάω... να τα θυμάσαι εσύ ... να μην ξεχαστεί ο τόπος μας,  ούτε η αγάπη που του ΄χαμε... ούτε τα βάσανά μας, ούτε η καταστροφή του... Μόνο τα λες όλα αυτά με το καλό... δίχως κακία... να μην αγριεύει το μάτι σου... Πολλές φορές ο πάππος μου, σαν άκουγε για φασαρίες και καβγάδες και μίση... έμπαινε στη μέση κι ήλεγε... το αίμα όχι με αίμα... με νερό το ξεπλένουν..."


Καλά σας βράδια

Ε.- 



 

Στη γειτονιά τριαντάφυλλο και μες το σπίτι αγκάθι...

Η νύχτα έξω γυαλίζει! Μέρες έχει που γυαλίζει έτσι. Σχεδόν τόσες όσες απουσίαζα! Και γυαλίζει για τα καλά! Γυαλίζει γιατί βλέπεις οι μπογιατζήδες μάς ξεγέλασαν κι επανέκαμψαν δριμύτεροι ενώ οι διακοσμητές αντίθετα, βιάστηκαν να φύγουν... για να ξαναγυρίσουν!!! Ε, ναι! Το χιόνι ξαναγύρισε καρδαμωμένο, το κρύο πιο δυναμωμένο ενώ ο πάγος έξω, χαράματα και μεσάνυχτα, δίνει και παίρνει! Ξαναγύρισαν λοιπόν τα κρύα και τα δύσκολα, ξαναγύρισα κι εγώ! Και να ΄μαι πάλι πίσω στο κονάκι μου και στο ιστοτοπάκι μου ... Λοιπόν, νομίζω πως κάποτε πρέπει να σας μιλήσω και για το Στρασβούργο! Εκεί ήμουν. ΄Οχι καλέ δια διακοπάς ή για ταξιδάκι αλλά καθαρά και μονάχα... διά υπηρεσιακούς λόγους...

"Σαν εμπορείς κόρη μου να φεύγεις ... να πηγαίνεις σ΄αλλους τόπους ... να βλέπεις, να μαθαίνεις, να γνωρίζεις συνήθειες κι αθρώπους ... Μπορεί να μη μιλείς τη γλώσσα τους μα οι αθρώποι παντού αθρώποι είναι ... ψυχές του ντουνιά και του κόσμου... Κι ο τόπος μας όμορφος ήτο... κι οι αθρώποι του το ίδιο ... Και πως να μην ήτο όμορφος ο τόπος μας κόρη μου ... ΄Ομορφος, γλυκός και μοσχομυρισμένος ήτο... Μέσα στους λεμοναθούς ... Κι η Σμύρνη μας κι ο τόπος μας, μυρωμένοι, ευωδιαστοί ... Στη Σμύρνη μας εφτάνανε όλα τα καλά και τ΄αγαθά του κόσμου ...΄Ολα τ΄αγαθά, όλα τα παράξενα, όλα καλούδια κι ότι εζήτανε η ψυχή σου στη Σμύρνη το ΄βρισκες... ΄Ολοι το ελέγανε... Και πιο πολύ απ΄όλους το ελέγανε οι ταξιδεμένοι... που ΄χανες δει πολλά τα μάτια τους... 

Ο πάππος μου ήλεγε πως η Σμύρνη ήστεκε στο τέλος του πιο όμορφου δρόμου του κόσμου... Και του πιο μακριού... Μιλιούνια και μιλιούνια μέτρα εμέτραε... Οι διαβασμένοι τον ελέγανε... δρόμο των μπαχαρατί και του μεταξιού... 

Εξεκίναε από την πέρα πέρα ανατολή, καβάλανε τα πιο ψηλά βουνά, επέρναε από τις πιο παράξενες πολιτείες και τις ήνωνε σ΄ αλυσίδα... Επέρναε ποτάμια κι ήπαιρνε μαζί του, στα καραβάνια, τα πιο όμορφα και θαμαστά τους  για να τα φέρει να τ΄αποθέσει στο μπέτη και στη ποδιά της Σμύρνης ...  Χαλιά, πετράδια, μετάξια, μπαχαρατί, δαμασκηνά, κοράλια...  τα εμάζωνε και τα ΄πλωνε στα μαγαζά και στα παζάρια της ... 

Τι ήθελες και δεν το ΄βρισκες ... Δαντέλες και βελούδα, χρυσοκλωστές και λούλουδα, μυρωδικά και φρούτα... Κι εκείνα τα μπαχαρατί... Αχ, εκείνα τα μπαχάρια της και τα βότανα... Πόσα άραγε μπρε κόρη μου να ΄ναι τα μπαχάρια που γεννάει ο ντουνιάς, κατέχει κανείς? 

Χρωματιστά, παράξενα, μες την ευωδιά ... Επνι(γ)όσουν... Σ΄ όλω τω λογιώ τα χρώματα, ίσα, στραβά, νωπά, λιαστά, ξυλένια....  Ντάνες τα πέταλα, τα λούλουδα, τα κλαράκια, τα καρπουλάκια... να οι φλιοί, και οι βλαστοί, τα ξυλάκια, οι άχνες και οι σκόνες ...  Και το καθένα με τη χάρη του ... ΄Αλλα για τους αρρωστάρηδες, άλλα για το τζέτζερη, άλλα για τα γλυκά, άλλα για τα μωρούδια, άλλα για τους γεροντότερους... το καθένα με τη χάρη του ..."
 

"Η νενέ μου αγαπούσε πιότερο τη μαστίχα, η αννέ μου την κανέλλα... εγώ τ΄αγαπώ όλα... δηλαδής μερικά τ΄αγαπώ πιότερο από άλλα ... αγαπώ και τη μαστίχα, αγαπώ και την κανέλλα, αγαπώ και το μαχλε/μ/πί... και το σουμάκ... κι είναι και το γαρέφαλλο... χώρια το κύμινο κι ο κουρκουμάς... και το γιοχίμπ κι η μπάχαρη και το ξανθό σησάμι ...  Μ΄αυτά είναι μπαχαρατί ... κι είν΄άλλο πράμα είναι το βότανο, άλλο το μπαχαράτ ...  Το βότανο, αρρωστάρης ήσουν, καλά ήσουν ... καλό σου κάμε... και το κάθε βότανο άλλο πράμα γιάτρευε... ΄Αλλα τα ήπινες για να γιάνεις, άλλα τα ήπινες και καλά που ήσουν, αρρωστάρης να μην πέσεις ... ΄Ασε που σαν ήσουν αρρωστάρης πρώτα σου εδίνανε τα βότανα ... και μόνο σαν αποβλέπανε πως το βότανο δεν ελειτουργούσε τότε μονάχα σε επηγαίνανε στο γιατρό για στ΄οσπιτάλι ... Και το ελί (χέρι) και το κανί σου να εγύριζες ανάποδα βότανα, λάσπη, πρώτα σου εβάνανε απάνω -πρώτα να φύγει ο πρησμός, να καταλαγιάσει το στράβωμα... ε, και μετά, σε ετρέχανε ... 

Η αλήθεια είναι πως όλοι, σε μπαχτσέδες -
ήτανε γόνιμος ο τόπος μας και το χώμα μας- για σε τενεκέδες, 
βάναμε κι είχαμε λίγο-πολύ τα πιο χρειαζούμενα βοτάνια... κι αν κάποιο δεν είχες εσύ, όλο και κάποιος άλλος στο μαχαλά το ΄χενε και το μοιραζότανε μαζί σου... για, το ΄βρισκες καν στον ποταμό στα χόρτα για κρεμασμένο στους εγκρεμνούς... 

 Από μικρό σε τραβάγανε οι παλιοί μαζί τους στο μάζεμα ... Δεν εμπορούσανε να σκαρφαλώνουνε, να κρεμιούνται και να σκύβουνε...  και να, που έτσι εμάθαινες ποια είναι και που ΄θε να τα βρεις... Και σ΄όλο το δρόμο ελέγανε ιστορίες... Ο Μήτσος ήπιε φασκόμηλο και του κόπηκε ο ίδρως... Η Κατίνα άπλωνε στα μαλλιά της δαφνόλαδο γι΄αυτό τα είχενε πολλά και καραμαύρα τα εκράτησε μέχρις αργά... Το μπεμπέκ θέλει γλυκάνισο για ύπνο γλυκό να κάμει ... Κι ελέγανε πως κι οι αρχαίοι τα ίδια εκάμανε... Ετρώγανε τσουκνίδες για κάθαρση και καλό κάτουρο... τις ετρώγαμε και τις επίναμε κι εμείς ... για να μη σου κατέβει ο κούσουράς σου, όπως έλεγε ο πάππος  μου, πίνε τσουκνιδιά βρασμένη με μια στάλα μέλι... Και σαν επονάγαμε οι γυναίκες στα έμμηνα, τσουκνιδιά βρασμένη μάς εδίνανε... Κι εκείνος ο μεγάλος γιατρός με το φίδι, κάτεχε τα δώρα της φύσης και τα είχενε πει, στα αρχαία...  όλα για την τσουκνίδα κι όλα τα άλλα βότανα... Μόνο οι εγκυμονούσες φυλάσσονταν από τα βότανα... αλλ΄αυτές ήπρεπε να φυλάσσονται σχεδόν απ΄όλα ... Σε λίγο τσάι και λίγο χαμομήλι είχανε δικαίωμα και σαν με το καλό ερχότανε το μωρό, μάραθα τούς εδίνανε στις λεχώνες για μπόλικο γάλα  να κατεβάσουνε και να γαλουχήσουνε το λεχουδάκι ...Πάντως κούνια μωρού δίχως ματσάκια αρμπερόριζας στο πλάι της δεν εγινότανε ... ειδάλλως το μωρό το καταητρώγανε τα κουνούπια ..."

"Τα βότανα κόρη μου, στο πρώτο πρωί τα μαζώνεις και μέρα που ΄χει ήλιο... 
Επιστήμη είναι να τα ξέρεις, επιστήμη και το μάζεμά τους... 
Θες φύλλα τα παίρνεις πριν το άνθος... Θες σπόρους και βλαστούς τα αποκόβεις σαν φύγουν τα λουλούδια... Δεν τα εξεριζώνεις τα βότανα και δεν τα μαζώνεις ασυλλόιστα ... Μαζώνεις, για τη χρονιά, τα χρειαζούμενα, γιατί παλιώνουν κι αυτά και σαν παλιώνουν δεν γιατρικουλεύουν  ... Την άλλη χρονιά πάλι θα μαζώξεις, φρέσκα... Ψαλίδι παίρνεις ή τσαπράζ και κόβεις το φυτό χωρίς να το πληγώνεις ... Τις ρίζες πάλι καιρό φθινόπωρου τις μαζώνεις... Τα άνθη τ΄απλώνεις στο ταψί και στα σκιερά -όχι σε πολλή ζέστη- το βάνεις ... τους σπόρους το ίδιο ... Τα σκεπάζεις με τουλουπάνι να μη τα φάνε τα μυγαλούδια, ούτε να σκόνες να πάρουνε... Τους βλαστούς με σπάγγο τούς εδένεις πολλούς μαζί και τους εκρεμάς ανάποδα... 

 ΄Αλλα θέλουνε 3 μέρες για να στεγνώσουν, άλλα 5, άλλα βδομάδα ολάκερη ... Και τα προσέχεις ... Τ΄ανακατώνεις με το χεράκι σου για να τους δώκεις έναν αέρα γιατί όσο πιο γρήγορα σου στεγνώσουνε και ξεραθούνε τόσο πιο γιατρευτικά μένουνε ....


Μα έχει και βοτάνια, ο κόσμος, πολλά κι όλα δε μπορείς να τα ξέρεις! Μόνο σαν επήγαινες στης Σμύρνης το παζάρι το εκαταλάβαινες... Εκεί τα ήβλεπες όλα μαζί μαζεμένα, ερχομένα από  τους κήπους του κόσμου όλου ... Εκεί εγνώριζες κι εμύριζες κι όλα τα μπαχαράτ του κόσμου!!! Κι ήνιωθες μικρός και βασιλιάς συνάμα ... Σ΄ετραβούσανε οι μυρωδιές και σ΄επηγαίνανε μακρά σε ξένους τόπους... 
  Κι εφανταζόσουνα άλλα πράματα γιατί δεν είχες ιδέα για το πως μπορεί να ήτο ο τόπος εκείνος που βόηθανε να φυτρώνουν τέτοια κάλλη... Ενόμιζες πως είχενε άλλο χώμα, άλλο ουρανό, άλλο νερό... Ούτε πως τον ονοματίζανε αυτόν τον άλλο τόπο δεν κάτεχες ... κι εταξίδευες σε κιρμιζί χωράφια και σε σύννεφα μαβιά... Κάτεχες το Αλέπι, τη Δαμασκό, τη Μπουχάρα... μα οι εμπόροι σού εμιλούσανε για το Μιράν και την Κασγκάρ ... και τους εκοίταες σα χάνος ..."
"Μα χώρια μα και μαζί κι ίσια κι όμοια με τα βοτάνια,  ήσαντε και τα μπαχάρια... ΄Ετρωγες και δεν ήξερες πως συνάμα γιατρικό εκατάπινες...  Γίνηκε ποτές γάβρος δίχως ρίγανη, κιοφτέδες δίχως δυόσμο για σουτζουκάκια δίχως κύμινο; ΄Η μήπως κυδώνι του κουταλιού δίχως αρμπερόριζα κι ελιές δίχως το θρούμπι; Που να το ειπείς... Δίχως αλάτι και μπιμπέρ, δε βράζει το τσουκάλι...μα δίχως μυρωδικά και βότανα φαγί του Θεού δε γίνεται ...

"Να μάθεις κόρη μου να τα μαζώνεις τα βότανα... Να στα εμάθει ο κύρης σου του τα κατέχει φαρσί... Μόνο να τα σέβεσαι... να μην τα κάμεις αχταρμά... κάνουν κακό μπέρδεμα πολλά μαζί... χάνει το φαητό την περπατησιά του ... Το κάθε φαητό έχει το δρόμο του, τη μυρουδιά του ... Είναι σα να λέμε πως όλοι οι αθρώποι είναι ίδιοι ... αθρώποι είναι ... ίδιοι δεν είναι ... Σα τα δαχτυλάκια σου μαθές ... σε βοηθούν όλα στις δουλειές ... ομοιάζουνε, μα μεταξύ τους, ίδια, ολότελας δεν είναι ..."

"Χάιντες κοκόνα μου ... πάμε να ησυχάσουμε κι αύριο θα μυρίσει ο κόσμος ...
Θυμήσου με να σου ειπώ για τα μπαχαρατί... "


Καλά σας βράδια

Ε.-

"Ο κύρης ο δικός μου κόρη μου ήταν ρόδο μονάχο... ρόδο και στο μαχαλά και στο κονάκι, ρόδο..."


Αν σας ζάλισα -για τις ζαλάδες- διαβάστε παρακάτω ...
 Βρήκα, γράφω, προσθέτω, αντιγράφω, παρεμβαίνω...

 

Μαστίχα η Χιώτισσα η Μοναδική και Μεγαλοπρεπής: Τη χρησιμοποιούμε για το υπέροχο άρωμα της, στα τσουρέκια, τα παγωτά και τα γλυκά.
Όμως η μαστίχα Χίου είναι και φάρμακο.  Παρουσιάζει ευεργετική δράση κατά των παθήσεων του πεπτικού συστήματος συμβάλει στη στοματική υγιεινή, παρουσιάζει σημαντική αντιμικροβιακή και αντιφλεγμονώδη δράση, αποτελεί φυσικό αντιοξειδωτικό, ενώ παράλληλα συμβάλει στην επούλωση των τραυμάτων και την ανάπλαση της επιδερμίδας.
Ο σακιζλί καφές (ο δικός μας καφές με μια πρέζα τρίμματος μαστίχας) ένα όνειρο γεύσης συν υπέροχο βοήθημα χώνεψης.
 
 

Αγγελικούλα: Θεωρείται ότι συντελλεί στην κάθαρση του αίματος. Είναι τονωτικό, δυναμωτικό, βοηθά στην πέψη, είναι αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό, απελευθερώνει από φουσκώματα και συλλογή αερίων. Εντριβές και καταπλάσματα βοηθούν σε ρευματισμούς αρθρίτιδες και παθήσεις του δέρματος.

Αγκινάρα: Χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική το άνθος, που έχει σχήμα σφαιρικό, λίγο μακρύ και σαρκώδες. Μαγειρεύεται αφού καθαριστεί από τα πέταλα και το χνούδι, αλλά μπορεί να καταναλωθεί και ως συστατικό σε χυμούς ή ροφήματα. Τα φύλλα της αγκινάρας είναι διουρητικά, χολαγωγά και τονωτικά. Θεωρείται ότι έχουν ιδιότητες κατά της αρτηριοσκλήρωσης, της χοληστερίνης και της ανεπάρκειας συκωτιού, των ρευματισμών, της πέτρας των 
νεφρών, του τερτατέου πυρετού, κατά της ιδρωπικίας του ίκτερου, των διαλειπόντων πυρετών και είναι επίσης καρδιοτονωτική και καθαριστική του αίματος.

 Αγριάδα: Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και κυρίως η ρίζα της. Το ρίζωμα το συλλέγουμε την άνοιξη ή στις αρχές του Φθινοπώρου. Το πλένουμε και το ξηραίνουμε στη σκιά. Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 2 κουταλιές του τσαγιού κομμένο ρίζωμα σε 1 φλιτζάνι νερό και το σιγοβράζουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε 3 φορές την ημέρα.

Αγριμόνιο ή φωνόχορτο: Ειδικό για τις φλεγμονές του λαιμού και του βλεννογόνου της στοματικής κοιλότητας. Από την αρχαιότητα ακόμα το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση πληγών. Θυμηθείτε το σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, σε προβλήματα του φάρυγγα, άφθες και μυκητιάσεις. Τα φύλλα του είναι εξαιρετικά για την αναιμία. Το τσάι των φύλλων του είναι κατά της ημικρανίας, της δυσπεψίας και της διάρροιας.

 


Αμαμέλιδα: Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται κατά της συμφόρησης των φλεβών. Βοηθά στην αποσυμφόρηση των κιρσών των αιμορροΐδων και γενικά είναι αιμοστατατικό, λειτουργεί κατά των αιμορραγιών. Είναι ένα καλό αντισηπτικό στα κοψίματα, στις πληγές, στα ούλα που ματώνουν και στα τσιμπήματα, είναι πολύτιμη για όσους πάσχουν από πονοκεφάλους, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα (μια κατάσταση που προκαλεί πιτυρίδα),
φλεγμονές του στόματος και του λαιμού.

Άνιθος: Οι χλωροί βλαστοί του φυτού χρησιμοποιούνται πάρα πολύ στις σαλάτες και στα φαγητά με ψάρι. Αυτό γιατί εκτός από το ότι αρωματίζει , διευκολύνει και την πέψη των τροφών. Το αιθέριο έλαιο του φυτού χρησιμοποιείται σε αρκετά φάρμακα αλλά και στην αρωματοποιία, τη ζαχαροπλαστική και την αρτοποιία, σε ποτά, λικέρ, τουρσιά. Αν υποφέρετε από κακοσμία του στόματος, μασήξτε σπόρους άνηθου.

Αρμπερόριζα ή αλιμπερόριζα ή πελαργόνι το βαρύοσμο:  Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται για αρωματισμό των γλυκών του κουταλιού και για προφύλαξη από τα τσιμπήματα των κουνουπιών.

Αρτεμισία ή Αψιθιά ή Μελιτίνη: Θεωρείται αγχολυτικό, τονωτικό, αντιπυρετικό, αντισηπτικό, εμμηναγωγό, αντιφλεγμονώδες, παυσίπονο. Συνίσταται ως τονωτικό κατά της δυσπεψίας(σαν ήπιο καθαρτικό), της γαστραλγίας, της γαστρίτιδας, της μερικής ανεπάρκειας του ήπατος.
Πως το φτιάχνουμε: ρίχνουμε σε 1 - 2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε 10 - 15 λεπτά. 


Αχιλλέα ή αγριαψιθιά: Είναι ένα από τα καλύτερα εφιδρωτικά και αντιπυρετικά βότανα κατάλληλο για εμπύρετες ιώσεις, κρυολογήματα. Έχει τονωτικές, ηρεμιστικές ,αντισπασμωδικές αλλά και αντιφλεγμονώδες, απολυμαντικές ιδιότητες.  Βοηθά στην μείωση της υψηλής πίεσης και των θρόμβων τονώνοντας τα αιμοφόρα αγγεία, σε προβλήματα στην πέψη, σε ενοχλήσεις  και έλκη του στομάχου, του εντέρου, της  χολής ή σε περιπτώσεις ανορεξίας.
Ένα ζεστό αφέψημα προξενεί θεραπευτικό ιδρώτα που δροσίζει τον πυρετό και απομακρύνει τις τοξίνες. Χρησιμοποιείται φρέσκια ως κατάπλασμα για την επούλωση των πληγών.

Βαλεριάνα η πράος: Χρησιμοποιείται κυρίως για ηρεμιστικούς (αγχολυτικούς) και υπνωτικούς λόγους, ενώ χρησιμοποιείται παράλληλα σαν αντισπασμωδικό (μετριάζει τους μυϊκούς σπασμούς) αλλά και σαν γενικής χρήσης ελαφρύ ηρεμιστικό. Η βαλεριάνα χρησιμοποιείται σαν ηρεμιστικό ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας σε περιπτώσεις υπερέντασης.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε ξηρή ρίζα, 1 - 2 γραμ. σε 1 φλιτζάνι ζεστό νερό, προσέχοντας την υπερβολική θέρμανση γιατί είναι πολύ πτητική.

Βασιλικός - ο Μέγας: Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του γλυκάνισου. Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κ.τ.λ.
Σαν βότανο το χρησιμοποιούμε κατά του πονοκέφαλου, της ζαλάδας, της ημικρανίας. Τονώνει τη μνήμη.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε 1 κουταλάκι του καφέ για ένα φλιτζάνι βραστό νερό και αφού το σκεπάσουμε το αφήνουμε για 5 - 10 λεπτά. Πίνουμε 1 - 3 φλυτζάνια την ημέρα.

 
Γατόχορτο ή Καλαμίνθη ή Γλύχωμα: Χρήσιμα τα φύλλα σε σαλάτες, καταπολεμούν τις στομαχικές διαταραχές (το αγαπημένο των αιλουροειδών βλ. γάτες, εξ ου και η κοινή ονομασία του) Χρησιμοποιείται για τη γρίπη ή τις λοιμώδεις παιδικές ασθένειες, καθώς και για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Η κατανάλωση ροφήματος, προκαλεί εφίδρωση σε περιπτώσεις πυρετού και για το λόγο αυτό θεωρείται εξαιρετικό βότανο για παιδιά με γρίπη ή ασθένειες όπως η ιλαρά και οι μαγουλάδες.
Έγχυμα: ρίχμουμε 1 φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε για 10 - 15 λεπτά.
Το ρόφημα αυτό πρέπει να πίνεται τρεις φορές τη μέρα.

Γαϊδουράγκαθο: Βοηθά στην ανανέωση των κυττάρων του συκωτιού και υποστηρίζεται η δράση του ενάντια στη χρόνια κίρρωση του ήπατος. Είναι ιδανικό στη διάρκεια αποτοξίνωσης και ιδιαιτέρως σε περιπτώσεις υπερκατανάλωσης αλκοόλ, καθώς έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Η ρίζα και τα φρέσκα φύλλα του τρώγονται ωμά ή μαγειρεμένα αφού αφαιρεθούν οι αιχμηρές άκρες τους. Χρησιμοποιείται κυρίως το εκχύλισμα του αλλά μπορεί να καταναλωθεί και σε ρόφημα, οι σπόροι, ή τσάι σε συνδυασμό με άλλα βότανα.

Γιοχίμπ: Είναι γνωστό δέντρο για τις αφροδισιακές και διεγερτικές του ιδιότητες, εξαιτίας της γιοχιμπίνης, ενός αλκαλοειδούς, που υπάρχει στο φλοιό του. Ισχυρότατο τονωτικό και αφροδισιακό και  φαίνεται να καταπολεμά την ανδρική ανικανότητα. Η Γιοχημπίνη διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία των γεννητικών οργάνων, αυξάνοντας την ροή του αίματος και διεγείρει τα νεύρα.

Γλυκάνισο: Τα σπόρια του φυτού χρησιμοποιούνται στην αρτοποιία, έχουν δε εξαιρετικές χωνευτικές ιδιότητες. Ακόμα έχουν χρήσεις στην παρασκευή αλκοολούχων ποτών, απαραίτητα στην παρασκευή του ούζου και ορισμένες φορές και του τσίπουρου.
Είναι ένα θερμαντικό, διεγερτικό χόρτο, το οποίο βελτιώνει την πέψη, δρα ευεργετικά στο συκώτι και το κυκλοφοριακό σύστημα και έχει αποχρεμπτική και οιστρογονική δράση.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 - 2 κουταλιές του τσαγιού, σπασμένους σπόρους και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 - 15 λεπτά.

Γλυκόριζα: Δρα ως αποχρεμπτικό, μαλακτικό, αντιφλεγμονώδες, επενεργεί στα επινεφρίδια, είναι αντισπασμωδικό και ήπιο υπακτικό. Το βότανο είναι ωφέλιμο σε προβλήματα γαστρίτιδας, σπλήνας και πεπτικού έλκους, κολικούς και πρωτοπαθή αδρενοκορτικοειδική ανεπάρκεια.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε ½ έως 1 κουταλάκι του τσαγιού από τη ρίζα, σε 1 φλιτζάνι νερό και το σιγοβράζουμε για 10 - 15 λεπτά.

Δάφνη ή Βάγια: Τα φύλλα του δέντρου ως φρέσκα ή αποξηραμένα χρησιμοποιούνται σε μικρή ποσότητα, 1 - 2 φύλλα, γιατί έχει πολύ δυνατή γεύση και κάπως πικρή. Καλό είναι να μπαίνει προς το τέλος τού μαγειρέματος για να αφήσει μεν το άρωμά της αλλά όχι την πικρίλα. Τα χρησιμοποιούμε στον αρωματισμό κοκκινιστών, σε σούπες κ.λ.π.

Δενδρολίβανο: Οι τρυφεροί βλαστοί και τα φύλλα του δενδρολίβανου χρησιμοποιούνται ως αρωματικό σε πολλά φαγητά. Στα ψητά δίνει μία ιδιαίτερη γεύση. Στη ζαχαροπλαστική το χρησιμοποιούν κυρίως στα γλυκά του κουταλιού. Έχουν ένα ευχάριστο άρωμα που μοιάζει με αυτό του τσαγιού και η γεύση του είναι ελαφρώς πικρή και λίγο καυτερή.
Σαν αφέψημα βοηθάει στην καλή κυκλοφορία του αίματος .
Πως το φτιάχνουμε: Βράζουμε 1 κουταλάκι του καφέ για 1 φλιτζάνι νερό. (1 - 3 φλυτζάνια / ημέρα)

Δεσποινόχορτο: Το βότανο αυτό είναι γνωστό για την ευεργετική του δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα. Το δεσποινόχορτο είναι ηρεμιστικό και καρδιοτονωτικό βότανο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της υπέρτασης, κυρίως όταν αυτή επιτείνεται από το στρες.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 - 2 κουταλάκια ξηρού βοτάνου σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, τα αφήνουμε για 10- 15’ και σουρώνουμε.
Πίνουμε 1 - 2 ροφήματα την ημέρα.

Δυόσμος: Τα αποξηραμένα ή χλωρά φύλλα του φυτού έχουν χρήσεις στη μαγειρική.
Σαν αφέψημα βοηθάει στη μείωση της χολοστερίνης, είναι καλό καταπραϋντικό για το στομάχι και για τους κολικούς των νεφρών, της ναυτίας και του λόξυγκα.

Πως το φτιάχνουμε: Βράζουμε 0,5 - 1 κουταλάκι του καφέ για ένα φλυτζ. (2 - 3 φλυτζάνια / ημέρα).


΄Ερωντας ή Δίκταμο: Έχει αντισηπτική δράση, τονωτική και αντισπασμωδική. Χρησιμοποιείται για την επούλωση των τραυμάτων, ως καταπραϋντικό του πεπτικού συστήματος, καθώς και κατά της γρίπης και του κρυολογήματος.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε ½ κουταλιά του γλυκού ξηρό βότανο σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, το αφήνουμε 10 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε.

Ευκάλυπτος:  Φαρμακευτικές ιδιότητες έχουν τα φύλλα, που αναπτύσσονται πάνω σε παλιά κλαδιά και είναι δρεπανοειδή, εναλλασσόμενα, έμμισχα και έχουν ευχάριστη γεύση.
 Είναι ισχυρό αντισηπτικό και μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά σε βακτηριδιακές και ιογενείς προσβολές. Η επίδραση του ευκαλύπτου στο δέρμα είναι δροσιστική και αντιπυρετική. Είναι αντιφλεγμονώδες και καλός για εγκαύματα και επώδυνες αρθρώσεις. Είναι αποτελεσματικός στη θεραπεία των καλόγερων, των σπυριών, των ψειρών της κεφαλής και του απλού έρπητα.
 Χρησιμοποιούμε το αιθέριο έλαιο του ευκαλύπτου,(πρέπει να προσέχουμε να μην έρχεται σε επαφή αδιάλυτο με το δέρμα), με κομπρέσες και επιθέματα, εισπνοές, γαργάρες, εξατμιστήρες, λουτρά, επαλείψεις και εντριβή θώρακα ή μασάζ. Ωστόσο η χρήση και η δοσολογία του θέλει προσοχή γιατί μπορεί να ερεθίσει ένα ευαίσθητο αναπνευστικό σύστημα ή τα νεφρά.

Ζαμπούκο:  Ο φλοιός δρα ως καθαρτικό, εμετικό και διουρητικό. Τα φύλλα δρουν ως εξωτερικό μαλακτικό και επουλωτικό, εσωτερικά καθαρτικό, αποχρεμπτικό, και εφιδρωτικό. Τα άνθη δρουν ως εφιδρωτικό και αντικαταρροικό, είναι πολύ καλά για θεραπεία κρυολογημάτων και γρίπης, πονόλαιμου, πονόδοντου, ξερόβηχα, αμυγδαλών και φαρυγγίτιδας.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, σε 2 κουταλιές του τσαγιού ξηρά ή φρέσκα άνθη, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε 10 λεπτά.

Ζιβίγγερι ή Πιπερόριζα: Χαρίζει πικάντικο άρωμα στο ψάρι, το ψωμί και τα γλυκά. Σ΄ένα ποτήρι δροσερό νερό μερικά ψήγματα πιπερόριζας ξεδιψάνε και ανακουφίζουν την ξηρότητα του στόματος.

Θρούμπι: Στη μαγειρική τη χρησιμοποιούμε, όπως τη ρίγανη, για το πικάντικο, υπέροχο άρωμα και την ιδιαίτερη γεύση.
Αρωματίζουμε με αυτό ξύδι, ελιές και αποξηραμένα σύκα, ενώ συνδυάζεται με ψητά κρέατα, ιδιαίτερα το κυνήγι, όσπρια, μαρινάδες, σάλτσες, ομελέτες, άσπρα τυριά, σαλάτες, χλωρά κουκιά και ωμά λαχανικά.
Σαν αφέψημα δρα ως ορεκτικό και βοηθά στη χώνεψη, εναντίον των εντερικών παράσιτων και εξουδετερώνει τα αέρια.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουτ. του γλυκού ξηρό βότανο, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό και το σκεπάζουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε, και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα.

Θυμάρι.
Το χρησιμοποιούμε, στη μαγειρική για το έντονο άρωμα και τη δυνατή του γεύση. Αρωματίζουμε λάδια, ελιές, ξίδια, σαλάτες και τουρσιά. Μπορούμε πάντως άφοβα να νοστιμίσουμε μ’ αυτό την φέτα ή αλλά τυριά, τα νερόβραστα λαχανικά, πίτες, σούπες και σάλτσες, κρέατα, πουλερικά και ψάρια. 
Πως το φτιάχνουμε:
Βάζουμε 1 κουτ. του γλυκού θυμάρι, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, το σκεπάζουμε για 10 λεπτά και μετά το σουρώνουμε. Το χρησιμοποιούμε εξωτερικά για τον καθαρισμό και την επούλωση των πληγών για γαργαρισμούς αλλά και το πίνουμε 1 με 2 φορές την ημέρα.

Ιβίσκος: Συμβάλλει στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος και στον καλύτερο μεταβολισμό των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπιδίων. O ιβίσκος ενδείκνυται για τους υπέρβαρους με πρόβλημα δυσκοιλιότητας και αυξημένων λιπιδίων.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουταλάκι ιβίσκου, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό.

Κάλαμος: Το βότανο δρα ως άφυσο, μαλακτικό και αντισπασμωδικό. Διεγείρει τη λειτουργία του ήπατος και της χολής. Είναι εξαιρετικό τονωτικό για τον γαστρεντερικό σωλήνα.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουταλιά του γλυκού ξηρό βότανο σε 1 φλιτζάνι νερό για 3 λεπτά, το αφήνουμε 10 λεπτά και το πίνουμε μισή ώρα πριν από το πρωινό ή το γεύμα.

Καλεντούλα: Είναι φυτό με κίτρινα άνθη ή ζωηρά πορτοκαλιά, απλά ή διπλά, με φύλλα μεγάλα, στενά στη βάση, φαρδύτερα και στρογγυλεμένα στην κορυφή.
Δρα ως αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό, στυπτικό, επουλωτικό, αντιμυκητιακό, εμμηναγωγό. Είναι ένα από τα καλύτερα βότανα για την θεραπεία δερματικών προβλημάτων που οφείλονται σε μόλυνση ή φυσική βλάβη.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό 1 - 2 κουταλάκια του τσαγιού και το αφήνουμε για 10 - 15 λεπτά. Για τοπική θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κατάπλασμα ή κομπρέσα.

Κάππαρη: Θάμνος της Μεσογείου με μικρά αγκάθια και βλαστούς. Η κάπαρη θεωρείται ορεκτικό και διουρητικό βότανο. Χρησιμοποιούνται ο φλοιός της ρίζας της και τα μπουμπούκια της ως αφέψημα, ακόμα και σε παθήσεις του δέρματος.
Για μαγειρική χρήση, οι καρποί της μαζεύονται μετά την ανθοφορία, τα μπουμπούκια όμως πριν ανοίξουν και ξεπικρίζονται για μια εβδομάδα σε νερό, που θα πρέπει να αλλάζει συχνά. Μετά, διατηρούνται σε άλμη ή σε άλμη και ξίδι. Χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα σε σαλάτες και σάλτσες. Λίγη κάππαρη στο αβγολέμονο, από τέλειο το κάνει υπέροχο.

Κάρδαμο: Χρησιμοποιείται στη μαγειρική συχνά φρέσκο, αλλά και αποξηραμένο. Μπορεί να καταναλωθεί ως αφέψημα και προστίθεται αρκετά συχνά σε τσάι.
Είναι πλούσιό σε βιταμίνη C, αποτοξινωτικό, ανθελμινθικό και διουρητικό βότανο, καταπραΰνει τους ρευματικούς πόνους, ενώ βοηθά στην αντιμετώπιση της καταρροής. Είναι γενικά τονωτικό ... εξ ου και η έκφραση ... καρδάμωσε, καρδαμωμένος ...

Κόλιανδρο: Ο φρέσκος κόλιανδρος, μοιάζει πολύ με τον μαϊντανό και έχει έντονη γεύση.
Είναι αναλγητικό, αφροδισιακό, αντισπασμωδικό, αποτοξινωτικό, αντισηπτικό, λιποδιαλυτικό, αναζωογονητικό, βοηθάει για την καταπολέμηση του στρες και της ημικρανίας, των αρθριτικών και μυϊκών πόνων και του κρυολογήματος.

Κουρκουμάς ή κιτρινόριζα: Είναι γνωστό για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του και την αντικαρκινική του δράση. Εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλλει στη θεραπεία του καρκίνου, του διαβήτη, των καρδιαγγειακών νόσων, της αρθρίτιδας και του Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική ανασκόπηση ινδών ερευνητών.
Έχει αποδειχθεί ότι, όταν συνδυάζεται με το κουνουπίδι, προλαμβάνει τον καρκίνο του προστάτη και σταματά την αναπτυξή του. Ιδανικό κατά της καταρροής και του φλέγματος.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε σε 1 φλιτζάνι τσαγιού ζεστό νερό, ανακατεύουμε ½ κουταλάκι γλυκού κουρκουμά και ένα κουταλάκι μέλι. Πιείτε το ζεστό και θα εκπλαγείτε από το αποτέλεσμα.

Κρίταμο - αρχαϊστί "κρίθαμον":  Γνωστό από την αρχαιότητα για τις επουλωτικές του ικανότητες, διουρητικό και αποξινωτικό, συμβάλει στην αντιμετώπιση των καφέ κηλίδων, προσφέρει λάμψη και βελτιώνει τον τόνο του δέρματος. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται ως συνοδευτικό του κρέατος και ως αρωματικό ιδιαίτερα στα τουρσιά.

Κρόκος, ο της Κοζάνης - Ζαφορά: Πολύτιμο μπαχαρικό  σε σκόνη, μοναδικό στη προέλευσή του, κατατάσσεται στην καλύτερη ποιότητα σαφράν στον κόσμο.
Είναι άριστο φάρμακο για τις ασθένειες του στομάχου, αντισπασμωδικό, βοηθητικό της πέψης και φάρμακο που αυξάνει την όρεξη.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε ⅛ του γραμμάριου, (3 - 4 στήμονες κρόκου) σε 1 φλιτζάνι βρασμένο νερό και τους αφήνετε για 8 λεπτά. Το σουρώνετε και πίνετε το ρόφημα. Κύμινο: Οι αποξηραμένοι καρποί του φυτού, έχουν άρωμα δυνατό και βαρύ, με γεύση έντονη, που θυμίζει το κάρι. Χρησιμοποιείται στον αρωματισμό φαγητών, για τα σουτζουκάκια και τους κεφτέδες, αλλά και πιάτων ανατολίτικης κουζίνας.

Λάβδανο: Θάμνος γνωστός επίσης με τις ονομασίες λάδανο, αλάδανο,θάμνος πολυετής που φτάνει το ένα μέτρο, αρωματικός και πυκνός. Τα άνθη του φυτού είναι μεγάλα και τα φύλλα του έχουν σχήμα ωοειδές, λογχοειδές, είναι αντίθετα, πράσινα και οι άκρες τους είναι κυματιστές.Το βότανο δρα ως στυπτικό, αποχρεμπτικό, αντικαταρροϊκό, κατά της αϋπνίας, του πονόδοντου και του τέτανου.


Λεβάντα: Είναι φυτό αντιαγχωτικό, αντισηπτικό και ελαφρά υπνωτικό. Χαλαρώνει και γαληνεύει τον οργανισμό. Χρησιμοποιείται κατά της ημικρανίας, της νευρικότητας, του άσθματος, της κατάθλιψης, της προεμμηνορυσιακής έντασης και κάθε μορφής στρες.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε 1 κουτ. του γλυκού φύλλα ή άνθη σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό για 5 - 10 λεπτά και πίνουμε 1 - 2 φορές τη μέρα. Η λεβάντα δεν πρέπει να λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις γιατί μπορεί να ερεθίσει το στομάχι.

Λεμόνι:  Βοηθά στη διάλυση του συσσωρευμένου λίπους.
Πως το φτιάχνουμε: Σε ένα ποτήρι χλιαρό νερό στύβουμε 10 σταγόνες από ένα φρεσκοκομμένο λεμόνι. Πίνουμε κάθε πρωί. Σε περίπτωση τροφικού αναφυλακτικού επεισοδίου, σ΄ένα ποτήρι νερούστίβουμε ένα λεμόνι. Προσθέτουμε νερό ως τη μέση του ποτηριού, 1/2 κουτ. γλυκού ζάχαρη, μισή ασπιρίνη και ανακατεύουμε καλά. Μετά προσθέτουμε 1/2 κουτ. γλυκού μαγειρική σόδα, ανακατεύουμε γρήγορα και πίνουμε.

Λιναρόσπορος: Προστατεύει τον οργανισμό από τη δυσκοιλιότητα και δρα προληπτικά για τις κακοήθειες του εντέρου. Επίσης δρα κατά της κακής χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Παράλληλα, η κατανάλωσή του ανακουφίζει από το άσθμα, τους πόνους της περιόδου, τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης

Λουΐζα: Τα φύλλα της αναδίνουν μια ευχάριστη οσμή  λεμονιού. Χρησιμοποιείται για ν’ αρωματίζει ψάρια, πουλερικά, κρέατα και σάλτσες. Ταιριάζει τέλεια με φρουτοσαλάτες, χυμούς φρούτων, γλυκά και επιδόρπια.
Πως το φτιάχνουμε:
Βάζουμε 1 με 2 κουταλιές του γλυκού, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό για 5 - 10 λεπτά και πίνουμε 1 - 2 φορές την ημέρα. Να αποφεύγεται η υπερβολική του χρήση.

Μάραθο: 22 ιαματικές ιδιότητες ξεχωρίζουν το μάραθο από την αρχαιότητα. Οι χλωροί βλαστοί του φυτού χρησιμοποιούνται στον αρωματισμό διαφόρων φαγητών. Μοιάζει με το γλυκάνισο, μαγειρεύεται και συνοδεύει κρέατα και πουλερικά.
Από το μάραθο επίσης παρασκευάζονται φάρμακα όπως σιρόπια, ενώ χρησιμοποιείται και ως μέσο για να διευκολύνεται η έκκριση γάλατος. Από τους σπόρους του μάραθου, που έχουν καυστική γεύση, όπως αυτή του άνηθου, φτιάχνεται αιθέριο έλαιο (μαραθέλαιο). Η ποικιλία αζορικό είναι εδώδιμη και οι σαρκώδεις κολεοί των φύλλων του χρησιμοποιούνται ως λαχανικό. Γνωστό ως φοινόκιο, τρώγεται βραστό, συνοδεύει ψητά και φρέσκο ψιλοκομμένο αρωματίζει τις σαλάτες.

Μελισσόχορτο: Χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική, στην ποτοποιία και στη μαγειρική. Αρωματίζει κρέατα φούρνου, πουλερικά, ψάρια, σούπες και φρουτοσαλάτες.
Σαν αφέψημα έχει τη φήμη ότι δρα κατά του γήρατος. Ευεργετικό για το δέρμα, στο νευρικό σύστημα και στο στομάχι. Ασκεί τονωτική επίδραση στην καρδιά και το κυκλοφορικό σύστημα, προκαλώντας διαστολή των περιφερειακών αγγείων, μειώνοντας έτσι την πίεση του αίματος.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε 1 - 2 κουτ. του γλυκού,(ή 4 φρέσκα φύλλα), σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό για 5 - 10 λεπτά, το αφήνουμε σκεπασμένο και πίνουμε 2 - 3 φορές τη μέρα.


Μέντα: Είναι διουρητική.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουτ. γλ. μέντα, σε 1 φλ. βραστό νερό. Πίνετε 1 φλυτζάνι κάθε πρωί. 



Μολόχα: Τα ξεραμένα φύλλα και άνθη φτιάχνουν καταπραϋντικό αφέψημα, το οποίο κάνει καλό στο στομάχι. Πολύ βολικό είναι επίσης το γεγονός ότι η μολόχα φυτρώνει κοντά σε τσουκνίδες: Τα συστατικά της καταπραΰνουν το τσίμπημα. Αν σας τσίμπησε τσουκνίδα, δεν έχετε παρά να κόψετε την πλησιέστερη μολόχα, και να τρίψετε τα φύλλα και το άνθος πάνω στο δέρμα, στην περιοχή του τσιμπήματος. Συνήθως ανακουφίζει αμέσως.
Ως αφέψημα με μέλι, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες.
Πως το φτιάχνουμε:  Μουλιάζουμε 3 κουταλάκια από ψιλοκομμένα φύλλα, άνθη ή ρίζα μολόχας σε 1 φλιτζάνι νερό για 8 ώρες, στραγγίζουμε και πίνουμε.

Μπετούλα: Δρα ως διουρητικό, αντισηπτικό και τονωτικό. Τα φύλλα της είναι αποτελεσματικά για την κυστίτιδα και άλλες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Επίσης αποβάλλουν την περίσσεια του ύδατος από το σώμα.
Η λιποδιαλυτική και αποτοξινωτική δράση της βοηθάει στην αντιμετώπιση του περιττού λίπους και της κυτταρίτιδος.

Μύρτιλλα: Έχουν γεύση στυφή, αλλά είναι πλούσια σε αντοξειδωτικά και βιταμίνες.
Τρώγονται ωμά και γίνονται εξαιρετικές μαρμελάδες,σάλτσες παγωτού ή προστίθενται σε διάφορα γλυκά π.χ. κέικ. Με τα φύλλα της αρωματίζονται κρέατα, λουκάνικα, κυνήγι, ψάρια, τυριά, κρασιά,  ξερά σύκα.Μπορούμε να ψήσουμε ψάρι ή κρέας πάνω σε στρώμα απ΄τα φύλλα της μυρτιάς.
Επίσης στην αρωματοποιία και την παρασκευή καλλυντικών χρησιμοποιείται το αιθέριο έλαιο της μυρτιάς.

Νερομολόχα ή Αλθαία: Στο φυτό περιέχεται μια βλεννώδη ουσία με μαλακτικές, καταπραϋντικές και αντιβηχικές ιδιότητες.
Το έγχυμα των ανθών είναι καλό για στηθάγχη, νεφρίτιδα, διάρροια, ενώ το αφέψημα ρίζας είναι για γαστρίτιδα, έλκος στομάχου & δωδεκαδακτύλου. Παπαρουνόσπορος ή Μηκονόσπορος: Οι σπόροι του φυτού έχουν τις εξής ιδιότητες.  Ήπιο υπνωτικό, μαλακτικό, αντιβηχικό, σπασμολυτικό, με δράση ενάντια στην υπερδιέγερση.
Πως το φτιάχνουμε: Βάζουμε 1 κοφτή κουτάλια του γλυκού από παπαρουνόσπορο, σε 1 ποτήρι βραστό νερό, το σκεπάζουμε, το αφήνουμε για 10 - 15 λεπτά και στραγγίζουμε πριν από τη χρήση.

Πανσές ή τρίχρωμη Βιόλα: Σαν ρόφημα, χρησιμοποιείται για την ρευματοειδή αρθρίτιδα και για διαταραχές του αναπνευστικού.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση δερματικών παθήσεων όπως είναι τα εκζέματα, η ψωρίαση και η ακμή, ενώ καταπραΰνει την ερεθισμένη επιδερμίδα και τροφοδοτεί τον οργανισμό με θρεπτικά συστατικά. Στη περίπτωση αυτή προετοιμάζουμε μια ανακουφιστική κρέμα.
Ρίχνουμε 1 χούφτα από τα πέταλα του φυτού σε ένα κατσαρολάκι με
1 φλιτζάνι βραστό νερό και ανακατευουμε. Παράλληλα, λιώνουμε αργά σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία 50 ml κερί μέλισσας μαζί με 50 ml ελαιόλαδο. Ενώνουμε τα μείγματα ανακατεύοντας, μέχρι να δημιουργηθεί μια παχύρρευστη πάστα. Χρησιμοποιούμε την κρέμα δύο φορές τη ημέρα. Διατηρείται στο ψυγείο για ένα χρόνο. 

Πεντάνευρο: 
Σε περίπτωση που σας τσιμπήσει κάποιο έντομο ή σας δαγκώσει ερπετό ενώ βρίσκεστε στη φύση, το πεντάνευρο αποτελεί τη λύση μέχρι να βρείτε κάποιον γιατρό να σας βοηθήσει. Τα φρέσκα φύλλα αυτού του βοτάνου όταν κοπανιστούν και εφαρμοστούν ως κατάπλασμα είναι ευεργετικά σε τσιμπήματα εντόμων και δαγκώματα σκύλων ή φιδιών. Το πεντάνευρο, σύμφωνα με ορισμένους, μπορεί να επουλώσει, επίσης, πληγές οι οποίες δεν κλείνουν για χρόνια και να διαλύσει εξογκώματα.

Πολύκομπο ή Κυπαρισσάκι: Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα όπως η ρίγανη ή το θρούμπι.
Αρωματίζουμε με αυτό ξύδι και ελιές θρούμπες.
Συνδυάζεται με ψητά κρέατα, όσπρια, μαρινάδες, σάλτσες, ομελέτες, άσπρα τυριά και σαλάτες.
Το υπέργειο τμήμα έχει διουρητικές, λιθοδιαλυτικές και αντιυπερχλωρυδριακές ιδιότητες. Θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματικό βότανο για τις πέτρες στα νεφρά και την ουροδόχο κύστη.
Πως το φτιάχνουμε: Βράζουμε 2 γραμμάρια ξηρό βότανο, σε 1 φλιτζάνι νερό για 5 λεπτά και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε από ένα πρωί - απόγευμα για 10 ημέρες.

Πριονίτης ή Μπετόνικα: Χρησιμοποιείται ως τονωτικό του νευρικού συστήματος, για την καταπολέμηση νευραλγιών, χρόνιων πονοκεφάλων και ημικρανιών, την νευρική ένταση, ή ως διεγερτικό και καθαρτικό του πεπτικού και για τους πόνους της περιόδου.

Ρίγανη: Σημαντικό μπαχαρικό προέρχεται από αποξηραμένα φύλλα και άνθη του ομώνυμου φυτού. Συνδυάζεται με βασιλικό, θυμάρι και μαντζουράνα. Χρησιμοποιείται κυρίως στη μαγειρική αλλά και ως αφέψημα, το οποίο αναφέρεται ως εξαιρετικό κατά του βήχα, βοηθάει στις χρόνιες βρογχίτιδες και διευκολύνει την πέψη .
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 ή ½ κουταλιά του γλυκού σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, το σκεπάζουμε για 5-10 λεπτά ανάλογα με το πόσο δυνατό το θέλουμε και μετά το σουρώνουμε. Πίνουμε 2-3 φορές την ημέρα σκέτο ή με μέλι. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο έγχυμα αν το διατηρήσουμε στο ψυγείο ή το ξαναζεστάνουμε.
Σινάπι: Οι σπόροι του φυτού χρησιμοποιούνται στην παρασκευή της μουστάρδας. Το κατάπλασμα της μουστάρδας θεωρείται ευεργετικό για τα κρυώματα, τους πόνους στις αρθρώσεις και τη μέση.

Σκόρδο: Ο βολβός του σκόρδου αποτελείται από σκελίδες και περιέχει αιθέριο έλαιο με έντονη οσμή και καυτερή γεύση. Χρησιμοποιείται ευρέως σε μαγειρική και γαστρονομία. Αντισηπτικό, καταπολεμά τις μολύνσεις και τα παράσιτα των εντέρων. Ορεκτικό, βοηθά στη χώνεψη και στη δυσκοιλιότητα. Ευεργετικό στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερίνης. Σε εξωτερική χρήση, καταπραΰνει τις φλεγμονές των αρθρώσεων και τους ρευματισμούς.

Σουσάμι ή σησάμι: Τα σπόρια του φυτού έχουν μεγάλη οικονομική σημασία. Έχουν πολλές χρήσεις στη μαγειρική, αρτοποιία, ζαχαροπλαστική και στην παρασκευή ελαίου, χαλβά, ταχινιού κ.λ.π. Καλύτερο καλλυντικό από το σησαμόλαδο δεν υπάρχει. Απλώνεται στο πρόσωπο ή οπουδήποτε στο δέρμα και προσφέρει απαλότητα και καθαρότητα γι΄αυτό και χρησιμοποιείται στην παρασκευή πολλών καλλυντικών. Το Σησαμόλαδο της Σμύρνης ήταν αρίστης ποιότητας. Γνωστό ως το το καλύτερο έφευγε για την Ευρώπη για την παρασκευή ακριβών καλλυντικών. 

 Σπαθόχορτο ή Βάρσαμο: Για θεραπευτικούς σκοπούς, χρησιμοποιούνται τα υπέργεια  μέρη του φυτού. Η δράση του είναι αντιφλεγμονώδης, επουλωτική, στυπτική και ηρεμιστική. Το βάλσαμο όταν ληφθεί εσωτερικά έχει ηρεμιστική και αναλγητική δράση.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1½ κουταλιά του τσαγιού ξηρό βότανο σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε σκεπασμένο για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα.
Στα παιδιά που βρέχουν το κρεβάτι τους μπορούμε να δώσουμε 5 -10 σταγόνες το βράδυ.

Τσάι του βουνού: Πρόκειται για αρωματικό, φαρμακευτικό φυτό που ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών  (Lamiaceae).
Το παρασκευαζόμενο αφέψημα με το όνομα «Τσάι του Βουνού» παρουσιάζει πολλές ευεργετικές ιδιότητες, οι οποίες οφείλονται στα συστατικά του αιθέριου ελαίου του, τα φλαβονοειδή. Έχει ευεργετική επίδραση σε κρυολογήματα και φλεγμονές του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, ιδιότητες που ενισχύονται αισθητά  με την προσθήκη μελιού.
Σε περιπτώσεις ερεθισμένου λαιμού, δοκιμάστε  αφέψημα με τσάι του βουνού, μέλι και λεμόνι. Ενώ σε περιπτώσεις , που έχετε βήχα από κρυολόγημα, αντικαταστήστε το λεμόνι με κανέλα.

Τσουκνίδα ή Πανάκεια: Γνωστό σε όλους μας, κυρίως λόγω της φαγούρας που μας προκαλεί το δηλητήριό της, φυτό των αγρών και των εγκαταλειμμένων κήπων.   Πολύτιμη πηγή μετάλλων, σίδηρος, νάτριο, μαγγάνιο, ασβέστιο, κάλιο κ.α., καθώς και βιταμίνες Α, Β και C, που βοηθά στην απορρόφηση σιδήρου.
Εξαιρετικό τονωτικό, διουρητικό, καθαρτικό και καθαριστικό του αίματος. Κατά της αναιμίας του εκζέματος, του διαβήτη, των ρευματισμών και του κρυολογήματος.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουτ. του γλυκού ξηρό βότανο, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό και το σκεπάζουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε, και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα.

Φασκόμηλο: Έχει έντονη αρωματική οσμή και καλλιεργείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του, ως αφέψημα αλλά και ως καρύκευμα.
Στη Mαγειρική, χρησιμοποιείστε το σε πουλερικά, ζυμαρικά, όσπρια και κρεατικά καθώς και για τον αρωματισμό διαφόρων ζωμών και φαγητών.
Εξαίρετο τονωτικό και  καρδιοτονωτικό. Διεγείρει τα νεύρα, τα επινεφρίδια και το κυκλοφορικό σύστημα.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουτ. του γλυκού ξηρό βότανο, σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό και το σκεπάζουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε, και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα.

Φλαμούρι ή Τίλιο: Το αφέψημα της, άοσμο και λίγο πικρό, χρησιμοποιείται σε ρευματισμούς κι αρθριτικά (διαλύει το ουρικό οξύ), αλλά και σε υδροπικία, κυστίτιδα, δυσκοιλιότητα, δυσπεψία, διαλείποντες πυρετούς, στην απόφραξη της σπλήνας και του ήπατος. Τα φύλλα είναι ελαφρά διουρητικά και αντιπυρετικά.
Το έγχυμα των φύλλων πίνεται λίγο-λίγο, όλη τη μέρα. Το αφέψημα των φύλλων, που γίνεται με άσπρο ξερό κρασί, έχει τη φήμη ότι διαλύει τις πέτρες των νεφρών και διώχνει τις ημικρανίες.

Φύλλα ελιάς: Τα φύλλα της ελιάς, έχουν αποδεδειγμένα θεραπευτικές ιδιότητες. Συμβάλλουν στη ρύθμιση της πίεσης, στην καλύτερη λειτουργία της καρδιάς, καθώς και στη μείωση των υψηλών επιπέδων του σακχάρου. Τα φύλλα της ελιάς περιέχουν πολλές δραστικές ουσίες που δρουν αντιυπερτασικά και ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της υψηλής πίεσης, όπως είναι οι πονοκέφαλοι και οι ίλιγγοι.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε σε 300 ml νερό 20 γρ. ξηρά φύλλα ελιάς και τα αφήνουμε να βράσουν μαζί για 15’ . Πίνουμε το ρόφημα ζεστό, μισό το πρωί και μισό το βράδυ.

Χαμομήλι: Είναι ένα ελαφρύ ρόφημα, που συμβάλλει στην αποτοξίνωση του οργανισμού, είναι καταπραϋντικό για το στομάχι και θαυμάσιο μαλακτικό, βοηθά στην αϋπνία, στον παροξυσμό άσθματος, στις νευραλγίες και στις ημικρανίες.
Πως το φτιάχνουμε: Ρίχνουμε 1 κουτ. σούπας χαμομήλι ξηρό, σε 1 φλ. βραστό νερό. Πίνετε 1 - 2 φλυτζάνια την ημέρα, πριν από το φαγητό.

Νεωτερισμοί ... και γιατί όχι ...

Αλόη: Είναι το φυτό θαύμα καθώς οι θεραπευτικές της ιδιότητες είναι εξαιρετικά πολλές. Βοηθά στην αποφυγή αλλά και την επούλωση τραυματισμών του επιθηλίου (κυτταρικός ιστός) του εντέρου, δρα ως αντισηπτικό σε τραυματισμούς του δέρματος και δερματικές παθήσεις, μυκητιάσεις, εγκαύματα.
Ο χυμός της, αραιωμένος σε νερό ή γάλα, δημιουργεί ένα τονωτικό και δυναμωτικό ποτό, ενώ μπορεί ακόμα να συνδυαστεί και με άλλα συστατικά, για φυσικές κρέμες και λοσιόν.

Γκίνγκο Μπιλόμπα - Ginkgo biloba: Φημίζεται για  τις αντιπηκτικές του ιδιότητες, τη δράση του υπέρ της βελτίωσης της περιφερικής κυκλοφορίας και της εγκεφαλικής αγγειακής επάρκειας, αλλά και της καλής κυκλοφορίας της γλυκόζης στο αίμα. Άλλες ευεργετικές επιδράσεις είναι κατά της εξασθένησης της μνήμης, κατά της κατάθλιψης, κατά των παρενεργειών της χημειοθεραπείας και κατά της μειωμένης λίμπιντο.
Χρησιμοποιείται το εκχύλισμα του πρωτίστως, αλλά και ως τσάι μόνο του ή με σε συνδυασμό με άλλα βότανα.
Εστραγκόν: Χρησιμοποιείται σε σαλάτες, σάλτσες λευκών και κόκκινων κρεάτων και ψαριών, αυγά, παγωτά, φρουτοσαλάτες, κ.α. Τα φύλλα του προσθέτονται σε σούπες, για άρωμα. Οι βλαστοί του μαγειρεύονται σαν λαχανικό. Είναι από τα καλύτερα αρωματικά ξυδιού και μουστάρδας.
Τα φύλλα του εστραγκόν περιέχουν ιώδιο, κάλιο και βιταμίνες Α και C.
Το έγχυμα των φύλλων του μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά της ναυτίας, του λόξυγκα, της αϋπνίας και δρα ως χωνευτικό, ορεκτικό και τονωτικό.

Σπιρουλίνα:  Για τη βουλιμία. H σπιρουλίνα είναι ένα βότανο των ποταμών και της θάλασσας. H σπιρουλίνα ενδείκνυται για όσους συνηθίζουν να καταφεύγουν στο φαγητό, όταν δεν έχουν καλή διάθεση.
Πως το φτιάχνουμε: Διαλύουμε 1 - 2 κουταλάκια του γλυκού σκόνη σπιρουλίνας, σε 1 ποτήρι νερό ή σε 1 ποτήρι φρέσκο χυμό.