΄Οποιος σκορπάει τον καιρό... δεν τον αναμαζεύει ...

Ανεπιθύμητοι πρόσφυγες




Από τον Ιούλιο του 1922, για την είσοδο προσφύγων στην Ελλάδα χρειαζόταν ειδική άδεια |

Μ. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ, ΕΛΛΑΔΑ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (2000)

17.04.2016, 10:00 -  Εφημερίδα των Συντακτών
Συντάκτης: Τάσος Κωστόπουλος
      
«Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξη ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα»

Αριστείδης Στεργιάδης (ύπατος αρμοστής Σμύρνης), καλοκαίρι 1922

Χιλιάδες απελπισμένοι πρόσφυγες συνωστίζονται στις μικρασιατικές ακτές, προσπαθώντας να περάσουν με κάθε μέσο στα νησιά για να γλιτώσουν από τη φωτιά και το μαχαίρι ενός αδυσώπητου πολέμου που μετέτρεψε την πατρίδα τους σε κόλαση.



Παρά τα εύλογα ανθρωπιστικά ανακλαστικά, η προοπτική μονιμότερης εγκατάστασης των προσφύγων στη χώρα μας προκαλεί έντονη ανησυχία σε πολλούς γηγενείς, που φοβούνται πως οι επήλυδες Ασιάτες θα αποτελέσουν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, θα αποσπάσουν για την επιβίωσή τους μερίδιο από τους αποψιλωμένους δημόσιους πόρους και, με τα αλλότρια ήθη και έθιμά τους, θα θέσουν σε δοκιμασία τον πατροπαράδοτο πολιτισμό του τόπου· μέρα με τη μέρα, όλο και περισσότεροι αποφαίνονται πως η χρεοκοπημένη Ελλάδα «δεν χωράει» άλλους ξενομερίτες. Κάποια στιγμή, οι πύλες της ελληνικής επικράτειας σφραγίζονται θεσμικά με μια έκτακτη, δρακόντεια νομοθεσία. Κατ’ ιδίαν, ένας υψηλόβαθμος κρατικός λειτουργός δεν θα διστάσει μάλιστα να αποφανθεί πως οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες θα ήταν καλύτερα να σφαγούν από τον εχθρό, παρά να θέσουν σε δοκιμασία την κοινωνική συνοχή της ελλαδικής κοινωνίας. Η παραπάνω περιγραφή δεν αφορά τους σημερινούς Σύρους ή Αφγανούς πρόσφυγες, αλλά τους Μικρασιάτες ομολόγους τους πριν από ένα σχεδόν αιώνα.



Μπορεί η έλευση των τελευταίων να έχει εξωραϊστεί από την επίσημη και εθνικά ορθή ιστοριογραφία ως «υποδοχή» (ή και «παλιννόστηση») των κυνηγημένων ομογενών στη νέα τους πατρίδα, τον ματωμένο όμως εκείνο Αύγουστο του 1922 η στάση του ελληνικού κράτους θύμιζε περισσότερο την απροθυμία της σημερινής Ευρώπης να απορροφήσει τα κύματα των απελπισμένων που καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι εδώ από τα σφαγεία της Μέσης Ανατολής.

Τις παραμονές μάλιστα της Καταστροφής, απαγορεύτηκε με νόμο η είσοδος Μικρασιατών προσφύγων στη χώρα· επίδειξη «ρεαλισμού» μοιραία για χιλιάδες ανθρώπους, τους οποίους το ίδιο ακριβώς κράτος θα καταχώριζε λίγο αργότερα υποκριτικά στις δέλτους των «εθνομαρτύρων».
Η ποινικοποίηση της προσφυγιάς



Το τηλεγράφημα του γενικού διοικητή Χίου που εισηγείται την απαγόρευση εισόδου των «ομογενών» Μικρασιατών στην Ελλάδα (24.8/6.9.1922) | ΓΑΚ - ΑΡΧΕΙΟ Π.Γ. ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ


Ηταν 20 Ιουλίου 1922, όταν με ομόφωνη απόφαση της ελληνικής Βουλής δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο νόμος 2870 «περί της παρανόμου μεταφοράς προσώπων ομαδόν ερχομένων εις τους Ελληνικούς λιμένας εκ της αλλοδαπής» – το πρώτο νομοθετικό κείμενο της ελληνικής ιστορίας με το οποίο απαγορεύτηκε η είσοδος «λαθρομεταναστών» και προσφύγων στη χώρα.

Το πρώτο άρθρο του νόμου, που υπογράφεται από τον βασιλιά Κωνσταντίνο, τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας Λουκά Κανακάρη Ρούφο και τον υπουργό Δικαιοσύνης Δημήτριο Γούναρη, διακηρύσσει ότι στο εξής «απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ’ όσον ούτοι δεν είναι εφωδιασμένοι διά τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων ή διά των εγγράφων των εκάστοτε οριζομένων διά Βασιλικών διαταγμάτων, εκδιδομένων προτάσει των επί των Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιθάλψεως Υπουργών».



ΓΑΚ - ΑΡΧΕΙΟ Π.Γ. ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ
        
Παρά τη γενική του διατύπωση, ο νόμος στόχευε στο κλείσιμο των συνόρων ειδικά για τους Ελληνες της Μικρασίας και του Πόντου – τη μόνη κατηγορία ανθρώπων που ήταν άλλωστε διατεθειμένη να «αποβιβαστεί ομαδόν» στο εμπόλεμο και καταχρεωμένο ελληνικό βασίλειο.

Το προηγούμενο δίμηνο, χιλιάδες Πόντιοι είχαν καταφτάσει «απρόσκλητοι» στον Πειραιά και κλειστεί στο λοιμοκαθαρτήριο του Αγ. Γεωργίου στο Κερατσίνι, όπου πέθαιναν σαν τις μύγες από τον συνωστισμό και τις αρρώστιες· η τελευταία παρτίδα, 4.500 άτομα, είχε έρθει από το Νοβοροσίσκ μόλις πριν από μια βδομάδα (12/7/1922).

Αντιμέτωπη με τον πανικό των ντόπιων για ενδεχόμενη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών, η κυβέρνηση είχε ήδη εξαγγείλει (9/6/1922) τη μετατροπή της Μακρονήσου σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και «απολύμανσης» προσφύγων (βλ. «Ιός», 16/5/2015).

Ο Ν. 2870 δεν ήταν παρά η λογική προέκταση αυτών των μέτρων, απέναντι στο προσφυγικό τσουνάμι που διαφαινόταν στον ορίζοντα.

Η θέσπισή του δεν απείχε ούτε μήνα από την αναμενόμενη τελική επίθεση του Κεμάλ και την προβλεπόμενη κατάρρευση του μετώπου.

Το άρθρο 2 προέβλεπε δρακόντειες ποινές για τους «δουλεμπόρους» της εποχής, που μετέφεραν στην Ελλάδα πρόσφυγες από τη Μικρασία:

«1. Πας πλοιοκτήτης, πράκτωρ, πλοίαρχος ή άλλο οιονδήποτε μέλος του πληρώματος πλοίου τινός, όστις ήθελεν αναλάβη, διευκολύνη ή δεχθή την εις Ελλάδα μεταφοράν των περί ων η εν τω άρθρω 1 απαγόρευσις προσώπων τιμωρείται διά φυλακίσεως έξ τουλάχιστον μηνών και διά χρηματικής ποινής από τρισχιλίων μέχρι δεκακισχιλίων δραχμών δι’ έκαστον κατά παράβασιν του παρόντος νόμου μεταφερόμενον πρόσωπον.

2. Προκειμένου περί πλοιάρχου ή άλλου μέλους του πληρώματος, η καταδικαστική απόφασις δύναται ν’ απαγγείλη εις βάρος του ενόχου και την οριστικήν ή προσωρινήν στέρησιν του δικαιώματος της παρ’ αυτού ασκήσεως του ναυτικού επαγγέλματος».

Οσο για το όργανο του «εγκλήματος», αυτό δεν κατασχόταν μεν (όπως συμβαίνει σήμερα), αχρηστευόταν όμως προσωρινά βάσει του άρθρου 3:

«Το ενεργήσαν την παράνομον μεταφοράν πλοίον θεωρείται υπέγγυον διά την πληρωμήν της κατά το προηγούμενον άρθρον ποινής, υποχρεουμένης της λιμενικής αρχής να μη επιτρέπη τον απόπλουν αυτού μέχρι της οριστικής και τελεσιδίκου εκδικάσεως της υποθέσεως».

Ο Ν. 2870 αποτέλεσε καθοριστική τομή στην αντιμετώπιση των Μικρασιατών από το ελληνικό κράτος.

Μέχρι τότε, μια εγκύκλιος του αρχιστράτηγου Αναστασίου Παπούλα (22/4/1921) απαγόρευε την αποδημία από την ελληνική ζώνη κατοχής, για στρατολογικούς καθαρά λόγους, μόνο στους άρρενες «Οθωμανούς υπηκόους Ελληνες το γένος» ηλικίας 18-37 ετών.

«Η Υπηρεσία Εκδόσεως διαβατηρίων της Υπάτης Αρμοστείας» Σμύρνης, διαβάζουμε εκεί, «εκανόνισε την λειτουργίαν αυτής, ώστε να μη εκδίδη διαβατήριον άνευ σημειώματος της Αστυν. Αρχής και θεωρήσεως της Στρατιωτικής Υπηρεσίας ότι επιτρέπεται η αναχώρησις» του ενδιαφερόμενου· επιπλέον, «οι επιτετραμμένοι Αξιωματικοί ή υπαξιωματικοί, κατά την αναχώρησιν των πολιτών θα ζητώσι την θεώρησιν της Στρατ. Αρχής επί της αδείας αναχωρήσεως».

Εξίσου ρητά όμως η ίδια εγκύκλιος ξεκαθάριζε ότι παρόμοια «θεώρηση» (βίζα) δεν απαιτείται «εφ’ όσον προφανώς πρόκειται περί μη στρατευσίμων (π,.χ. αναπήρων, ηλικιωμένων κ.λπ.)» (Αρχείο Υπατης Αρμοστείας Σμύρνης, φ. 80, έγγρ. 12-14).

Αντίθετα, με τον νόμο που ψηφίστηκε τις παραμονές της Καταστροφής, οι πύλες της Ελλάδας έκλειναν για κάθε πρόσφυγα, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.

Η σκλήρυνση αυτή υπαγορεύτηκε, ενόψει της επικείμενης κατάρρευσης του μετώπου, από «εθνικούς», κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους.

Οι ελληνορθόδοξοι Μικρασιάτες ήταν χρήσιμοι ως εθνολογικό προγεφύρωμα του ελληνικού κράτους στις αλύτρωτες πατρίδες, ανεπιθύμητοι όμως ως συμπολίτες, καθώς το κοινωνικοπολιτικό προφίλ τους απέκλινε από τα κυρίαρχα στερεότυπα της μητέρας πατρίδας.

«Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξη ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα», φέρεται λ.χ. να δήλωσε ο ίδιος ο ύπατος αρμοστής της Ελλάδας στη Σμύρνη, Αριστείδης Στεργιάδης, λίγο πριν από την Καταστροφή (Γρηγόριος Δαφνής, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», Αθήνα 1997, σ. 31), ενώ ακόμη σαφέστερος ήταν ο πρίγκιπας Ανδρέας, σε προσωπική επιστολή του προς τον Ιωάννη Μεταξά (Σμύρνη 19/12/1921):

«Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Ελληνες, εκτός ελαχίστων. Επικρατεί Βενιζελισμός ογκώδης. Θα ήξιζε πράγματι να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ διά να τους πετσοκόψη όλους αυτούς τους αχρείους, οι οποίοι φέρονται ούτω κατόπιν του φοβερού αίματος όπερ εχύσαμεν εδώ. Αίματος της Παλαιάς Ελλάδος δε, διότι όλα τα παιδιά των οπωσδήποτε καλυτέρων οικογενειών των ενταύθα υπηρετούν εις τα μετόπισθεν, αλλοίμονον δε αν οιονδήποτε τμήμα ευρεθή σχηματισμένον μόνον από Μικρασιάτας και ενώπιον του εχθρού!»

Βίζες ζωής και θανάτου

Βίζες με το σταγονόμετρο, για να μη δημιουργηθεί «προσφυγικό ζήτημα»... | Μ. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ, Ελλάδα 20ός αιώνας. Οι φωτογραφίες (2000)

Η εθνικόφρων ιστοριογραφία περί Μικρασιατικής Καταστροφής αποφεύγει συνήθως κάθε αναφορά στον Ν. 2870. Για την πρακτική εφαρμογή του υπάρχουν όμως πρωτογενή τεκμήρια και άκρως διαφωτιστικές μαρτυρίες.

Στα δημοσιευμένα απομνημονεύματα του Βασίλη Κουλιγκά παρατίθεται π.χ. φωτοτυπία μιας τέτοιας οικογενειακής άδειας που εκδόθηκε και θεωρήθηκε από το Φρουραρχείο Κίου, στην Προποντίδα, κατά το τελευταίο διήμερο της εκεί παρουσίας των ελληνικών αρχών (25-26.8.1922).

Το (τυποποιημένο) έγγραφο πιστοποιεί πως «επιτρέπεται η αναχώρησις των κάτωθι» προσώπων, φωτογραφία των οποίων επισυνάπτεται, διευκρινίζοντας ταυτόχρονα πως «ο κάτοχος του παρόντος οφείλει να παρουσιασθή εντός είκοσι τεσσάρων ωρών εις τας Στρατιωτικάς αρχάς του τόπου αφίξεώς του» – εν προκειμένω, της Κωνσταντινούπολης («Κίος 1912-1922. Αναμνήσεις ενός Μικρασιάτη», Αθήνα-Γιάννινα 1988, σ. 13-14).

Συγκλονιστική είναι η προσωπική μαρτυρία του συγγραφέα, που συνοδεύει το ντοκουμέντο.

Πληροφορούμενοι από τις τουρκικές εφημερίδες την προέλαση του κεμαλικού στρατού, γράφει, κάποιοι συγγενείς τους στην Πόλη:

«Εναύλωσαν ένα μικρό βαποράκι (ρεμουλκό) με αγγλική σημαία, το οποίο στείλανε να μας παραλάβει.

Το πλοίο έφτασε την 25η Αυγούστου αλλά για να μας επιτραπεί η αναχώρηση έπρεπε να βγάλουμε “Αδεια Αναχωρήσεως” από το Ελληνικό Φρουραρχείο, την οποία και βγάλαμε. Θα φεύγαμε τέσσερα άτομα από την οικογένειά μας. Η μητέρα μου, τα δυο αδέλφια μου κι εγώ. Ο πατέρας μου θα έμενε εκεί και θα ανέμενε να του στείλουμε μεγάλο μεταφορικό μέσο από την Πόλη στο οποίο θα φόρτωνε τα υπάρχοντά μας (είδη του σπιτιού και του μαγαζιού).

Την άλλη μέρα, 26 Αυγούστου 1922, ύστερα από θεώρηση της Αδείας από το Λιμεναρχείο και αφού το πλοίο παρέλαβε και μερικές άλλες συγγενικές οικογένειες, σήκωσε άγκυρα με κατεύθυνση πρώτα το εκεί κοντά ελληνικό χωριό Λιγουμούς (Ελιγμοί), όπου μας ανέμενε μια ακόμη οικογένεια (οικογένεια Αλκινιάδη-Λουκά Ψαλτίδη) για να επιβιβαστεί κι αυτό με ίδιο προορισμό, την Κωνσταντινούπολη.

Ομως ποια έκπληξη μας περίμενε! Η οικογένεια εκείνη δεν εφρόντισε να βγάλει Αδεια Αναχωρήσεως. Δεν φανταζότανε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις χρειαζότανε άδεια για να γλυτώσει από τη σφαγή. Ετσι, όταν πλησιάσαμε στην αποβάθρα όπου μας ανέμενε με τις αποσκευές της, για να την παραλάβουμε, τα Λιμενικά όργανα δεν επέτρεψαν την αναχώρηση χωρίς άδεια.

Η άδεια έπρεπε να βγει από το Φρουραρχείο της Κίου διότι φρουραρχείο δεν υπήρχε στο χωριό. Και για να γίνει αυτό, δηλαδή να πάνε στην Κίο, χρειαζότανε μια μέρα.

Αρχίσανε τα παρακάλια. Παρακαλούσαν τη Λιμενική φρουρά, που αποτελείτο από πεζοναύτες, να τους επιτρέψει να φύγουν. Αυτοί, όμως, ανένδοτοι. “Εμείς είμαστε απλά όργανα και εκτελούμε διαταγές”, λέγανε. “Δεν επιτρέπεται η αναχώρηση χωρίς άδεια”. Φυσικά, τα κατώτερα εκείνα όργανα εκτελούσαν διαταγές της προϊσταμένης τους Αρχής και προϊσταμένη Αρχή ήταν το Φρουραρχείο της Κίου, που εκτελούσε διαταγές της Κυβέρνησης. Ετσι, το πλοίο έφυγε αφήνοντας την οικογένεια εκείνη στην παραλία της Μικράς Ασίας, για να υποστεί τις θηριωδίες των Τούρκων» (όπ. π., σ. 211-212).

Ζήτημα «κοινωνικής θέσεως»







Οντας εκτός ελληνικής επικράτειας, η Κωνσταντινούπολη δεν παρουσίαζε ως προορισμός ιδιαίτερες δυσκολίες για την έκδοση «αδείας αναχωρήσεως». Αυτό όμως δεν συνέβαινε και με την ίδια την Ελλάδα, τον φυσικό δηλαδή προορισμό του μεγαλύτερου μέρους των Μικρασιατών που ζούσαν στα παράλια του Αιγαίου. Εδώ η χορήγηση βίζας γινόταν με το σταγονόμετρο και με βάση ανομολόγητα αλλά πασιφανή κοινωνικά κριτήρια. «Λόγω της κοινωνικής μας θέσεως, είχαμε γνωριμίες στη Διοίκηση. Ημουνα πρόεδρος της Αδελφότητος Κυριών. Κατάφερα και έβγαλα διαβατήριο», εξηγεί χαρακτηριστικά μια Μικρασιάτισσα από το Αδραμύττι στους ερευνητές του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών («Εξοδος», τ. Α΄, Αθήνα 1980, σ. 229).



Αναλυτικότερος είναι στα δικά του «Ενθυμήματα» ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης (τ. Α΄, Αθήνα 1981, σ. 205-207). Στις 18 Αυγούστου 1922, διαβάζουμε, ένας οικογενειακός φίλος (ο αρχηγός πυροβολικού της ελληνικής στρατιάς, συνταγματάρχης Αθανασιάδης) ενημέρωσε εμπιστευτικά τον ίδιο και την αδερφή του πως «όλα χάθηκαν», συμβουλεύοντάς τους «να φύγουν το συντομότερο».

Η περιγραφή της διαδικασίας που ακολούθησε αποτυπώνει ευκρινώς τόσο τους μηχανισμούς της απαγόρευσης όσο και τα κριτήρια που πρυτάνευαν για την επιλεκτική παράκαμψή της: «Λέει στην αδερφή μου πως θα στείλει την άλλη μέρα ένα λοχαγό για να τη βοηθήσει να πάρει χαρτί από σχετικό γραφείο της Στρατιάς, το χαρτί που θα είχε ισχύ διαβατηρίου, για να της επιτραπεί να φύγει. “Αν πάτε μόνη σας δε θα τα καταφέρετε”, προσθέτει. [...] Στις 20 Αυγούστου, μαζί με το λοχαγό που έστειλε ο συνταγματάρχης Αθανασιάδης, πάμε να πάρουμε την άδεια. Φτάνουμε σ’ ένα στενό σοκάκι αδιαπέραστο από τον κόσμο που στριμωχνόταν για ν’ αποκτήσει το θαυματουργό χαρτί.

Κατορθώνουμε με τη βοήθεια του λοχαγού και με μεγάλη δυσκολία να μπούμε στο γραφείο.

Ενα μικρό δωμάτιο με δυο-τρία τραπέζια, άλλους τόσους φαντάρους κι έναν ανθυπολοχαγό, που σ’ όσους είχαν κατορθώσει να φτάσουν ώς αυτόν έβαζε διάφορες ερωτήσεις για ποιο λόγο ήθελαν να φύγουν. Βέβαια, με τη μεσολάβηση του λοχαγού, αμέσως δόθηκε η άδεια στην αδερφή μου.

ην άλλη μέρα της πήρα εισιτήριο για τον Πειραιά σε ακτοπλοϊκό της τακτικής γραμμής. Θα έφευγε στις 23 Αυγούστου τη 1 το μεσημέρι. Φτάνουμε στο λιμεναρχείο -στο κουμέρκι, καθώς το λέγαμε- κατά τις 11. Πάμε να μπούμε μα ένας υποκελευστής μας σταματά. Του δείχνω την άδεια.

Τη βλέπει και μας λέει: “Πρέπει να τη θεωρήσει αυτοπρόσωπα στο λιμενικό γραφείο”.

Κοιτώ, ήταν μια μπαράγκα όπου στριμώχνονταν φωνάζοντας πάνω από διακόσιοι άνθρωποι.

Του λέω, ούτε σε δέκα ώρες δε θα είταν κατορθωτό να το επιτύχει και του διευκρινίζω πως πρόκειται για τη γυναίκα ανωτέρου αξιωματικού που, καθώς έβλεπε, κρατούσε ένα μωρό στην αγκαλιά της. “Ο,τι και να κρατάει κι όποια νάναι, εγώ αυτή τη διαταγή έχω”.
Επιμένω. Αρνιέται. Τότε, νέος καθώς είμουνα και με την πεποίθηση πως μονάχα αν έφευγε εκείνη την ώρα θα έσωνε η αδερφή μου τη ζωή της, βγάζω το πιστόλι μου από την πίσω τσέπη του παντελονιού -φορούσα πολιτικά- και του λέω:

● Κάνε πέρα για να περάσει! Είμαι κι εγώ υπαξιωματικός του στρατού.

Ξαφνιάζεται και μου φωνάζει:

▸ Τρελλός είσαι;

● Σε ρωτώ, θα την αφήσεις ναι ή όχι να περάσει;

Διστάζει. Με κοιτάζει. Στο τέλος απαντά:

▸ Αν είναι να σκοτωθούμε, ας περάσει.

Πέρασε, μπήκε σε μια βάρκα κι ανέβηκε στο βαπόρι».
Αποτροπές και απαγορεύσεις

Εκτός από τον γραφειοκρατικό φραγμό διαβατηρίων, θεωρήσεων κ.λπ., η έλευση των προσφύγων στην Ελλάδα εμποδίστηκε, κατά τις κρίσιμες εκείνες ημέρες και ώρες της Καταστροφής, με μια σειρά ακόμη διοικητικά μέτρα: συνειδητή και διατεταγμένη αποσιώπηση της κατάρρευσης του μετώπου από τον τοπικό ελληνικό πληθυσμό, ακόμη και παρεμπόδιση των κατοίκων της ενδοχώρας να εγκαταλείψουν τις εστίες τους για τα παράλια.

«Καθησυχάσατε κατοίκους και απαγορεύσατε ομαδικήν τυχόν αναχώρησίν των. [...] Ανακοινώσατε περιεχόμενον παρούσης Υποδιοικούντα Ναζλή, όπως και ούτος καθησυχάσει κατοίκους περιφερείας του», διαβάζουμε σε διαταγή του γ.γ. της Αρμοστείας, Πέτρου Γουναράκη, προς τον υποδιοικητή Αϊδινίου (7/8/1922, αρ. 2578, Αρχείο Αρμοστείας, φ. 70, εγγρ. 114).

«Πρέπει να φροντίσητε να ενθαρρύνητε κατοίκους περιφερείας σας εμποδίζοντες αναχώρησιν τούτων», διατάσσει ο ίδιος τον αντιπρόσωπο Μουδανιών-Κίου στις 20 Αυγούστου, ενώ η ελληνική διοίκηση συσκευάζει πια τα αρχεία της για τη μεγάλη φυγή (Μιχαήλ Ροδάς, «Η Ελλάδα στη Μικράν Ασία», Αθήναι 1950, σ. 336).

«Χριστιανικός πληθυσμός κατελήφθη [υπό] πανικού [και] ζητεί [να] αναχωρήση [εις] Σμύρνην. Τον συγκρατούμεν και εμποδίζομεν αναχώρησιν», ενημερώνει στις 18 Αυγούστου τα κεντρικά ο υποδιοικητής Οδεμησίου, Καζαντζόγλου (φ. 70, εγγρ. 150)

Μ. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ, ΕΛΛΑΔΑ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (2000)
       
Για την πρακτική εφαρμογή αυτής της παρεμπόδισης, εξαιρετικά εύγλωττες είναι κάποιες μαρτυρίες από τη συλλογή του ΚΜΣ:

◈ «Η χωροφυλακή έπιασε τις εξόδους. Δεν τους άφηνε να φύγουν και προσπαθούσε να τους καθησυχάσει» (σ. 27, Μαρία Χάππα απ’ το Τζιμόβασι).

◈ «Επειδή εγώ παρακινούσα τον κόσμο να φύγει, μ’ έπιασε ο υποδιοικητής, ο Ραπέσης, και μου είπε: “Τι είδατε και ξεσηκώνετε έτσι τον κόσμο;” Φώναξε και τον πατέρα μου και του είπε: “Πέσε στο γιο σου να σταματήσει, γιατί θα τον βάλω φυλακή”» (σ. 58, Αναστάσης Χαρανής από το Γκερένκιοϊ).

Η τηλεγραφική ανάκληση της διαταγής, κάτω από την πίεση των γεγονότων, ήρθε υπερβολικά αργά για πολύ κόσμο.

Ακόμη σοβαρότερες συνέπειες είχε η απαγόρευση του απόπλου από τα λιμάνια των ελληνικών νησιών, για να μην παραλάβουν πρόσφυγες.

«Εάν υπήρχε και η ελαχίστη στοργή προς τον πληθυσμόν θα εσώζοντο πολλαί χιλιάδες», παραδέχεται ο επικεφαλής της λογοκρισίας στη Σμύρνη, «διότι εις τους λιμένας Μυτιλήνης και Χίου είχον συγκεντρωθή περί τα πεντήκοντα εμπορικά ατμόπλοια, τα οποία έμενον ακίνητα, καθ’ ην στιγμήν οι κάτοικοι εζήτουν έστω και μίαν λέμβον διά ν’ αναχωρήσουν. Αλλά τα ατμόπλοια έμενον εκεί ακίνητα και αχρησιμοποίητα κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως» (Ροδάς, 1950, σ. 366).

«Χιλιάδες κόσμος περίμενε στο λιμάνι [του Αϊβαλί] να ’ρθουν πλοία από την Ελλάδα», διαβάζουμε στις αναμνήσεις ενός πρόσφυγα από το Τσουρούκι.

Ηρθε ένα πλοίο. Ως στρατιώτης μπήκα μέσα. Τους πολίτες δεν τους άφηναν να μπουν· ήταν μόνο για το στρατό. Είχα χαρά που γλύτωσα και λύπη που άφησα πίσω τους δικούς μου. Ηταν οι τρεις αδερφάδες μου και ο μικρότερος απ’ όλους αδερφός μου. Στη Μυτιλήνη είχε πολλά καΐκια και καράβια. Θα μπορούσαν να πάνε στο Αϊβαλί να γλυτώσουν τον κόσμο, που μάταια τα περίμενε. Ο λιμενάρχης όμως της Μυτιλήνης δεν άφηνε να φύγουν τα πλοία. Βρήκα ένα καΐκι που έφευγε κρυφά για το Αϊβαλί. Είπα να το ναυλώσω να φέρω απ’ εκεί τους δικούς μου. Μου είπε κάποιος να μην πάω, γιατί μπήκαν Τσέτες στο Αϊβαλί» («Εξοδος», σ. 249).

Για το σκεπτικό αυτής της απαγόρευσης, αποκαλυπτικό είναι ένα επείγον τηλεγράφημα του γενικού διοικητή Χίου, Σταυρίδη, προς τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εσωτερικών, με ημερομηνία 6/9/1922 (24/8 με το παλιό ημερολόγιο), τρεις μέρες δηλαδή προτού τα κεμαλικά στρατεύματα καταλάβουν τη Σμύρνη:

«Από Κυριακής ήρχισαν αφικνούμεναι πολλαί οικογένειαι εκ Σμύρνης, ων εσπευσμένη εκείθεν αναχώρησις και απαισιόδοξοι αφηγήσεις διασπείρουσι τρόμον. Εισηγούμεθα γνώμην απαγορευθή προσωρινώς αναχώρησις εκ Σμύρνης απάντων κατοίκων ή τουλάχιστον ομογενών» (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Π.Γ. Πρωθυπουργού, φ. 705).

Από τους πρόσφυγες που επέζησαν και δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν την εσωτερική λειτουργία της κρατικής ιεραρχίας, η ευθύνη για όλα αυτά θα αποδοθεί κυρίως στον (έτσι κι αλλιώς αντιδημοφιλή) ύπατο αρμοστή Στεργιάδη:

«Στις 24 Αυγούστου κατέβηκα στο Ακτσαϊ. Γεμάτο κόσμο. Μάταια περιμένουν οι άνθρωποι να φύγουν. Πού να ’ρθουν όμως πλοία! Ο εγκληματίας ο Στεργιάδης είχε δώσει εντολή να μην πάνε πλοία να πάρουν τους πρόσφυγες του Αδραμυττηνού κόλπου. Εγώ και άλλες δεκαεννέα οικογένειες, που είχαμε διαβατήριο, φύγαμε με το ατμόπλοιο “Καλλίπολις”. [...]

Στη Μυτιλήνη ήταν τριάντα καράβια στο λιμάνι· ανάμεσα σ’ αυτά, το υπερωκεάνειο “Μεγάλη Ελλάς”. Παρακαλούσαμε τις εκεί αρχές να φύγουν τα βαπόρια, να πάνε στον Αδραμυττηνό κόλπο, να πάρουν τον κοσμάκη που περίμενε στο Ακτσαϊ και στη Σκάλα του Κεμεριού. Ακαρπες οι προσπάθειές μας» («Εξοδος», σ. 229-230, μαρτυρία Αννας Παρή από το Αδραμύττι).

Κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη του Ν. 2870, κάποιοι Ελληνες καπετάνιοι θα προτιμήσουν έτσι να επιδοθούν, στις τραγικές εκείνες στιγμές, όχι στη διάσωση ανθρώπων αλλά σε ποινικά λιγότερο επιλήψιμες δραστηριότητες:

«Πηγαίνανε καΐκια, κλέβανε κατσίκια, πρόβατα, αλλά ανθρώπους δεν παίρνανε» (όπ. π., σ. 71, μαρτυρία Μαρίας Μπιρμπίλη από το Γιατζιλάρι της Ερυθραίας).
Εκκένωση δύο ταχυτήτων

Πρόσφυγες στο Θησείο (1922).



Η προστασία του «παραδοσιακού πολιτισμού» της Ελλάδας από τα «ανατολίτικα έθιμα» υπήρξε ένα από τα επιχειρήματα του αντιπροσφυγικού ρατσισμού | National Geographic, «1922 O μεγάλος ξερηζωμός» (2007)

Κάποια στελέχη της ελληνικής διοίκησης αισθάνθηκαν υποχρεωμένα να διασκεδάσουν εκ των υστέρων τις εντυπώσεις από τη στάση αυτή του εθνικού κέντρου.

«Ας μη λέγωμεν ότι “δεν μας είπαν” και “δεν μας άφησαν” να φύγωμεν από την Σμύρνην», αποφαίνεται χαρακτηριστικά ένας υπάλληλος της Αρμοστείας, στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε την 50ή επέτειο της Καταστροφής.

«Δεν υπήρχον πλοία διά να φύγωμεν, διότι όλο το κακό έγινε μέσα σε δέκα μέρες. Αλλά και αν ακόμη υπήρχον τα μέσα φυγής, θα εφεύγαμεν; Ή θα υπακούαμεν εις τα κελεύσματα του Μητροπολίτου και τας συστάσεις των Δημογερόντων και των προεστών, που όλοι έλεγον ότι ήτο ανεπίτρεπτος η φυγή και ότι το καθήκον μας επέβαλλεν να μείνωμεν;» (Μιχάλης Νοταράς, «Εις την Ιωνίαν, Αιολίαν και Λυδίαν», Αθήναι 1972, σ. 66).

Πρόκειται, φυσικά, για προφάσεις εν αμαρτίαις. Για τον ίδιο τον συγγραφέα και τους ομοίους του πλοία «υπήρξαν», άλλωστε, «για να φύγουν», όπως πιστοποιεί η λεπτομερής εξιστόρηση της συντεταγμένης αποχώρησης του ελληνικού κρατικού μηχανισμού από έναν συνάδελφό του.



Πρόσφυγες στη Χίο- 1922 | Μ. ΜΕΓΑΛΟΟΙΚΟΝΟΜΟΥ «Η Σμύρνη» (1979)
       
Η εκκένωση της Μικρασίας από τις ελληνικές αρχές διατάχθηκε μυστικά από την Αθήνα στις 18/8/1922, πέντε μέρες μετά την έναρξη της τουρκικής επίθεσης.

Την επομένη, ο ύπατος αρμοστής διέταξε τους αντιπροσώπους του στα μεγάλα αστικά κέντρα «να συσκευασθώσιν τα αρχεία» των υπηρεσιών τους κι οι υπάλληλοι να είναι έτοιμοι για αναχώρηση «εις πρώτην διαταγήν», τονίζοντας πως η διαταγή αυτή έπρεπε να κρατηθεί «απολύτως μυστική από [τον] πληθυσμόν».

Οι κατώτεροι υπάλληλοι της διοίκησης έφυγαν από τη Σμύρνη με τα πλοία «Αδριατικός» και «Ατρόμητος» στις 24/8, οι δε τραυματίες των στρατιωτικών νοσοκομείων με το υπερωκεάνιο «Πατρίς» στις 25/8· το ίδιο βράδυ, ο αρχιστράτηγος και το επιτελείο του μετακόμισαν στον στόλο και την επομένη ακολούθησαν οι ανώτεροι υπάλληλοι (με το «Νάξος») κι ο ίδιος ο Στεργιάδης (με αγγλικό σκάφος).

Την τελευταία στιγμή, «μετά πολλούς κόπους και παρακλήσεις», στα καράβια που είχε επιτάξει ο στρατός έγιναν επίσης δεκτοί οι διευθυντές και συντάκτες των τοπικών ελληνικών εφημερίδων.

Οι πρώτοι Τούρκοι αντάρτες μπήκαν στην πόλη το επόμενο πρωί (Ροδάς 1950, σ. 343-353).

Υπήρξαν περιπτώσεις που η διάκριση αυτή υπήρξε ακόμη πιο προκλητική.

Ο φρούραρχος Σμύρνης μετέφερε λ.χ. με την ησυχία του τα έπιπλά του σε επιταγμένο βαποράκι, ενώ υφιστάμενοί του εμπόδιζαν με εφ’ όπλου λόγχη τους πολίτες να επιβιβαστούν (Σπύρος Βλάχος, «Απομνημονεύματα», τ. Α΄, Αθήνα 1975, σ. 247-248).

Τόσο η φυγή όσο και η παραμονή επικαθορίστηκαν, άλλωστε, συχνά από καθαρά κοινωνικές παραμέτρους.

«Εκείνοι που είχαν χρήματα ή δικά τους πλεούμενα φεύγαν», θυμάται χαρακτηριστικά ένας πρόσφυγας από το Αϊβαλί. «Την άλλη μέρα φύγαν όσοι στρατιωτικοί είχαν μείνει και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Μάλιστα μας μίλησε ο λιμενάρχης και μας συμβούλεψε να μείνουμε στον τόπο μας και να προσπαθήσουμε να συμφιλιωθούμε με τους Τούρκους. Αρκετοί θέλαν να μείνουν, για να μη χάσουν τις περιουσίες τους. Σχημάτισαν τότε και πολιτοφυλακή για να τηρήσει την τάξη και να εμποδίσει όσους θέλαν να φύγουν. Μερικοί κατάφεραν και φύγαν κρυφά» («Εξοδος», σ. 94).
Θαλασσοπνιγμένα «σκυλιά»

Μ. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ, ΕΛΛΑΔΑ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (2000)
        
Το ανθρώπινο δράμα των προσφύγων μπορεί να γεννά αυθόρμητα αισθήματα συμπόνιας, κάποιες ωστόσο ρατσιστικές φωνές δεν διστάζουν να το αναγορεύσουν ακόμη και «τεκμήριο» της κοινωνικής «επικινδυνότητάς» τους. Οι πρόσφυγες του ’22 δεν μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση σ’ αυτό τον κανόνα, όπως διαπιστώνουμε από το μυθιστόρημα «Λεηλασία μιας ζωής» του Μεσολογγίτη εκπαιδευτικού Αντώνη Τραυλαντώνη, που κυκλοφόρησε το 1935: «Για όσους δεν είδαν τον ελληνικό κατακλυσμό του 1922, κάθε περιγραφή είναι περιττή. [...] Ας φαντασθούν ένα μεγάλο καράβι, παραφορτωμένο με επιβάτες, που πνίγεται μεσοπέλαγα, χωρίς βοήθεια, και σκορπίζεται στη θάλασσα, σκοινιά-μαδέρια. Πλήρωμα και επιβάτες πέφτουν στη θάλασσα. Με τα μάτια πεταμένα έξω, με κινήσεις σπασμωδικές, με φωνές, με θρήνους, με μουγκρητά, κυνηγούν ένα μεγάλο μαδέρι που πέρασε πλέοντας πλάγι τους. Ολοι θέλουν να κολλήσουν επάνω όσο μπορούν σφιχτότερα με την τελευταία ελπίδα για τη ζωή, και ο καθένας, με τα χέρια, με τα πόδια, με τα δόντια, με το κεφάλι, αγωνίζεται να σπρώξη τον άλλον, να τον θυσιάση, ο δούλος τον αφέντη, ο φίλος το φίλο, ο αδερφός τον αδερφό, ο εραστής την ερωμένη του, το παιδί τον πατέρα του, η μάνα το παιδί της, για να γλυτώση τη ζωή του αυτός. Γιατί όλα τα ανθρώπινα ένστικτα, όλα τα διδάγματα του πολιτισμού, της θρησκείας, της αρετής, όλα έχουν σβυστή με μιας από μια πνοή παντοδύναμη, από το αδάμαστο, το άγριο, το σκληρό και ανήλεο ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως. Ας φαντασθούν ακόμα σκυλιά, πλήθος σκυλιά ριγμένα σ’ ένα ξεροπήγαδο. Με λύσσα, με ουρλιάσματα, με δόντια και με νύχια, το καθένα αγωνίζεται για να σπαράξη το άλλο, για να ζήση αυτό, να παρατείνη λίγες ώρες την άθλια ζωή του, με τις σάρκες του συντρόφου του, του αδερφού του...



Τέτοια απάνω κάτω στυγερή εικόνα παρουσιάζονταν στον ταξιδιώτη από το λιμάνι ώς την Ομόνοια, και σ’ όλες τις πλατείες, τα πεζοδρόμια, τους δρόμους, τα στενά, και πέρα, έξω από την πολιτεία, από τα πόδια του Υμηττού έως τα πόδια του Αιγάλεω».












Καλά σας βράδια
Ε.-








Χθες ...
Μια "μικρή" αρμένικη νίκη!
Γιατί οι Αρμένιοι κι αν εσφάχτηκαν κι αν ενικήθηκαν, κινούνται δεν κοιμούνται, κινήθηκαν κι  επιμένουν,  κάνουν πράξεις τα λόγια... δεν αλησμονούν...




Μια μικρή αρμένικη νίκη!
Γιατί, αν και πρόσφυγες κι αυτοί, γι΄αυτούς δεν ειπώθηκαν τα παραπάνω, δεν στάλθηκαν τα ανάλογα,  δεν συνωστίστηκαν  στα λιμάνια ...



Χθες, όπως θα τα μάθατε, ψηφίστηκε και αναγνωρίστηκε η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Γερμανούς!  Η γενοκτονία των Ποντίων και των Ελλήνων της Σμύρνης θα αναγνωριστεί άραγε ποτέ από κάποιον, κάπου, κάποτε;

Οι βιολιτζήδες άλλαξαν...μα ο χαβάς ο ίδιος

"ΓΥΡΙΖΕ" ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ
 ( Από την ποιητική συλλογή « Η Πολιτεία και η Μοναξιά» )

Το 1908, γι άλλη μια φορά, η Ελλάδα είναι ταπεινωμένη. Μετά την πτώχευση του Τρικούπη και την ήττα του παράλογου ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, οι δανειστές ελέγχουν την πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας. Ίντριγκες, ψέματα, φόροι και χαράτσια. Ο λαός πεινάει. Δεν υπάρχει καμία αισιοδοξία και ο Κωστής Παλαμάς γράφει το ποίημα «Γύριζε». Με δραματικό τρόπο περιγράφει την απόγνωσή του για την κατάντια της χώρας.

105 χρόνια μετά ο ποιητής είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.

                                                              Γύριζε

Γύριζε, μη σταθείς ποτέ, ρίξε μας πέτρα μαύρη
ο ψεύτης είδωλο είναι εδώ, το προσκυνά η πλεμπάγια
η Αλήθεια τόπο να σταθή για μια στιγμή δε θάβρη.
Αλάργα. Νέκρα της ψυχής της χώρας τα μουράγια.

Η Πολιτεία λωλάθηκε, κι απόπαιδα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρδιά, τον Ψάλτη, τον Προφήτη
κάθε σπαθί κάθε φτερό, κάθε χλωρό στεφάνι
στη λάσπη. Σταύλος ο ναός, μπουντρούμι και το σπίτι.
Από θαμπούς δερβίσηδες και στέρφους μανανταρίνους,
κι από τους χαλκοπράσινους η Πολιτεία πατιέται.
Χαρά στους χασομέρήδες! Χαρά στους Αρλεκίνους!
Σκλάβος ξανάσκυψε ο ρωμιός και δασκαλοκρατιέται.

Δεν έχεις, Όλυμπε, θεούς, μηδέ λεβέντες η Όσσα
ραγιάδες έχεις, μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι
κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχιά σου γλώσσα
των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι.
Και δημοκόποι Κλέωνες και λογοκόποι Ζωίλοι
και Μαμμωνάδες βάρβαροι και χαύνοι λεβαντίνοι
λύκοι, κοπάδια, οι πιστικοί και ψωριασμένοι οι σκύλοι
και οι χαροκόποι αδιάντροποι, και πόρνη η Ρωμιοσύνη!


                                                                              Κωστής Παλαμάς

Καλές σας μέρες

Ε.-

Πλούσιος είναι αυτός που δίνει, όχι αυτός που έχει...

Ντρέπομαι, δεν ντρέπομαι, ντρέπομαι, δεν ντρέπομαι, ντρέπομαι, δεν...

Ναι, ντρέπομαι που δεν σας ευχήθηκα για το Πάσχα

ντρέπομαι που εμφανίζομαι κι εξαφανίζομαι και δεν κρατώ το λόγο μου... 

ντρέπομαι που δεν είμαι συνεπής αλλά και δεν ντρέπομαι γιατί μεσολάβησαν τόσα πολλά και διάφορα μα και όλα δικά μου, που αν δεν άφηνα κάποια στην άκρη ακόμα θα ΄τρεχα. Κι όπως καταλάβατε, προτίμησα ν΄αφήσω το μαγαζί και να σας ευχηθώ ετεροχρονισμένα μιας και ήταν το ευκολότερο.

Τώρα λοιπόν που τα πολλά και διάφορα, σχεδόν τακτοποιήθηκαν -έτσι νομίζω- ελπίζω να ξαναγυρίσω στην καλή αρχή. Τότε που κρατούσα το μπακαλικάκι μου ανοιχτό με τα ρολά πάντα πάνω για να μπαίνει ο ήλιος να το ζεσταίνει, το φως να το φωτίζει και τ΄άστρα, το φεγγάρι κι οι αναμνήσεις να φτιάχνουν ονείρατα...

Δεν θα κάτσω τώρα να σας πω όλα τα "διάφορά μου". Θα σας πω μόνο πως πέρασα ένα Πάσχα λίγο περίεργο. Λίγο περίεργο γιατί ενώ θα το γιόρταζα στα πάτρια τελικά δεν... Και πολύ περίεργο γιατί όλα τα πατροπαράδοτα κι όλα τ΄αντέτια, τ΄ακόλουθησα και τα εκτέλεσα λίγο έως πολύ φύρδην-μίγδην κι αντίστροφα κι ανάποδα. Με λίγα λόγια άλλα έλεγαν τ΄αντέτια και τα έθιμα κι άλλα έγραφαν οι μέρες και τα καλεντάρια κι άλλα αντί άλλων έκανα εγώ!!! 

Κι όσο τα ΄κανα ανάποδα άλλο τόσο βέβαια μουρμούριζα, γκρίνιαζα και θυμόμουνα!

Θυμόμουνα...

"- Μπα σε καλό σου... κάτσε κάτω μωρ΄ κόρη μου... άιντε κάτσε να σου πω τις θύμησες και τις ιστορίες της Μεγάλης Γιορτής... 

"- Τα ΄χουμε πει νενέ μου... και τις ιστορίες και τ΄αντέτια..."

""Ναι κόρη μου... τα ΄χουμε πει και τα ΄χουμε ξαναπεί αλλά έχω κι άλλα να σου είπω... μόνο και πρώτα απ΄όλα θα σου ματαειπώ την ιστορία που μου ταράσσει την καρδιά... την ιστορία που μας έδωκε κουράγιο... που μας εβοήθησε ν΄αντέξουμε και να πάρουμε μπρος και να ματαρχίσουμε τη ζωή... γιατί εζούσαμε... εζούσαμε εκεί στον τόπο μας... κι ύστερα επεθάναμε σαν τον εχάσαμε και μετά αναστηθήκαμε χάρη στη Χάρη της... 

Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ

Όταν σταυρώθηκε ο Χριστός η Παναγιά εκάθονταν στην παρηγοριά... στο τραπέζι δηλαδής που ακολουθεί μετά τις κηδείες... έξω απ΄ δω... και μιας στιγμής επέρασε από ΄κείθε μια καλογριά Καλή όπου την είδε και εσχολίασε... "Ποιος είδε γιο στο σταυρό και μάνα στο τραπέζι...". Η Παναγιά την ήκουσε κι εγύρισε και της είπε... "Σύρε, μάνα Καλή, μήτε να ψάλλεσαι... μήτε να λειτουργιέσαι... Αν κρεμαστώ εγώ, θα κρεμαστούν μανάδες κι αν πνιγώ εγώ, θα πνιγούν κι οι μάνες... Μονάχα κάθομαι στην παρηγοριά για να παρηγορηθούν όλες οι μάνες και οι μανάδες όλες...". Η μάνα Καλή ήφυγε μετανιωμένη, λυπημένη και για τούτο κόρη μου, ενώ υπάρχει Αγιά Καλή δεν λειτουργιέται... τούτη να είναι η παράδοση που ζωντανεύει κάθε Μεγάλη Παρασκευή... κι εζωντάνευε για μας κάθε ημέρα και κάθε ώρα μετά που  εχαθήκαμε κι εβρεθήκαμε εδώ... τούτη να η παράδοση μάς εκράτησε και μας ανάστησε... και δεν εκρεμαστήκαμε... "

"Αχ βρε νενέ, μου ΄ρχεται να κλάψω... κάθε φορά που μου λες αυτή την ιστορία μού ΄ρχεται να κλάψω..."

"Μπα σε καλό σου κόρη μου... πάλι τα ίδια κάμω... πάλι στενάχωρα λέω... σε στεναχώρησα κοκόνα μου ε; ... ε, δεν ήπρεπε... όσο κι αν το ζητά η βδομάδα, δεν ήπρεπε... έλα... θα σου πω άλλα τώρα... κάθισε...

"Να άκουε... την Κυριακή της Τυρινής, σε κάτι χωριά λέει κόρη μου... εκεί κοντά στο χωριό του μεγάλου παλιού εκείνου Δία ...Ολυμπία το λένε... ναι, άκουε... μας το είπενε ένας που ήτο από εκείνα τα μέρη και περαστικός κάποτε από τα μέρη μας τέτοιες μέρες- μας έιπενε λοιπόν πως η φαμίλια μαζεύονταν γύρω από τη στια και το τζάκι όπου εκεί θα εγίνοντο λέει, το ψήσιμο των αβγών... ήπαιρνε λέει η νενέ τη μασ(ι)ά κι ετραβούσε μπόλικη στάχτη και χόβολη όξω από τη μεγάλη φωτιά κι έκαμε μια μεγάλη ζεστή γραμμή... κι απάνω στη ζεστή γραμμή έβανε τ΄αβγά... μελετούσε ένα αβγό για τον καθένανε τους ... αρχίζοντας από τον μεγαλύτερό τους κι ήφτανε ως το μικρότερο... ύστερα επεριμένανε όλοι να "ιδρώσουν" και να σκάσουν τ΄αβγά...  οποιανού τ΄αβγό ξίδρωνε πρώτο... για τούτονε ελέγανε πως ήτο δουλευταράς ... ενώ εκείνουνε τ΄ αβγό που ήσκαγε... εσήμαινε γι΄αυτούς... πως ετούτουνε "εσκάγανε οι οχτροί του από τη ζήλεια και το κακό τους... είδες αντέτια που τα ΄χει ο κάθε τόπος ε κόρη μου; εμ, έτσι εδάς είναι...όπως το λέει κι η παροιμία... κάθε τόπος και αντέτι, κάθε φαμίλια και συνήθειες... μετά  την Τυρινή αρχινά η Σαρακοστή... σημάδι ήτονε τ΄αβγό... ήτονε το τελευταίο άρτυμα... εσφράγιζε τη νηστεία κι έπειτα έρχεται το κόκκινο αβγό της Λαμπρής να την αποσφραγίσει... ζωή βγαίνει απ΄το αβγό κοκόνα μου... γι΄αυτό και το ΄χουμε σημάδι της Λαμπρής... όπως ανασταίνεται και βγαίνει ο Χριστός μας από τον τάφο ξανά στη ζωή... έτσι βγάνει και τ΄αβγό ζωή... "

"κι έχουμε ένα σωρό αντέτια να ενθυμούμαστε και τιμούμε τη Λαμπρή πριν τη Λαμπρή... έχομεν το Σάββατο του Λαζάρου... ξέρεις το πως τα παιδιά εγύριζαν στα σπίτια και ήψελναν την Ανάσταση του Λαζάρου ναι; το ΄χομε πει... τώρα όμως πάει πια ... ξεχάστηκε αυτό τ΄αντέτι... χρόνια έχω ν΄ακούσω τα "Λαζαράκια" στη γειτονιά... που ΄ναι εκείνες οι νοικοκυρές τα φίλευαν με παστέλι και χαλβά, καρύδια κι αμύγδαλα τους τραγουδιστάδες του Λαζάρου... ακόμα και κουλούρια μ΄όψη Λάζαρου τους εφίλεβαν κι αβγά ανήψητα... επαίρνανε τα και τα επήγαιναν στη μάνα τους κι εκείνη τα έβανε μετά στολίδι στα τσουρέκια για στη ζύμη για τα κουλούρια... και μετά έρχεται η Κυριακή των Βαϊων... και πάλι τα παιδιά, μετά τον εκκλησιασμό εγύριζαν τη γειτονιά με καλαθάκια στο χέρι κι ετραγούδιζαν..."Βάγια, βάγια των βαγιών, τρώμε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή τρώμε το παχύ τ΄αρνί... πέρα όμως από μας, στον Πόντο και στο Καϊσερί έλεγαν άλλο "Βάι βάι και των Βαγιών, σεν κερκέλ κ'εμέν ωβόν" δηλ. εσύ το κουλούρι κι εγώ το αυγό... και φτου πάλι απ΄την αρχή... να ΄σου κι ήδινε η κάθε νοικοκυρά κουλούρι κι αυγό και κουλούρι... κάπου λέει, πως τα παιδιά κρατούσαν μαζί τους ένα σπάγκο κι εκεί περνούσαν τα κουλούρια που εμάζευαν ... κι ύστερα τα φορούσαν στο λαιμό σαν περιδέραιο... και μόνο τη Μ.Πέμπτη, κάθε οικογένεια ήβαφε με κρεμμυδόφυλλα ή με κόκκινη μπογιά τα αβγά... με τα κρεμμυδόφυλλα βαφόσαντε στο χρώμα του μελιού και της κανέλλας... και τους εβάναμε στολίδια... ξέρεις τώρα δα... τα φυλλαράκια των λουλουδιών τους εκολλούσαμε... όπως το κάμαμε τόσες φορές μαζί κόρη μου...πριν βράσουν στον τέντζερη... κάθε φαμίλια έβανε μέσα σε ένα καλαθάκι τόσα αυγά όσα ήταν οι άθρωποί της κι ακόμα ένα για την Παναγιά και ένα για το ίδιο τους το σπιτικό... μετά έραβαν πάνω στο καλαθάκι ένα πανί όπου έγραφαν το όνομα της οικογένειας και τη Μεγάλη Πέμπτη τα επήγαιναν στην εκκλησία και τα ΄βαναν κάτω από την Αγία Τράπεζα... να διαβαστούν... ύστερις, μετά την Ανάσταση, τα έπαιρναν κι ανήμερα ήτρωγε ο καθένας τ΄αβγό του... τ΄άλλα δυο δηλαδή της Παναγιάς και του σπιτιού, τα ΄βαναν στο εικονοστάσι και τα εφυλούσαν για την τρικυμία γιατρικό...  

"-τι γιατρικό για την τρικυμία γιαγιά; σαν την ντραμαμίνη που είναι για να μην ζαλίζεσαι;"

"΄Οχι μπρε... όταν ήπιανε τρικυμία τα ΄ριχναν στη θάλασσα για να κόψουν την κακή φουρτούνα... όλα τα σπίτια τότες είχανε αθρώπους εδικούς τους, τραβαγιέρηδες στα καράβια... ερίχνανε τ΄αυγά κι εζητούσαν να πάψει το κακό και να γυρίσουν οι δικοί τους σώοι πίσω κοντά τους ξανά γεροί και δυνατοί... μέσα στο καλαθάκι έβαναν ακόμα μικρά πάνινα τσεπαλάκια με στάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, φασόλια, αλεύρι, προζύμι κι αλάτι... κι ότι άλλο ήθελε ο καθείς κι ανάλογα με τη χρεία του... τους διαβασμένους τούτους σπόρους τους ανακάτωναν με τους σπόρους για τη σπορά για το καλό της σοδειάς και τ΄ αλεύρι το ΄ριχναν ολόγυρα έξω και μέσα στο σπίτι για του Θεού την ευλογία... οι γείτονες κι οι συγγενείς έστελναν τσουρέκια κι αβγά πρώτα απ΄όλα σε κείνες τις οικογένειες που τις είχενε έβρει κακό κι ήτονε στα μαύρα... μετά σειρά είχαν οι φτωχές φαμίλιες κι ύστερα υποχρεωτικά ήστελνες κουλούρια και τσουρέκια στις γειτόνισσες... σου ΄στελναν κι αυτές από τα εδικά τους... κι αρχίναγε ύστερα ο μεταλαμπριάτικος ντόρος... κι ήταν ο ίδιος κάθε φορά ... κοκόνα μου, μην το ξεχνάς... ήδινες κατά πρώτα για να δώσεις αλλά ήδινες και για να δείξεις τα καλά σου και τα νοικοκυριά σου... και σου ΄διναν όπως έδωνες κι εσύ... το μετά ήτονε της ποιας και της ποιανής ήτονε τα καλύτερα... αφού τα ΄χες φαωμένα ήξερες... κι αφού ήξερες άρχιζες τα ποιας από τα ποιανής ήταν τα καλύτερα... είχαμε βλέπεις και κάτι να λέμε μετά... θες με τις γειτόνισσες, θες με τις φιληνάδες, έτσι επέρναγε η ώρα κι η κουβέντα μας κακό δεν είχε... όλοι μωρέ, όλοι υποχρεωτικά, συγγενείς και φίλοι ήπρεπε να περάσουν από τα σπίτια των εδικών τους... θες για να τους ειπούν το "Χριστός Ανέστη" θες για να τσουγκρίσουν τα αβγά θες για να ευχηθούν στους νοικοκυραίους... σούρουπο ώρα εφαινόντουσαν γιατί το πρωί δεν τους άφηνε τ΄αρνί... μωρέ ώρες εκράταεν ετούτη η περαντζάδα και τελειωμό δεν είχενε... κι αποτελειωμένος ήσουνα κι αποκαμωμένος ήσουνα σαν ετέλειωνε το σούρτα-φέρτα μα και μέσα στη χαρά ήσουνα... κανένας δε λογάριαζε κόπο και σκοτούρες τη Λαμπρή κόρη μου... "

"Χάιντες πάμε κοκόνα μου... πάμε γιατί μας τρέχουν οι δουλειές... ώρα να βάλουμε τ΄αβγά στο νερό και στ΄αλάτι... Κόκκινη Πέφτη αύριο... 200 θέλει ο κύρης σου να βάψουμε πάλι... 200 καλή του ώρα... Χατζής βλέπεις λέει εγίνηκε και μεσημέρι Σαββάτου ανασταίνει με τα Ιεροσόλυμα... όχι πως δεν θ΄αναστήσει και τα μεσάνυχτα μα το πρώτο αβγό εκείνος το σπάει μεσημέρι... μακάρι να ΄χα κι εγώ την τύχη του και να ΄χω ζήσει το βάσανο, τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου στους ΄Αγιους Τόπους, όπως το έζησε εκείνος στους... και κατ΄όπως λέει τότες εδά πίστεψε για τα καλά... τότες επίστεψε στη Χάρη του και στην Ανάστασή του... τώρα πια εγώ δεν προλαβαίνω... και πάλι καλά... φρόντισα και μου ΄φεραν το σάβανό μου από κει... όχι πως μ΄αυτό θα πάω στον παράδεισο μα κάτι είναι κι αυτό για μια γρα σαν και μένα... μακάρι εσύ κοκόνα μου να τα καταφέρεις να πας άμα το θες... και να μ΄ανάψεις ένα κερί εκειδά... να συχωρεθώ..."

"Αμάν βρε γιαγιά! Μην λες τέτοια! Τί σ΄έπιασε πάλι κι άρχισες τα σάβανα και τα συγχωρέματα;"

"Τι να με πιάσει κόρη μου... Μεγάλη Βδομάδα δεν έχουμε; δεν φτάνει αυτό; ... βγάζει άλλο από θλίψη η Μεγάλη Βδομάδα κι άλλο από βροχή η Μεγάλη Παρασκευή..."

-----------

Ακόμα...

Τη Μεγάλη Παρασκευή, από νωρίς μικρές κοπέλες του Κορδελιού (Περαία το έγραψαν οι ΄Ελληνες λόγιοι της Σμύρνης, Καρσίγιακα οι Τούρκοι) βγαίναν στα χωράφια με πανέρια και μάζευαν αγριολούλουδα του επιταφίου. Τα ίδια κορίτσα στόλιζαν τον Επιτάφιο και με άνθη λεμονιάς, με βιόλες και με άλλα λουλούδια των περιβολιώνν. Η περιφορά του Επιταφίου γινότανε το βράδυ κάνοντας τρείς φορές το γύρο της εκκλησίας στην αυλή. Εξω δεν έβγαιναν.

Τον Επιτάφιο τον σήκωναν άντρες ύστερα από πλειοδοτική δημοπρασία. Οσοι έδιναν πιο πολλά στην εκκλησία είχαν το δικαίωμα να κρατήσουν τον Επιτάφιο.Μετά το τέλος της περιφοράς ξανάμπαινα στην εκκλησία , όπου ο παππάς μοίραζε στον κόσμο λουλούδια του Επιταφίου, τα οποία τα φύλαγαν στο εικονοστάσι του σπιτιού και μ΄αυτά θυμιάζανε τα παιδιά όταν αρρώσταιναν.

Κι ακόμα...

Και είναι η Μεγάλη Παρασκευή μέρα αργίας και νηστείας. Ημέρα πένθους. Πολλοί πίνουν ξύδι για την αγάπη του Χριστού, στην Κρήτη μάλιστα βράζουν σαλιγκάρια και πίνουν το ζουμί τους, που είναι σα χολή. Στην Κορώνη δε Βάζουν τίποτα στο στόμα τους. Εκείνη τη μέρα κανένας δεν κάρφωνε: "Μάστορης-ξεμάστορης καρφί δεν εκάρφωνε" γιατί ο γύφτος σταύρωσε με καρφιά το Χριστό.

Κοντά στο μεσημέρι, οι κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια, που έχουν στείλει από τα σπίτια. Όλα τα ανοιξιάτικα λουλούδια. Βιολέτες, τριαντάφυλλα, μενεξέδες. Φτιάχνουν στεφάνια και γιρλάντες, ενώ ψέλνουν το μοιρολόγι της Παναγίας. Όλοι προσκυνάνε τον Επιτάφιο και οι γυναίκες και τα παιδιά, "για να τους πιάση η χάρη", περνάνε από κάτω. Το βράδυ γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Σε μερικά μέρη, την ώρα εκείνη, ανάβουν φωτιές και καίνε τον Ιούδα". Οι γυναίκες, στο Μελιγαλά, άναβαν μπροστά στην πόρτα τους από νωρίς κληματόβεργες και όταν ήταν να περάσει ο Επιτάφιος έριχναν στη θράκα μοσχολι'βα-νο και μοσχοβόλαγε ο τόπος. Στις Σέρρες έβαζαν μπροστά στην πόρτα τους, πάνω σε ένα τραπέζι, την εικόνα του Χριστού, στολισμένη με λουλούδια και δίπλα άναβαν κεριά και λιβάνι. Μέσα σε ένα πιάτο είχαν φυτεμένη φακή ή κριθάρι που μόλις είχε αρχίσει να βγαίνει. Παρόμοια φυτά τοποθετούσαν και οι γυναίκες στην αρχαιότητα, στη γιορτή του Άδωνη. Το έθιμο "των Αδώνιδος κήπων". Σε νεκροκρέβατο, τοποθετούσαν το κέρινο ομοίωμα του πρόωρα χαμένου Άδωνη και μέσα σε αγγεία είχαν φυτά που πολύ γρήγορα Βλάσταιναν αλλά και το ίδιο γρήγορα μαραίνονταν, όπως εκείνος και η άνοιξη την οποία εκπροσωπούσε. Στη Μυτιλήνη, άμα τελειώσει η περιφορά, "αρπάζουν" τα λουλούδια, γιατί πιστεύουν πως κλεμμένα έχουν πιο θαυματουργές ιδιότητες. Τα "Χριστολούλουδα" τα φυλάνε για το καλό. Με αυτά γιατρεύουν τον πονοκέφαλο, τα κάνουν φυλαχτά και με αυτά γαληνεύουν τη θάλασσα όσοι ταξιδεύουν. Στην Ύδρα κάνουν το "έθιμο της δέησης". Τα παλικάρια βγάζουν τα παπούτσια και τις κάλτσες και μπαίνουν με τον Επιτάφιο στη θάλασσα. Τον ακουμπάνε στο νερό και ο ' παπάς κάνει δέηση για τους ταξιδεμένους. Στην Αθήνα, σκούπιζαν από νωρίς και κατάβρε¬χαν τους δρόμους για να περάσει ο Επιτάφιος και όταν πλησίαζε, έβγαιναν όλοι στις πόρτες τους με ένα κεραμίδι που είχε κάρβουνο αναμμένο και λιβάνι. Στη Νάξο, δε φιλάνε, εκείνη τη μέρα, γιατί με το φιλί του πρόδωσε ο Ιούδας το Χριστό, δε σφάζουν, για το αίμα του Χριστού, δεν καρφώνουν γιατί καρφώθηκε ο Χριστός, δε γελάνε..

Τα κόκκινα αυγά

Το αυγό, πανάρχαιο σύμβολο της γένεσης του κόσμου, της γέννησης της ζωής, το συναντάμε σε πολλές λατρείες, τόσο πρωτόγονες, όσο και περισσότερο εξελιγμένες. Έχει μέσα του δύναμη ζωική και πίστευαν πως μπορούσε να την μεταδώσει στους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά. Τα χρωματιστά αυγά και ιδιαίτερα τα κόκκινα μνημονεύονται για γιορταστικούς σκοπούς, στην Κίνα ήδη από τον 5ο αιώνα και στην Αίγυπτο από το 10ο.

Γιατί όμως βάφονται κόκκινα τα αυγά;

Η παράδοση λέει πως: "Όταν είπαν πως αναστήθηκε ο Χριστός, κανείς δεν το πίστευε. Μια γυναίκα, που κρατούσε στο καλάθι της αυγά, φώναξε: "Μπορεί από άσπρα να γίνουν κόκκινα;" Και, ώ του θαύματος έγιναν!"

Μερικοί πιστεύουν ότι τα αυγά βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του αίματος του Χριστού, που χύθηκε για εμάς τους ανθρώπους. Κόκκινο είναι και το χρώμα της χαράς. Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού. Είναι παράλληλα όμως και χρώμα αποτρεπτικό. Κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντίλια κρεμούσαν τη Μεγάλη Πέμπτη στην Καστοριά οι γυναίκες για το καλό. Κόκκινο πανί έβαφαν μαζί με τα αυγά τους στη Μεσημβρία και το κρεμούσαν στο παράθυρο για σαράντα μέρες, για να μην τους πιάνει το μάτι.

Το βάψιμο των αυγών γινόταν τη Μεγάλη Πέμπτη γι αυτό και τη λέγαν Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη. Παλιότερα το συνήθιζαν κι αποβραδίς, πάντοτε όμως τα μεσάνυχτα, με το ξεκίνημα της νέας μέρας. Καινούρια πρέπει να ήταν η κατσαρόλα που θα έβαφαν τα αυγά και ο αριθμός τους ορισμένος και τη μπογιά τη φύλαγαν σαράντα μέρες και δεν την έχυναν, ακόμα και τότε, έξω από το σπίτι. Τα χρώματα για τα αυγά τα έφτιαχναν από διάφορα φυτά. Από κρεμμύδια γινόταν το μελί, από άχυρο ή από φύλλα αμυγδαλιάς το κίτρινο, το ανοικτό κόκκινο από παπαρούνες. Αργότερα τα αγόραζαν, το κόκκινο όμως χρώμα ήταν και είναι πάντα το πιο αγαπημένο.

Το πρώτο αυγό που έβαφαν ήταν της Παναγίας και το έβαζαν στο εικονοστάσι. Με αυτό σταύρωναν τα παιδιά από το κακό το μάτι. Σε μερικά μέρη έβαζαν σε ένα κουτάκι τόσα αυγά όσα ήταν τα μέλη της οικογένειας και τα πήγαιναν το βράδυ στην εκκλησία, για να διαβαστούν στα 12 Ευαγγέλια. Τα άφηναν κάτω από την Αγία Τράπεζα ως την Ανάσταση και τότε καθεμιά έπαιρνε τα δικά της. Αυτά τα αυγά ήταν "ευαγγελισμένα" και τα τσόφλια τους τα παράχωναν στους κήπους και τις ρίζες των δέντρων για να καρπίσουν. Παρόμοια τύχη είχαν και τα αυγά που έκαναν οι κότες τη Μεγάλη Πέμπτη. Άμα η κότα ήταν μαύρη, ακόμα καλύτερα. Είχαν θαυμαστές ιδιότητες και μπορούσαν να διώξουν κάθε κακό. Τα αυγά τα Μεγαλοπεφτιάτικα περνούσαν τον πονόλαιμο, φύλαγαν το αμπέλι από το χαλάζι, έδιωχναν μακριά το σκαθάρι.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια στόλιζαν τα αυγά, τα "έγραφαν", τα "κεντούσαν".

Πάνω στα άσπρα αυγά έγραφαν με λειωμένο κερί ευχές, σχεδίαζαν σκηνές από τη ζωή του Χριστού, πουλιά κ.ά. Έριχναν μετά τα αυγά στην κόκκινη μπογιά και μέχρι να λειώσει το κερί έμεναν τα γράμματα και τα σχέδια άσπρα. Τα "ξομπλωτά" ή "κεντημένα" αυγά, που τα λέγαν στη Μακεδονία και "πέρδικες, μια και συχνά είχαν πάνω τους πουλιά, ή ίσως και γιατί ξεχώριζαν, όπως κι οι πέρδικες, για την ομορφιά τους, θύμιζαν συχνά μικρογραφίες. Το ένα ήταν καλύτερο από το άλλο.

Αυτά έστελναν δώρο οι αρραβωνιασμένες στο γαμπρό και οι βαφτισιμιές στους νονούς και τις νονές τους, σε όλα τα αγαπημένα πρόσωπα.

Άλλοτε πάλι τα κορίτσια πρόσθεταν στα αυγά φτερά από χρωματιστό χαρτί, ουρά και μύτη από ζυμάρι και τα κρεμούσαν στο ταβάνι, έτοιμα να πετάξουν.

---------------------

ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ 

απόσπασμα από

το βιβλίο της Όλγας Βατίδου «Ρωμνάκια και Παλιά Σμύρνη» είναι μια εξαίρετη μελέτη, Ιστορική & Ηθογραφική, όπου η συγγραφέας με πολύ γλαφυρό τρόπο αφηγείται έθιμα, παραδόσεις και αναμνήσεις από την αλησμόνητη ζωή στην παλιά Σμύρνη. 

Με την ευκαιρία της εορτής του Πάσχα ας θυμηθούμε όλοι μερικά από τα έθιμα της Σμύρνης μέσα από τα μάτια των παιδιών, γιατί τα παιδιά των Ελλήνων της Σμύρνης τα λέγανε Ρωμνάκια... 

Την Κυριακή των Βαγιών παίζανε τα Ρωμνάκια μονάχα με τις ροκάνες. Απαραίτητο και αυτό θρησκευτικό έθιμο, παραμέριζε και αχρήστευε το κάθε παιχνίδι. οι ροκάνες ήτανε ανάλογες και αυτές με την τάξη της κάθε οικογένειας. ροκάνες από τενεκέ και απο ξύλο κοινό. Ροκάνες από κόκκαλο και από ξύλο πολύτιμο. Άλλες με ένα γλωσσίδι και με ένα τροχό, άλλες με δυό, άλλες με τρία και τέσσερα. Υπήρχαν και σκαλισμένες, αληθινά έργα τέχνης, φιαγμένες απ΄τους περίφημους ταλιαδώρους (ξυλογλύπτες) της Σμύρνης. Λογής – λογής σχέδια σημαίες ελληνικές, ελληνικά στέματα, βαγιόκλαδα, βυζαντινοί σταυροί και Δικέφαλοι. Όλα τα ιερά και τα εθνικά μας σύμβολα.

Τις ροκάνες σε άλλα μέρη τις παίζανε στις απόκριες. Στην Ευρώπη τις θεωρούσαν όργανα αποδοκιμασίας. Στην Σμύρνη αποκλειστικά ήτανε έκφραση θρησκευτική. Τα Ρωμνάκια υποδέχονταν, με τη μνήμη, το Ναζωραίο. Καθώς τον υποδέχτηκαν και τα παιδάκια του Ισραήλ, πριν δυό χιλιάδες χρόνια περίπου. Τον υποδέχονταν με ροκάνες. Ο μονότονος ήχος τους συνόδευε ένα τραγούδι, που ανάγγελε με σκοπό τη γιορτή της ημέρας καθώς και το ερχόμενο χαρμόσυνο Πάσχα.

«Βάγιω – Βάγιω τω Βαγιώ τρώμε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή τρώμε κόκκινο αυγό» ή «τρώμε το παχύ αρνί» ή «βάζαμε τ΄άσπρο βρακί».

Η τελευταία παραλλαγή προέρχονταν απ΄τη συνήθεια να φοριούνται το Πάσχα, πρώιμο ή όψιμο, τα λευκά ρούχα. Λευκή μάλλινη φορεσιά οι άντρες, άσπρο καπέλλο από κετσέ (καστόρι), άσπρα παπούτσια καστόρινα. Φορούσανε τα παιδιά τα πλατύγυρα από ψάθα καπέλλα τους, που τα λέγανε ναυτικά και οι γυναίκες τα βαρειά λευκά τους φορέματα.

Την επόμενη των Βαγιών, Μεγάλη Δευτέρα, το παίξιμο της ροκάνας το θεωρούσανε πιά μεγάλο αμάρτημα. Ούτε από λάθος δεν έπιαναν τα Ρωμνάκια τη ροκάνα στα χέρια τους. Οι ροκάνες φυλάγονταν στα μπαούλα και στα συρτάρια. Θα ξαναβγαίνανε τον επόμενο χρόνο, πάλι με θρίαμβο για να γιορτράσουνε την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.

Πολλές οικογένειες συνείθιζαν να κρεμούν τις ροκάνες στα Εικονίσματα. Εκεί, που κρεμούσαν τους αγιασμούς, τα βαγιόκλαδα, τα στεφάνια του γάμου, τα αυγά των μεταξοσκούληκων και τα βαμμένα αυγά από Ανάστασες περασμένες, που θα γινότανε, με τα χρόνια, ο κρόκος τους κεχριμπάρι. Θρησκευτικές παραδόσεις, που τις υπάκουαν όλοι καθώς σε καθήκοντα.

Τη Μεγάλη Εβδομάδα τα Ρωμνάκια απαγγέλλανε :

Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα

Μεγάλη Τρίτη – ο Χριστός εκρύφτη

Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός εχάθη

Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός ευρέθη

Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί

Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στο θάνατο

Μεγάλη Κυριακή – μπαμ από δω, μπουμ από κει...

Η απαγόρευση της Αστυνομίας για τα πυροτεχνήματα και τα όπλα δεν είχε για τα Ρωμνάκια σημασία μεγάλη. Πετούσαν τα βαρελόττα μπροστά στους πολίτσιες και τ’ απολάμβαναν, που χορεύανε μέσα στα πόδια τους. Εκείνοι γελούσανε και τα Ρωμνάκια καλλιεργούσανε, πλάι στο έθιμο το θρησκευτικό και τον εθνικό ηρωισμό τους.

Αλλά ας επιστρέψουμε στη Μεγάλη Τρίτη. Τότες που κάθε σπιτικό αγόραζε το αρνάκι του για τη θυσία του Πάσχα. Τα Ρωμνάκια υποδέχονταν τα αρνάκια σαν φίλους και τα παίρναν στην προστασία τους. Η πόλη αμέσως γινόταν ανάστατη. Πρόβατα και παιδιά, παιδιά και πρόβατα. Ο αγέρας εγιόμιζεν από φωνές και βελάσματα, οι ψυχές των παιδιών γιομίζανε από άμιλλα. Ποιό θα χορτάσει το αρνάκι του περισσότερο και ποιό θα το πλύνει και θα το στολίσει καλύτερα.

Τα χόρταιναν με χασίλι (φρέσκο σανό), με τριφύλλι και κοραντί (σταφίδα κορινθιακή). Τα πότιζαν με γαλατιά (νερό με αλεύρι και αλάτι). Τους χρωμάτιζαν τις ράχες με χρώματα χτυπητά. Τους έδεναν με κορδέλλες τα λαιμά και τα κέρατα. Τους περνούσανε γιουλαράκια (χαλινάρια) στο μούτρο και τραχηλίτσες στα στήθια τους. Ήταν οι τραχηλίτσες στολισμένες με φούντες χρωματιστές, μάλλινες, ψηφίδες, κουδουνάκια, ματόχαντρα.

Μα ο μεγαλύτερος πόθος, που είχανε τα Ρωμνάκια ήτανε να γυμνάζουνε το αρνάκι τους στο «ακλούθημα». Η γύμναση ήταν εύκολη και φτηνό το δόλωμα. Δένανε πίσω στη μέση τους ένα δεμάτι χασίλι και το αρνάκι μυρίζοντας την τροφή του ακλούθαγε. Μια μόνο μέρα, δυό το πολύ και το υπάουο ζώο γνώριζε πια τον αφέντη του. Χτυπούσε την κουιρούκα του (την παχειά στρογγυλή ουρά των προβάτων της Καππαδοκίας) στα μερία του επάνω, έσκυφτε το κεφάλι του κοιτούσε τη γη και βέλαζε κλάψικα. Προ πάντων την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής.

- Προαισθάνεται τη σφαγή του. Κλαίει για το Χριστό, λέγανε τα Ρωμνάκια και πονούσαν μαζί μ’ αυτό. Από τον τρόπο που βέλαζε κι από τον τρόπο που χόρευε προβλέπανε και τον καιρό που θα είχαν το Πάσχα.

Μα και η χαρά των αρνιών, έτσι πλούσια και άφθονη, ήταν προνόμιο και πάλι για τις δύο τάξεις μονάχα τη μεσαία και την ανώτερη. Τα πλουσιόπαιδα, όπως είπαμε, δεν βγαίνανε στα λειβάδια, δεν ετσαλάκωναν τα ακριβά τους πλούσια φορέματα. Τα λαμπριάτικα αρνάκια ήταν δεμένα στις πόρτες και στους κήπους των αρχοντόσπιτων.

Το απόγευμα όμως της Μεγάλης Παρασκευής όλα τ’ αρνάκια ανεξαιρέτως δένονταν στις εξώπορτες και τα μάνταλα των παραθύρων, γιατί θα πήγαιναν τα Ρωμνάκια όλα στα Επιτάφια και θα περνούσανε τρεις φορές κάτω απ’ τις καμάρες τους.

Τα Επιτάφια στη Σμύρνη ήταν ωραία ξυλόγλυπτα, αξιόλογης τέχνης εργασμένα απ’ τους Σμυρνιούς ταλιαδώρους, που ήτανε ξακουσμένοι προ πάντων για τα εκκλησιαστικά έργα τους. Έργα περίφημα: τέμπλα, δεσποτικά, παραθρόνια, άμβωνες, προσκυνητάρια και επιτάφια.

Μετά από το γενικό επιτάφιο προσκύνημα, ξημέρωνε με το καλό το Μεγάλο Σάββατο. Αναστάσιμη μέρα. Και εν τούτοις για τα Ρωμνάκια ήταν και μέρα νεκρώσιμη.

Η θυσία του αμνού, το εβραίικο τούτο θρησκευτικό έθιμο, πιο πολύ από παντού διατηρήθηκε στη Μικρασία.

Πρωί του Μεγάλου Σαββάτου η κάθε πόρτα μεταβάλλονταν και σε ένα θυσιαστήριο. Τα αίματα, που αναβλύζανε από πηγές ιερές, κατεβαίνανε, αχνίζανε, βάφανε τα σοκάκια. Τα Ρωμνάκια θρηνούσανε μαζί με τ’ αρνάκια τους. Ήταν η μόνη φορά που τα πλουσιόπαιδα στέκανε απ’ αυτά τυχερότερα. Δεν αντικρύζανε εκείνης της σφαγής το μαρτύριο.

Βγαίνανε οι σφάχτες στους δρόμους απ’ τα χαράματα. Ξυπνούσανε τα Ρωμνάκια απ’ τις φωνές τις μακάβριες: «Αρνιά για σφάξιμο, προβιές για πούλημα». Εκείνες οι προβιές οι πλυμένες με μυρωδιές, οι βαμμένες με χρώματα θα περνούσανε στο εμπόριο. Δεν τις πουλούσανε όμως οι περισσότεροι. Ή τις προσφέρανε σε κάποιο Ίδρυμα Φιλανθρωπικό ή τις αφήνανε για πληρωμή στο ίδιο το σφάχτη.

Αλλά εκείνη η θλίψη του Μεγάλου Σαββάτου δεν ήταν για να κρατήσει, ούτε τη μέρα ολάκερη. Το ίδιο μεταμεσήμερο προετοιμάζονταν τα Ρωμνάκια για την Άγια Ανάσταση. Πυροτεχνήματα, ηλεκτρικά, φισέγκια (ρουκέτες), κολόρια (σπίρτα με φώσφορο σε διάφορα χρώματα). Τη νύχτα θα πέφτανε τ’ αστέρια απ’ τον ουρανό, θα κατεβαίνανε οι κομήτες με τις ουρές τους στη γη, οι τρακατρούκες (κροτίδες, βαρελότα) θα χορεύανε μέσα στα πόδια των Τούρκων.

Όλα αυτά τα αναστάσιμα έθιμα τα συντηρούσανε οι Χριστιανοί στη Μικρασία με πίστη. Τα διασώσανε απ’ τους αιώνες, τα επιβάλλανε σαν αναφαίρετό τους δικαίωμα. Ήταν συνυφασμένα με την Ανάσταση του Χριστού. Και η Ανάσταση του Χριστού συνυφασμένη κι αυτή με μια εθνική ανάσταση....


Καλά σας βράδια

Ε.-


Ελπίζω να αναστήσατε, να τσουγκρίσατε, να ψήσατε, να φάγατε και να ήπιατε
και την Κυριακή να πήγατε τις λαμπάδες σας πίσω στην εκκλησιά
να τις ανάψατε στην ώρα της Αγάπης και να τις αφήσατε εκειδά να καίνε...

έτσι έκανα εγώ με τη νενέ μου...

΄Οποιος έχει γάμο σπίτι του δεν πάει σε ξένο....

Του
ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΕΤΡΑΚΗ

Η έκφραση της αλληλεγγύης των Ελλήνων στους πρόσφυγες είναι σημαντική και αυθόρμητη. Δεν επιβάλλεται από τα πάνω. Μπορεί ορισμένες υπερβολές να γίνονται για τις ανάγκες των καναλιών που σπεύδουν να αξιοποιήσουν τηλεοπτικά το κάθε δέμα που μια συγκινημένη γιαγιά αφήνει στα χεριά μιας οικογένειας Σύρων στην Πλ. Βικτωρίας ή στον φούρναρη που μοίραζε ψωμιά στους απελπισμένους μετανάστες στην Μυτιλήνη.

Όμως όλο και περισσότερο το τελευταίο διάστημα προβάλλεται ένας πρωτοφανής ισχυρισμός, ότι είμαστε κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένοι να δείξουμε αλληλεγγύη και να ανοίξουμε την χώρα στους μετανάστες και πρόσφυγες, γιατί πριν σχεδόν έναν αιώνα και οι Ελληνες της Μικρασίας έφτασαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα…

Πρόκειται για μια ανιστόρητη σύγκριση η οποία όμως δεν γίνεται καθόλου τυχαία, μια και πρακτικά δεν υπάρχει ανάγκη από κανένα τέτοιου είδους επιχείρημα για να πεισθεί ο Έλληνας να δείξει την Αλληλεγγύη του στους κατατρεγμένους που φθάνουν στην χώρα.

Γιατί τότε γίνεται τόσο συχνά η επίκληση αυτού του επιχειρήματος; Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση από την προσπάθεια επαναφοράς με συγκαλυμμένο τρόπο κάτω από την συγκίνηση που προκαλεί το δράμα των μεταναστών και προσφύγων στα νησιά, στα λιμάνια και στους καταυλισμούς, η θεωρία του «συνωστισμού στο λιμάνι της Σμύρνης»..

Πριν από 94 χρόνια ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, δεν εγκατέλειψε τα σπίτια του για να αναζητήσει καλύτερη τύχη π.χ. στην Αίγυπτο ή στο Ιράν.

Ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές εστίες του μετα από μια επιχείρηση γενικευμένης εθνοκάθαρσης που εξαπολύθηκε εις βάρος του, μετα από μια στρατιωτική ήττα. Και ο μοναδικός τόπος που μπορούσε να αναζητήσει σωτηρία και καταφύγιο ήταν το Εθνικό Κέντρο, η Ελλάδα.

Οι Έλληνες της Μικρασίας δεν δραπέτευσαν ως πρόσφυγες από κάποιον πόλεμο με προορισμό την Συρία ή την Βουλγαρία με σκοπό να φθάσουν στην Γαλλία, στην Ρουμανία η στην Βρετανία που άκμαζαν πολλές κοινότητες του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Ο Ελληνισμός που έφθινε ξεριζωμένος από τις εστίες του, μετα από μια μεγάλη στρατιωτική και εθνική ήττα δεν είχε σχέση με τους Αφγανούς και Μαροκινούς και αυτούς ακόμη τους Σύρους που φθανουν κατά χιλιάδες στην Ελλάδα, ψάχνοντας διέξοδο προς την Ευρώπη.

Ο πόλεμος στην Συρία και η προσφυγιά που προκάλεσε (έναντι όχι μόνο μιας θρησκευτικής ή εθνικής ομάδας) δεν είχε σχέση με την Εθνοκάθαρση εναντίον των Ελλήνων που εξαπέλυσε πριν 94 χρόνια ο Κεμάλ Ατατουρκ.

Και πολύ περισσότερο δεν έχει σχέση με την επιστροφή και ένταξη στον Εθνικό Κορμό, του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Οι χοντροκομμένες προκλητικά ανιστόρητες συγκρίσεις αυτού του είδους είναι επικίνδυνες καθώς απλώς επιχειρούν να νομιμοποιήσουν τις εθνομηδενιστικές αντιλήψεις που όλο και περισσότερο κυριαρχούν στο κυβερνών στρατόπεδο και δεν αφορούν μόνο στην αλλαγή των σχολικών βιβλίων ώστε «να αποφεύγονται ενοχλητικές για την Τουρκία αναφορές», αλλά φθάνουν μέχρι και στις ακόμη πιο καταστροφικές αντιλήψεις ότι η προσέλκυση μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα και η μόνιμη εγκατάσταση τους θα λύσει το …δημογραφικό της Ελλάδας.

Και τελευταίο: είναι ύβρις για τις θυσίες του Ελληνισμού στην Μικρά Ασία η σύγκριση τους με τους Μαροκινούς και Αλγερινούς παράτυπους μετανάστες… Τους βοηθάμε, τους σεβόμαστε, νοιώθουμε τον πόνο τους, αλλά μιλάμε για δύο εντελώς διαφορετικά θέματα.


_________________________________


Κύριε Πετράκη,
σας ευχαριστώ




Καλά σας βράδυα


Ε.-

Τι κι αν σε δέρνουν 13 αν δεν σε δέρνει ο νους σου ...

Χαλάνδρι-
Νεραντζιά διπλής όψεως!!!

Καλημερούδια σε όλους
Καλή μας μέρα
Καλημέρα Αθήνα
Μέραααααααααααα μάγκες


Ναι μου την έδωσε, ναι εδώ είμαι αφού ...




΄Ηλθον, είδον και απήλθον! ΄Ηλθον Αθήνα, είδον τις υπομονετικές νεραντζιές (έχετε δει πιο υπομονικό δέντρο;) μυριστές και φορτοανθισμένες, τις γλυσίνες φορτοκρεμασμένες και τις πασχαλιές μωβμπουμπουκιασμένες!

Μύρισα τον μοσκοβολιστό αέρα της Αθήνας -χρόνια είχε να μου τύχει αυτό- γέλασα με τους γιους μου και τους φίλους μου, αγνάντεψα τη θάλασσα, έφαγα -σαν που....(φτου Κύριε, φυλακί εν τω στοματί μου και συγγνώμη για την μη πολιτικώς ορθή έκφραση)- πασαλίδικα, παστουρμαλίδικα και καραμανλίδικα ήθελα να πω, χάζεψα το απόλυτο μεγαλείο του καφέ και του τσιγάρου και του τσαχπίνικου κι άψογου σέρβις, λιάστηκα σαν σαύρα, αναπλήρωσα τα δεόντα την έλλειψη της βιταμίνης Ντε και επέστρεψα!

Χάζεψα την οικονομική κρίση και την κρίση του προσφυγικού! Απ΄την πρώτη όση είχε μείνει; μίνι; απομείνει; Τι να πω! ΄Οπως το πάρει κανείς! Απ΄τη δεύτερη, όπως την έχουν πάρει τα μίντια, οι ΄Ελληνες, οι αριστεροί, οι υμέτεροι, ο κόσμος, οι απλοί άνθρωποι και τ΄ανθρωπάκια. Η πρώτη απαράδεκτη, η δεύτερη παραδεκτή κι ανθρώπινη αλλά κι απαράδεκτη συνάμα. "Μύλος" όπως θα ΄λεγε κι ο πατερούλης μου!

Σκέφτομαι γιατί και κατά πόσο και ποιους να πειράζει το ξαράχνιασμα του παρόντος "μπακάλικου" που είπα να κάνω σήμερα. Ούτε το γιατί βρίσκω, ούτε τους ποιους και τους πόσους. Σημασία έχει ότι ότι το αποφάσισα και είπα να σαμποτάρω και τον χρόνο που περνάει χωρίς να ρωτάει.

Αγαπημένη μου νενέ, σήμερα δεν θ΄ασχοληθώ με τα παλιά και τ΄όμορφα γιατί τα ΄χω πάρει με τα καινούργια και τα διάφορα που με περί και τριγυρίζουν. Αναρωτιέμαι βέβαια αν αξίζει τον κόπο ν΄ασχοληθώ μ΄όλα αυτά! Αν το καλοεξετάσω, η αλήθεια είναι ότι τα ΄χω κάνει κουλουβάχατα! Δεν έχω ιδέα πια τι αξίζει και τι δεν αξίζει τον κόπο. Μετά τα τόσα πολιτικώς ορθά (του ορθού) έχω χάσει τον μπούσουλα. Αλλά κι αφού καμία κι ουδεμία εκτίμηση τρέφω για τους ψυχολόγους και τις ψυχαναλύσεις, δεν με βλέπω ν΄απευθύνομαι σ΄αυτούς! Τρέφω και μια εκτίμηση για τις φιληνάδες μου οπότε δεν θα απευθυνθώ σ΄αυτές γιατί να τις ζαλίσω με τα δικά μου τ΄ανάποδα; Τις φτάνουν τα δικά τους.

Συμπέρασμα:  Πάμε για ξαράχνιασμα, εγώ με τον εαυτό μου, με την Ελένη και την αφεντιά μου. Φτάνουμε τόσες! ΄Αντε βρε ξαράχνιασε και γράψε ότι θες μου ψιθυρίζει μια φωνίτσα ενώ μια άλλη μου φωνάζει...βρε μπας και τα ΄χεις παίξει;
Ψιθυρίζουν, φωνάζουν, καρφί δεν μου καίγεται.  "-Μωρ΄ άει να κουρεύεστε!"

"΄Αει να κουρεύεσαι"! Παλιά κι αγαπημένη έκφραση! ΄Ετσι μουρμούριζε η νενέ μου που δεν αγαπούσε να βλαστημάει, να προσβάλει, να βρίζει και να καταριέται! "Ας πάει να κουρεύεται" ήταν τα λόγια που ξεστόμιζε για να μην καταφύγει στις προσβολές κι όλα τα προηγούμενα! ΄Εκφραση σμυρνέικη, μα στη βάση της βυζαντινή. Προέκυψε τότε απ΄το γεγονός του ότι οι βυζαντινοί τους κλέφτες, τους μοιχούς, τους απατεώνες, τους επαναστάτες -κρίμα, εξαιρούσαν -νομίζω- τους "πολιτικούς"-  τούς διαπόμπευαν αφού τους κούρευαν! Ντροπή μεγάλη ήταν το κούρεμα! Εξ ου και η νενέ μου όταν ήθελε να πει για κάποιον "στείλτον" (σήμερις λέμε γράφτον, να πάει να......., κλπ) έλεγε "δεν πα΄να κουρεύεται"! Κι έβρισκε έτσι, πως τον υποβίβαζε και τον καταβίβαζε ακόμη περισσότερο. Εγώ πάλι απ΄τη μια θέλω να τους πω να πάνε όλοι να κουρεύονται και να μην ασχοληθώ με κανένα και τίποτα, αυτό το να κουρεύονται το βρίσκω πολύ σύντομο και πολλοί δεν τα το καταλάβουν κι όλας. Απ΄την άλλη θέλω να τα πω όπως τα σκέφτομαι κι όπως μου τη δίνουν αλλιώς θα σκάσω.

Πριν το πολιτικώς ορθόν του ορθού τί υπήρχε ρε γαμώ το; 

Νομίζω πως κι αν δεν με απατά η μνήμη μου, πριν το πολιτικώς του ορθού, υπήρχε η σωστή χρήση της γλώσσας και πολύ μεγαλύτερη ελευθερία στην έκφραση κι ας το παίζουμε σήμερα πιο δημοκράτες από ποτέ!

Πριν το κινητό υπήρχε τί; Χμμμ, αν θυμάμαι καλά, υπήρχε κατ΄αρχήν ως μεγάλη έννοια το "ακίνητον"! Κατά δεύτερον, υπήρχε επίσης το ακίνητο που παρότι ακίνητο όλα δούλευαν μια χαρά και κατά τρίτη υπήρχε το αυτοκίνητον! Κι όλα αυτά και τούμπαλιν ήταν τότε σημαντικά. Σήμερα το κινητό είναι θέμα ζωής και θανάτου και πρώτο και καλύτερον, το αυτοκίνητον έρχεται δεύτερο και το ακίνητο κι ακίνητον τρίτα!!!

Και τώρα έχομεν και τον Ιστόν! Αλήθεια, πριν τον Ιστό βρε παιδιά τί υπήρχε;  Είχαμε κάτι ή πριν τον Ιστό, το χάος; Κι όμως όχι. Πριν τον Ιστό υπήρχε ο ιστός της οικογένειας, των βιβλίων, των κολλητών, της παρέας, της καφετέριας και της ντίσκο! ΄Ισως, με την αναφορά μου στη ντίσκο, να δηλώνω την ηλικία μου αλλά ποσώς μ΄ενδιαφέρει. Λίγα τα βιβλία πια, αντικαταστάθηκαν οι κολλητοί απ΄το μέιλ κι οι φίλοι απ΄το φέις-μπουκ, εκμοντερνίστηκε η καφετέρια με τους φρέντο, έσβησε η ντίσκο κι άλλαξε από πάνω ως κάτω η οικογένεια. Θυμάμαι κάτι Καθαρές Δευτέρες, κάτι τέτοιες μέρες, κάτι Λαμπρές Ανάστασες, γεμάτες φίλους, εκδρομές, χωριό, βόλτες, οικογένεια, ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Τσερκένια, τσουρέκια, πεντόβολα και κουτσό, ασπροκόκκινοι μάρτες στο χέρι, στρωματσάδα στο χωριό κι από κλεμμένα λουλούδια μαγιάτικα στεφάνια! Τώρα πια τσουρέκια κι άπειρα μεταλλαγμένα τσουρέκια παντού και πάντα! Ακόμη και κόλλυβα για επιδόρπιο προσφέρουν μερικοί-μερικοί επαγγελματίες!!! Χάθηκαν οι χαλβάδες κι μπακλαβάδες και το γιαούρτι με το μέλι!

Και τώρα; Τώρα υπάρχει το τώρα! ΄Ενα τώρα που τρέχει με 3G, 4G, 5G!!! Και που αν δεν τρέχεις με G δεν κάνεις φράγκο! Εγώ πάντως προτιμώ να τρέχω άνευ G αλλά πότε χωρίς τον Μήτσ΄μ΄!  

΄Ενα τώρα που χάνεται σε χρόνους ρεκόρ, γεμάτο αχάριστους, αγενείς, ασυνεπείς, ανεύθυνους, αδιάφορους, αδιάλλακτους, απόλυτους και όλα τα α- τα στερητικά μαζί. Ευτυχείτε κι ευτυχείτε!

Εγώ πάντως βαρέθηκα. Μου τη δίνει ν΄ακούω μόνο κρίσεις, επικρίσεις, κατακρίσεις και διακρίσεις! Κρίσεις για την κρίση και τις κρίσεις, επικρίσεις για τις διακρίσεις και κατακρίσεις για όλα.

Οι φτωχοί είχαν πάντα κρίση. Οι Κροίσοι ούτε είχαν ούτε θα΄χουν ποτέ κρίση. 

Διακρίσεις υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Επικρίσεις σηκώνουν όλα τα λάθος.

Οι κατακρίσεις είναι για τους φονιάδες, τους πολιτικούς και τα Πάναμα-πέιπερς.

΄Ολα τα υπόλοιπα απαγορεύονται. Επιτρέπονται μόνο οι προσωπικές κρίσεις, οι νευρικές κρίσεις,  οι κρίσεις συνείδησης και οι σχολικές ερωτήσεις κρίσεως.

Μου τη δίνει ν΄ακούω τις κυβερνήσεις και μόνο για κυβερνήσεις.

Αυτές τις που -με το έτσι θέλω- θέλουν να με πείσουν ότι θα με σώσουν.

Για τις που -θέλουν το καλό μου- όπως υποστηρίζουν μόνο οι κολλητοί τους κι οι οπαδοί τους.

Μου τη δίνει ν΄ακούω τους ειδικούς και τους ειδήμονες κι όλους αυτούς που τα ξέρουν όλα. Κυρίως μου τη δίνουν οι ειδικοί κι οι ειδήμονες της κρίσης που υποστηρίζουν ότι έχουν τη λύση στην κρίση και σε κάθε κρίση. Μου τη δίνει ν΄ακούω ιδέες που θα καταργήσουν την ανεργία και που θα φέρουν στα ύψη την ανάπτυξη και την οικονομία, π.χ. Ολάντ, Μέρκελ, Τρόικα, ΔΝΤ, Σύριζα και σία.

Μου τη δίνει ν΄ακούω "κάτσε να δω στο Γκούγκλ". Ξεχάσαμε κι αυτά που ξέραμε, ρεεεεεεεεεεε....

Μου τη δίνει ν΄ακούω για μεταλλαγμένους, μεταλλαγμένα, ψυχίατρους, ψυχολόγους, ψυχικά, ψυχοσωματικά, βιολογικά, αντιοξυδωτικά, βιταμίνες, λίφινγκ, πλαστικές, κλωνοποιήσεις, γλίφτινγκ και πηδηνγκ!!! Μου τη δίνει να βλέπω νέους δουλειά να μην έχουν και νέους που ολημερίς να πίνουν φρέντο καφέ. Δεν βαριέσαι! Να δουλέψουν για 400 ευρώ; Αστεία πράγματα. Δουλεύει η μάνα, ο πατέρας και τα ρολόγια κι αυτό τους φτάνει. Μου τη δίνει να βλέπω εφοπλιστές κι εκατομμυριούχους να περνάνε κρίση γιατί δεν τους φτάνουν τα εκατομμύρια αλλά να θέλουν δισεκατομμύρια. Μου τη δίνουν τα τράστ και τα σούπερ-τραστ και τα σούπερ-μάρκετ. ΄Εχουν και πληρώνουν για διαφημίσεις κι όλο κι όλα "τζάμπα" τα πουλάνε. Βαρέθηκα την κρίση, τα φυλλάδια προσφορών και τα μηχανάκια του ντιλίβερυ που δεν σταματάνε όλη τη νύχτα! Βαρέθηκα σε κάθε γωνία να βλέπω Μικέλ και φούρνους,  2 έως 5 κεμπαμπτζίδικα τουλάχιστον σε κάθε τετράγωνο κι όλα αυτά στη θέση των μαγαζιών που έκλεισαν λόγω κρίσης! Μου τη δίνουν αυτοί που έχουν τα καλύτερα πιο φτηνά από τους άλλους και τους άλλους να έχουν τα φτηνά φτηνότερα και τους πρώτους κι αυτούς που έχουν ακριβότερα τα φτηνά. Βαρέθηκα τα σινιέ και τους δήθεν κι αυτούς που σνομπάρουν τα LIDL και τα ALDI!Μου τη δίνει να βλέπω τις Τράπεζες να μην έχουν λεφτά! Καλά που τις ανακεφαλαίωσαν βρε παιδιά οι σωτήρες κι ευτυχώς που τώρα πια με το e-banking κάνω εγώ τον υπάλληλο και δεν μου δίνουν μία!

Μου τη δίνει να βλέπω τις ασφαλιστικές να "μας" ασφαλίζουν, εξασφαλίζουν και διασφαλίζουν! Με τα λεφτά μας! Βαρέθηκα να βλέπω τις φαρμακευτικές εταιρίες να τα ΄κονομάνε και τα καλύτερα φάρμακα να είναι ακόμα η ασπιρίνη, η κορτιζόνη και η πενικιλίνη! Και τα βότανα! Αν κι αυτά, κάποτε ήταν της προκοπής. Τώρα μόνο αν ζεις σε κάνα συνοριοφυλάκιο μπορείς να πεις ότι μπορείς να πιεις ακόμη χαμομήλι και τσάι του βουνού. Α, ναι. Βαρέθηκα και τα 3.200 είδη τσάγια, τα 4.200 είδη πατάτες, τα 5.200 είδη εδώδιμα κι αποικιακά, τα 6.200 είδη... Επίσης μου τη δίνουν οι αριθμοί τηλεφώνου στυλ... πατήστε 1 για ... 2 για... 3 για... κλπ. Κι όλους τους αριθμούς μαζί να πατήσεις, να τους προσθέσεις, πολλαπλασιάσεις, αφαιρέσεις και διαιρέσεις πάλι δουλειά δεν θα κάνεις. Μου τη δίνει το "οι συνομιλίες καταγράφονται για την ασφάλεια σας" και που οι, την, καταγράφοντες, σε γράφουν!!!  Μου τη δίνει να κάθομαι να κλείνω προσφορές εισιτήρια, ξενοδοχεία, αυτοκίνητα και να είμαι κι ευχαριστημένη! Και πως να μην είμαι αφού, λέει, είμαι κερδισμένη! Το ότι πέφτω συνέχεια πάνω σε φτηνά, φτηνότερα, εκπτώσεις, προσφορές, στοκ, ξεστόκ και φτηνά έως φτηνιάρικα, είναι το μόνο που δεν βλέπω!  Κούνια που με κούναγε! Χάθηκαν οι τραπεζικοί υπάλληλοι. Αυτός ο μελαχροινός που μου κόλλαγε κάθε πρωί εκεί στην Καραγιώργη Σερβίας ελπίζω πάντως να πρόλαβε να πάρει σύνταξη. Χάθηκαν οι ταξιδιωτικοί πράκτορες! Χάθηκαν οι μπακάληδες κι οι μανάβηδες! Χάθηκαν τόσοι κι άλλοι τόσοι εργάτες που αντικαταστάθηκαν από ρομπότ. Σε λίγο θα χαθούν κι οι ταμίες στα σούπερ-μάρκετ. Κι εμείς; Εμείς απλά αναρωτιόμαστε γιατί άραγε τόση ανεργία!

Αυτούς τους "επαγγελματίες" πρόσφυγες τους σκέφτηκε κανένας άραγε;

Ευτυχώς σε λίγο θα χαθούν και τα σούπερ μάρκετ μιας και θα παραγγέλνουμε αγγούρια, κολοκύθια, μαραθόριζα, σολομό και αβοκάντο μέσω ΄Ιντερνετ, μέχρι να χαθούν κι αυτά! Επ΄ευκαιρία, μου τη δίνουν τα ανοιχτά σούπερ-μάρκετ ακόμα και την Κυριακή! Μου τη δίνει κυρίως που γεμίζουν γιατί αν δεν γέμιζαν δεν θα άνοιγαν! Τί έκανες βρε όλη τη βδομάδα; Μην μου πεις πως δούλευες και δεν προλάβαινες γιατί -με τόση ανεργία- δεν θα το πιστέψω! Κι αν δεν ανεργία, το σκέφτηκες; Εσύ Κυριακή δουλεύεις; Αυτοί στα σούπερ-μάρκετ γιατί να δουλεύουν; Εσύ έχεις, αυτοί οικογένεια δεν έχουν; Μου τη δίνουν οι οικογένειες. Οι λειψές "οικογένειες", οι παράτεροι που κάνουν "οικογένειες", οι "οικογένειες" χωρίς "οικογένεια" και οι οικογένειες χωρίς αρχές οικογένειας!

Μου τη δίνει να βλέπω πως οι λέξεις δεν έχουν πια κανένα νόημα π.χ. βλ. η λέξη οικογένεια και για κανέναν! Μου τη δίνει να βλέπω πως ο φίλος δεν έχει φίλο, τα φύλα να μην έχουν φύλο, τα φύλλα να μην έχουν εποχές και τα φύλα να μην έχουν ούτε ιστορία ούτε πολιτισμό! Βαρέθηκα να παίζω με τις λέξεις, με τα πολιτικώς ορθά του ορθού την ίδια ώρα που το φέις μπουκ πλουτίζει από μαλ..... και το γκούγκλ να τα ξέρει όλα και όλους!

Βαρέθηκα να...

βλέπω το ΙΚΕΑ να βασιλεύει, το Πράκτικερ να πλουτίζει και τους μαραγκούς, τους μουσικούς, τους βιβλιοπώλες -εξαιρείται το Public- τους κουζινάδες και τα ταβερνάκια -ναι εκεί να πηγαίνετε να τρώτε, στο ΙΚΕΑ- να μαραίνονται! Βλέπω όλα αυτά τα διάφορα που καθημερινά θεωρητικά μας διευκολύνουν κι αναρωτιέμαι, πως έγινε κι επιζήσαμε μέχρι σήμερα χωρίς αυτά!

 

Κάποιοι -αν υπάρχνουν κάποιοι- προφανώς στο τέλος της ανάρτησης θα σκεφτούν, μακριά που είναι νυχτωμένη η δικιά σου! Κάποιοι άλλοι θα πουν ότι τα ΄χω παίξει, κάποιοι άλλοι ότι δεν συμβιβάζομαι με την εποχή μου και κάποιοι δεν θα φτάσουν ούτε στα μισά της ανάρτησης και μαγκιά τους! Οι υπόλοιποι θα δραστηριοποιούνται στο φέις-μπουκ όπου ο τάδε πίνει καφέ στο μπαλκόνι του, ο δείνα πίνει ούζο στο δικό του, η τάδε είναι στο Θησείο και η δείνα με τους δείνα είναι στο χωριό!!! Ουάάάάάου! Τι επιτευγματα σπουδαία κι εντυπωσιακά όλα ε;

Και κάτι άλλο. Βαρέθηκα τους αυτούς που δεν τους αρέσουν οι γυναίκες να το παίζουν γυναίκες, αυτούς που θέλουν να επιβληθούν από το "κρεβάτι" τους κι αυτούς που έχουν μείνει πολιτικά τόσο πίσω που καλύτερα θα ήταν να σταματήσουν ν΄ασχολούνται με την πολιτική, την παλιά ή την καινούργια, από αριστερά ή από δεξιά, κεντρώα ή οικολό!

Βαρέθηκα κι αυτούς που δεν θα πεθάνουν ποτέ,  καπνιστές, χορτοσιτιζόμενους, ωμοχορτοσιτιζόμενους και λακτογλουτενοπληγέντες και μη καπνιστές.

Καλά σας βράδια

Ε.- 

Αχ βρε γιαγιά, αχ βρε μπαμπά,

που είσαστε να δείτε τη βοήθεια προς τους πρόσφυγες και να μην πιστεύετε στα μάτια σας!

Τους μικρασιάτες πρόσφυγες ποιος τους βοήθησε; Αυτοί που τους πέταγαν πέτρες ή αυτοί που τους αποκαλούσαν τουρκόσπορους;

Ρε μήπως τους βοήθησαν οι Γάλλοι ή οι Γερμανοί και δεν το ξέρω;

΄Η μήπως τους βοήθησαν τίποτ΄άλλοι  σας τους σημερινούς που γούζονται επί του θέματος για αλληλεγγύη και βοήθεια;

Μήπως οι πρώτοι εξιλεώνονται; Εξαγοράζονται οι συγγνώμες;

Μήπως οι δεύτεροι άλλαξαν; ΄Αλλαξε ο Μανωλιός σας έβαλε τα ρούχα του αλλιώς;

Κι οι τρίτοι; Ε, εντάξει, αυτοί, απλώς "γούζονται"... για διαφήμιση.

Ονόματα δεν λέμε, πρόσωπα δεν θίγουμε, ξέρετε ποιοι είναι...

Ναι βαρέθηκα πολλά

και δεν θέλω να βλέπω τα μισά κι άλλα τόσα και βάλε...

και ναι, μιλάω μόνη μου!

Γιατί, πειράζω κανέναν;

 

Μάθε γέρο γράμματα κι ας είν΄και στα γεράματα...

Σήμερα θα ξαραχνιάσω στα γρήγορα το "μαγαζί" που εδώ και κάτι καιρούς το ΄χω εγκαταλείψει.

Σε πολλούς σίγουρα δεν έλειψα, μερικοί ίσως ν΄αναρωτήθηκαν αν φταίει η κρίση και κατεβήκαν τα ρολά...Κι ένας κάποιος, μόνο ένας δεν παρέλειψε να παραφυλάει και να ρίχνει ματιές στα κατεβασμένα ρολά...

Λοιπόν, για να καταφέρω το ξαράχνιασμα, εσείς θα διαβάζετε ότι ακολουθεί -κείμενο και φωτογραφίες κάποιου που εργάστηκε και κουράστηκε- μου τα έστειλε ένας φίλος- ενώ εγώ θα μαζευώ και θα συμμαζεύω. Ελπίζοντας από αύριο να καταφέρω να γυρίσω στις παλιές γλυκές μου στιγμές και στις μνήμες της νενές μου και στις αναμνήσεις τις δικές μου που όσο γλυκές κι αν είναι... τελικά με μελαγχολούν και μερικές φορές, πονάνε... εύχομαι να σας ευχαριστήσει, όσο και μένα, η όμορφη δουλειά που ακολουθεί...

Καλό σας δρόμο...

Ελληνικά τοπωνύμια Μικράς Ασίας και Ανατολικής Θράκης

Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στην ιστορία των τοπωνυμίων της Μικράς Ασίας, που καλά θα ήταν να γνωρίζαμε όλοι μας...


1. Χάρτης της Μικράς Ασίας με ενδεικτική απεικόνιση ορισμένων πόλεων στα ελληνικά


2. Χάρτης με την αρχαιοελληνική γεωγραφική (και ιστορική) υποδιαίρεση της Μικράς Ασίας


3. Χάρτης του Πόντου

Σημ: Πάφρα = Μπάφρα, Αμισός = Σαμψούς. Βλ. και Κρώμνη, Τρίπολις, Σάντα, Σούρμενα, τα τρία σημαντικά μοναστήρια,κ.ά.

Το Βατούμ είναι η μυθική Κολχίδα (Βλ. Αργοναυτική Εκστρατεία) και ανήκει σήμερα στη Γεωργία


4. H χερσόνησος της Κυζίκου (Aρκτικόνησος) (Balkiz) στην Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά).

Εικονίζεται στο μεσαίο χάρτη επάνω από την κατάληξη: -ας της περιοχής: «Τρωάς»). Κυριότερες κωμοπόλεις της είναι οι: Πάνορμος (Bandirma), Αρτάκη (Erdek), Μηχανιώνα (çakılköy Βλ. Νέα Μηχανιώνα στη Χαλκιδική), Ρόδα (Narli) (Βλ. και Νέα Ρόδα πριν από την Ιερισσό στο Άγιο Όρος), Πέραμος (Perama) (Karşıyaka) (Βλ. Νέα Πέραμος στο Μεγάλο Πεύκο μετά την Ελευσίνα, καθώς και στην Καβάλα), κ.ά.



Μια κραυγή αγωνίας που την έντασή της κανείς δεν μπορεί να μοιρασθεί και εύχομαι κανείς μας να μη νοιώσει ποτέ την ανάγκη να ξεστομίσει… Άραγε, πρόλαβαν να φύγουν; Και ποια ήταν η τύχη πολλών άλλων σαν κι αυτούς στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, όπου δεν μπορούσε να φθάσει πλοίο κι ο δρόμος με τα πόδια ήταν μακρύς;

(Το καιόμενο «Βαλούκεσέρ» είναι το γειτονικό στην Κύζικο σημερινό Balikesir της Βιθυνίας (πρώην Παλαιόκαστρο)

Ακολουθεί ο κατάλογος με τα μικρασιατικά τοπωνύμια. Aσφαλώς και δεν είναι μόνον αυτά… Στον κατάλογο έχουν συμπεριληφθεί όσα κατά την κρίση του αποστολέα πιθανολογήθηκε ότι θα ήταν σε αρκετούς παραλήπτες περισσότερο γνωστά. Όσοι έχουν ακούσει λίγα από αυτά τα τοπωνύμια, όσοι έχουν ακούσει τουλάχιστον τα μισά από αυτά, μπορούν να πουν ότι «κάτι ξέρουν».

Όσοι πάλι έχουν ακούσει περίπου τα τρία τέταρτα, σίγουρα «ξέρουν πολλά».
Τέλος, όσοι τα έχουν ακούσει σχεδόν όλα ……………..

Α
Adana = Άδανα. Πόλη στην περιοχή της Κιλικίας (Βλ. μεσαίο χάρτη). Ίσως το όνομα προήλθε από τον οικιστή Δαναό/Αδανό

Afyon karahisar = Μαυρόκαστρο του όπιου, λόγω της ύπαρξης κάστρου σε μαύρο βράχο και της καλλιέργειας στην περιοχή οπίου. Η αρχαία ονομασία του ήταν Ακροϊνόν και μετονομάστηκε σε Νικόπολη μετά τη νικηφόρο μάχη των Βυζαντινών κατά των Αράβων τον 8ο αιώνα. Διαδραμάτισε στρατηγικό ρόλο στη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας.



5.Το Μαυρόκαστρο

Aglasun = Σαλαγασσός. Πανάρχαια πόλη, η πρώτη σε σημασία, της Πισιδίας (Βλ. Χάρτη περιοχών), 100 χλμ. βόρεια της Αττάλειας. Salawassa αναφέρεται σε Χετιτικά γραπτά.



6. Το Νυμφαίο

Ahyolu = Trakya Ahialu) = Αγχίαλος στην Ανατολ.Θράκη. (Βλ. και Νέα Αγχίαλο πριν από το Βόλο)

Akbaş Burnu = Λευκής κεφαλής μύτη (Sestos) = Σηστός. Αποικία των Μιλησίων. Μαζί με την Άβυδο ελέγχουν το πέρασμα του Ελλησπόντου (Δαρδανελίων).

Akhisar = Λευκό κάστρο (Thyatira) = Ασπρόκαστρο,


7. Οι επτά εκκλησίες της Αποκαλύψεως στη Μ.Ασία.
Θυάτειρα. Γνωστός ο τιτουλάριος (ως προς τα Θυάτειρα) «αρχιεπίσκοπος Θυατείρων και Μεγ.Βρετανίας».
Τα Θυάτειρα είναι μία από τις επτά πρώτες εκκλησίες της Μ. Ασίας που ο Ευαγγελιστής Ιωάννης έστειλε την «Αποκάλυψη». Στα όρια Λυδίας και Μυσίας (Βλ. μεσαίο χάρτη).

Aksaray (Arhelais) = Αρχελαϊς, Αξάριον). Η πύλη της Καππαδοκίας. Υπάρχει οδός Αξαρίου στο Περιστέρι και αλλού.

Alaçatı (Agrilia) = Αγριλιά (Αλάτσατα). Στη χερσόνησο της Ερυθραίας, έναντι της Χίου, κοντά στην Κρήνη (Τσεσμέ).

Alanya – Aliaga = Αλάνια, Αλάγια, Αλίαγας (Κορακήσιον) Πόλη στην Παμφυλία (Βλ. μεσαίο χάρτη) με εντυπωσιακή θαλάσσια τείχιση και πύργο



8. Alaşehir (Philadelphia, Filadelfia) = Φιλαδέλφεια Στη Λυδία. Βλ. Νέα Φιλαδέλφεια στην Αττική. Μία από τις επτά πόλεις της Αποκαλύψεως. Ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Αττάλου Β΄ από τον αδελφό του Ευμένη.

Amasya = Αμάσια. Στον Πόντο. Πατρίδα του γνωστού γεωγράφου Στράβωνα.

Ankara (Ankyra, Angora) = Άγκυρα. Πρωτεύουσα της χώρας, γνωστή για την ακρόπολή της, το Μαυσωλείο του Ατατούρκ και το πλούσιο σε εκθέματα μουσείο Ανατολικών Πολιτισμών.



9. Η αρχαία ακρόπολη και στο βάθος η πόλη.


10. Το τεράστιο σε μέγεθος Μαυσωλείο του Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ» = πατέρα των Τούρκων



11. Αφηγηματικές πλάκες με το Έπος του Γκιλγαμές.

Μουσείο Ανατολικών πολιτισμών. Αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο. Συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή ιστορικό Βασιλιά τους που έζησε την 3η χιλιετία π.Χ.

Antakya (Antiochieia) του Ορόντη, (Περιοχή Hatay) = Αντιόχεια. Στην Κιλικία, στις όχθες του ποταμού Ορόντη στα σύνορα με τη Συρία. Σημαντικότατη πόλη της ελληνιστικής εποχής. Έδρα της δυναστείας των Σελευκιδών (επιγόνων του Μεγ. Αλεξάνδρου) και ενός των Πατριαρχείων, που σήμερα έχει μεταστεγασθεί στη Δαμασκό. Υπάρχει ισχυρή αραβική μειονότητα που θυμίζει τη βίαιη αφαίρεση από τη Συρία του σαντζακίου (νομού) της Αλεξανδρέττας.


12. Την Αντιόχεια διασχίζει ο ποταμός Ορόντης


13. Η Τύχη της Αντιόχειας του Ευτυχίδη. Από τα γνωστότερα ελληνιστικά (324-146 π.Χ.) αγάλματα, όπου εικονίζεται η Αντιόχεια με τη μορφή της Τύχης με πυργόμορφο στέμμα να στηρίζεται σε μορφή που παριστά τον ποταμό Ορόντη.

Αntalya (Attaleia) = Αττάλεια. Πρωτεύουσα της Παμφυλίας (Βλ. χάρτη) (Βλ. και συνοικία Ατταλειώττικα πίσω από το λόφο του Φιλοπάππου στα Άνω Πετράλωνα).


14. Πίσω από το μεσαίο ανάγλυφο (Γιβλί) μιναρέ διακρίνεται η παλαιά κεραμοσκεπής ελληνική γειτονιά στο λιμάνι


15. Η πύλη του Αδριανού στην Αττάλεια

Arapsun = Αραβησός κοντά στη Νίγδη της Καππαδοκίας (Βλ. και πηγές Αραβησσού στην Πέλλα που υδροδοτούν τη Θεσσαλονίκη)

Αspendos = Άσπενδος. Αρχαία πόλη στην Παμφυλία. Eκτός από το καταπληκτικό θέατρο, σώζονται επίσης ερείπια από το αρχαίο στάδιο, το Νυμφαίο, την Αγορά, το υδραγωγείο κ.ά.


16. Το καλύτερα διατηρούμενο θέατρο της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας

Arnavut köy = Αρβανιτοχώρι (Αρναούτης = Αρβανίτης στην τουρκική), Μέγα Ρεύμα. Στην ευρωπαϊκή πλευρά του Βοσπόρου, στην Πόλη.

Avanos (Venessa) = Βένασα – Άβανος στην Καππαδοκία, στις όχθες του αρχαίου ποταμού Άλυος (Κizil Irmak)

Aya Sofya Κωνσταντινούπολη = Αγία Σοφία

Aydin - Τράλλεις Αϊδίνιο, Τράλλεις στη Λυδία (πατρίδα του αρχιτέκτονα της Αγίας Σοφίας, Ανθέμιου)


Ayvalik (Kidonya, Aivali) = Κυδωνίες – Αιβαλί. Έναντι της Λέσβου. Γενέτειρα του σημαντικού αγιογράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου. Σώζονται ακέραιες οι ελληνικές εκκλησίες, ορισμένες από αυτές ήδη έχουν μετατραπεί σε τζαμί. Στο Αϊβαλί εγκαταστάθηκαν Τούρκοι πρόσφυγες από την Κρήτη (Τουρκοκρητικοί…)



17. ο Άγιος Γεώργιος -                18. Το εσωτερικό της Κάτω Παναγιάς


B
Belkis = Ζεύγμα. Ελληνιστική πόλη κτισμένη από τον Σέλευκο στην Κιλικία. ΝΑ Τουρκία (Κομμαγηνή) κοντά στη Συρία.

19.                                                                        20.

19. και 20. Ψηφιδωτά από το Ζεύγμα που πρόσφατα έχουν αποκαλυφθεί

Bafra = Πάφρα ή Μπάφρα στον Πόντο, μεταξύ Σινώπης και Αμισού (Σαμψούντος).

Bakırköy (MakriHori, Makriköy) = Μακροχώρι, παραθαλάσσιο θέρετρο κοντά στην Κωνσταντινούπολη.

Balat Milet (Miletos, Miletus/ Palatia) = Μίλητος. Η ένδοξη πόλη της Ιωνίας, πατρίδα του Θαλή και άλλων προσωκρατικών φιλοσόφων. Τραγική η Μιλήτου Άλωσις για τους γνωρίζοντες.


21. Η περίφημη Ιωνική Στοά στην αρχαία Αγορά.

Balıkesir (HisarKenti, PaelaKastro) = Παλαιόκαστρο. Στη Βιθυνία.

Balikli Κωνσταντινούπολη = Μονή Ζωοδόχου Πηγής (Μπαλουκλί, όπου το γνωστό ομογενειακό νοσοκομείο και η παράδοση της αναπήδησης των ψαριών που τηγάνιζε ο καλόγερος κατά την Άλωση της Πόλης)

Bandırma (Εξού και Δημ. Παντερμαλής, Καθηγητής – αρχαιολόγος ανασκαφέας του Δίου, Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης). Πρόκειται για παραφθορά στην τουρκική της ελληνικής πόλης: Πάνορμος, που βρίσκεται στην Προποντίδα (θάλασσα του Μαρμαρά), κοντά στη χερσόνησο της Κυζίκου. Πάνορμος = «Πανταχόθενόρμος», δηλαδή ασφαλές φυσικό λιμάνι. (Είναι ενδιαφέρον γλωσσολογικά ότι την Πάνορμο της Μ.Ασίας οι Τούρκοι την απέδωσαν ως Μπαντιρμά, ενώ οι οι Ιταλοί την Πάνορμο της Σικελίας ως …Παλέρμο!).

Bayrakli = Γνωστή συνοικία της παλαιάς Σμύρνης. Bebek (Iskeleler, Philemporon ) = Σκάλες - Φιλέμπορον (περιοχή μέσα στην Πόλη)

Behramkale (Assos) = Άσσος, στην Αιολίδα, στον κόλπο ΒΑ της Λέσβου με κατάλοιπα αρχαίου ναού

Belisirma i h l a r a (Peristremma) = Περίστρεμμα. Η εντυπωσιακή κρημνώδης κοιλάδα με τις λαξευτές εκκλησίες στην Καππαδοκία


22.


23.


24.

Bergama = Πέργαμος (Στην Αιολίδα, πρωτεύουσα του ελληνιστικού βασιλείου των Ατταλιδών)



25.


26.

Εκτός των άλλων, πολύ γνωστή για το με μεγάλη κλίση θέατρό της και το Βωμό του Διός που «φιλάρχαιοι» Γερμανοί μετέφεραν σε Μουσείο του Βερολίνου.

Beşiktaş = (Diplokionion, Sergion, Dafne, Άγιος Μάμας. Περιοχή μέσα στην Πόλη

Biga = Πηγές. Στην ενδοχώρα της Προποντίδας. Εκεί που ο φίλος μου ο Μεχμέτ, σκάβοντας στην αυλή του φαρμακείου του, ανακάλυψε τυχαία μια κρύπτη με συλλεκτικά ωρολόγια τσέπης, εκείνα που κρέμονται από μια (ενίοτε χρυσή) αλυσίδα...

Bodrum = Αλικαρνασσός. Στην Καρία. Πατρίδα του Ηροδότου με το γνωστό Μαυσωλείο (ένα των επτά θαυμάτων) και το φρούριο των Ιπποτών


27. Το λιμάνι με το κάστρο των Ιπποτών και κάτω το Άγαλμα του Ηρόδοτου στην Αλικαρνασσό


28.

Bolu (Klaudiopolis, Bithynium) = Κλαυδιούπολη – Στη Βιθυνία

Bozca ada = Τένεδος. Αναφέρεται στην Ιλιάδα. Κάποτε είχε 2.800 κατοίκους, όλοι Έλληνες! Τώρα έχουν απομείνει ελάχιστοι"


29. Το φρούριο της Τενέδου στο λιμάνι.

Burgaz ada = νησί = Αντιγόνη, μία των Πριγκηπονήσων

Bursa (Prusa) = Προύσα. Πρώτη πρωτεύουσα των Οθωμανών (εκεί και οι τάφοι των πρώτων Σουλτάνων, καθώς και, σύμφωνα με την παράδοση, του Καραγκιόζη)


30.

Büyük Dere = Ο Βόσπορος, Βαθύκολπος – Βαθυρύακας

Menderes = Μαίανδρος ποταμός.Στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης.



31. Buyuk ada = μεγάλο νησί = Πρίγκηπος. Η μεγαλύτερη των Πριγκηπονήσων.
Το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου στην κορυφή του λόφου. Πρόσφατα αποδόθηκε στους Ρωμηούς. Μετά από μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα.. Ίσως το μεγαλύτερο ξύλινο κτήριο της Ευρώπης.


32.Γνωστά τα αρχοντόσπιτα του νησιού, φανερώνουν τις ημέρες της ακμής του.

C
Çanakkale = Δαρδανέλλια. Σε στρατηγική θέση στον Ελλήσποντο (Δαρδανέλλια). Ιδρύθηκε από Αρμένιους φυγάδες. Αρκετά αργότερα η εγκατάσταση Ελλήνων.

Cakil koyu (Τσακίλκογιου) = «Χαλικοπήγαδο» = Μηχανιώνα (Βλ. Νέα Μηχανιώνα στη Χαλκιδική) Çandarlı (Τσανταρλί) = Πιτάνη (αρχαία πόλη στον κόλπο της Άσσου ΒΑ της Λέσβου). Ορμητήριο των προκλητικών δήθεν σεισμογραφικών τουρκικών σκαφών π.χ.“Hora”… κ.ά.

Çatalca Trakya (Θράκη) (Petra, Metra) = Τσατάλτζα, Μετρά. Λίγο πριν από την Πόλη. (Το όριο της Ελλάδας στην Ανατ.Θράκη σύμφωνα με τη Συνθήκη των Σεβρών που μετά τη μικρασιατική καταστροφή αντικαταστάθηκε με τη δυσμενή Συνθήκη της Λωζάνης…)

Cesme Krini = Πηγή - Κρήνη (Έναντι της Χίου, με την οποία συνδέεται καθημερινά με πλοιάριο)

Çorlu (Τσόρλου) = Τυρολόη (Ανατολ.Θράκη) - H αρχαία πόλη Σύραλλος

Cunda (Τζούντα) - Alibey Adasi = Μοσχονήσια, πνευματικός φάρος (έναντι των Κυδωνιών/Αϊβαλί)




33. Η προκυμαία με ψαροταβέρνες και το καφενείο στα δεξιά. Στο βάθος η ελληνική γειτονιά.

D
Dalyan (Kaunos) = Καύνος. Το Νταλιάν είναι τουριστικό θέρετρο στην Καρία και είναι γνωστό για τον παρακείμενο αρχαιολογικό χώρο της Καύνου.


34. Διακρίνονται ψηλά οι χαρακτηριστικοί λυκιακοί τάφοι


35. Σημαντικός, επίσης, αρχαιολογικός χώρος με διπλή Θόλο.

Datça (Dadia, Stadia) = Δαδιά – Στάδια. Τουριστικό θέρετρο στο Αιγαίο στην περιοχή της γνωστής Κνίδου (Βλ. Tekir). (Κοντά στα Μουγλά). Προέρχεται από την βαθμιαία παραφθορά της αρχικής ονομασίας: Στάδια Tadya, Dadya, Dadça και τέλος Datça


36. Χάρτης όπου διακρίνονται οι θέσεις της Κνίδου, της Datça (Στάδια), της ελληνικής Σύμης και της επίσης πολύ τουριστικής Μαρμαρίδας (Βλ. κάτω)

37.

Değirmendere = Κολοφών(α)

Οι πόλεις της αρχαίας Ιωνίας

Ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα π.Χ. από Ίωνες που προέρχονταν από την Αττική Σύμφωνα με τον τον Στράβωνα οικιστής της πόλης ήταν ο Ανδραίμων, απόγονος του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κόδρου. Από την Κολοφώνα καταγόταν ο λυρικός ποιητής Μίμνερμος και ο φιλόσοφος Ξενοφάνης.

Demirköy = Βόρεια Ανατολική Θράκη. Σαράντα Εκκλησίες (Samakovion) = Σαμακόβιον (εξού και το όνομα Σαμακοβλίδης)

Demre (Myra, Mira, Kale) = Μύρα Λυκίας. Περισσότεροι εδώ Λυκειακοί τάφοι και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (Τώρα φέρει προστατευτικό στέγαστρο).



38.



Denizli (Leodikia, Tonguzlu, Dengiz, Laodikeia, Tonguzluk, Laodicaes, Laodicea) = Λαοδικεία του Λύκου κοντά στο φημισμένο Παμούκ Καλέ.

Derinkuyu (Malakopi) = Μαλακοπή (Υπόγεια πολιτεία στην Καππαδοκία)

40.

Dikili = Δικελί (έναντι της πόλης της Μυτιλήνης με την οποία έχει καθημερινή διά θαλάσσης σύνδεση)

Diyarbakir (Amida) = Η αρχαία Άμιδα (Η ανεπίσημη «πρωτεύουσα» του τουρκικού Κουρδιστάν).

Ε
Eceabat = Μάδυτος (στον Ελλήσποντο)

Edirne = Αδριανούπολη - Παλαιά Ορεστιάδα. Ιδρύθηκε, σύμφωνα με τη μυθολογία από τον Ορέστη και πήρε το μετέπειτα όνομά της από τον αυτοκράτορα Αδριανό. Η πρώτη πρωτεύουσα των Οθωμανών στην Ευρώπη (1389). «Σήμα κατατεθέν» της το εντυπωσιακό τέμενος προς τιμήν του Σουλτάνου Σελίμ, έργο του διάσημου αρχιτέκτονα Σινάν.

41.

Edremit = Αδραμύττιο (έναντι Λέσβου) στο μυχό του ομώνυμου κόλπου. Αποικία των Αθηναίων.

Efes (Ephesus) = Έφεσος. Ίσως η πιο γνωστή πόλη της Ιωνίας. Πατρίδα του «σκοτεινού φιλόσοφου» (Ηράκλειτου). Σημαντικός αρχαιολογικός χώρος με κυριότερο μνημείο την αναστηλωμένη από τους Αυστριακούς Βιβλιοθήκη του Κέλσου.

42.

Enez = Αίνος (πλησίον Αλεξανδρούπολης, φαίνεται από το Δέλτα του Έβρου)

Erdek = Αρτάκη στη χερσόνησο της Κυζίκου (Βλ. πιο πάνω χάρτη) (Νέα Αρτάκη βόρεια της Χαλκίδας) Ereğli Karadeniz = Η Ηράκλεια στον δυτικό Πόντο

Erenköy = Οφρύνιο. Γεωλογικής προέλευσης η ονομασία του, από την "παρ' οφρύν οικησίν του". Κοντά στη Λάμψακο, στον Ελλήσποντο. (Βλ. και Οφρύνιο στην Ασπροβάλτα Θεσσαλονίκης).

Ericlice = Ηρακλείτσα. Ανατολική Θράκη. Βλ. Νέα Ηρακλείτσα,παραθαλάσσιο θέρετρο δυτικά της Καβάλας Erzurum (Karin – Kalikala – Arzen – Garin) = Θεοδοσιούπολη. Ανατολική Τουρκία.

Eski hissar = παληό κάστρο = (Stratonikeia) = Στρατoνίκεια. Αρχαία πόλη στην Καρία (Μουγλά).

Eski şehir = παληά πόλη = (Dorylaion) = Δορύλαιο στη Φρυγία. Βλ. τους δύο πρώτους χάρτες. (Τόπος αποφασιστικής μάχης καθ’ οδόν προς την Άγκυρα στη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας).

43.  Eκστρατεία Εσκή Σεχήρ. Ιούλιος 1921. «Ο καταυλισμός»

F
Fener = Φανάρι. Πάλαι ποτέ η αριστοκρατική συνοικία της Πόλης, κοιτίδα των Φαναριωτών και σήμερα έδρα του Πατριαρχείου.

Fethiye (Makri, Telmessos = Μάκρη (Βλ. Νέα Μάκρη στο Μαραθώνα), Τελμησσός

Foça (Fokea) = Φώκαια. Οι αρχαίοι Φωκαείς ίδρυσαν μεταξύ άλλων και τη Μασσαλία. (Βλ. Νέα Φώκαια στην Ανάβυσσο)


G
Galata (Galatea) = Γαλατάς. Γνωστή περιοχή του κέντρου της Πόλης.

Gediz (Γκεντίζ) = Έρμος ποταμός

Gelibolu = Καλλίπολη. Στην Ανατολική Θράκη, στα παράλια της Πρεοποντίδας. Εκεί διαπεραιώθηκαν για πρώτη φορά οι Τούρκοι στην Ευρώπη το 1354 και έγινε η πρώτη κατακτημένη από αυτούς περιοχή στην ήπειρό μας.


44. Γνωστή είναι και η αποτυχημένη πολύνεκρη εκστρατεία των συμμάχων στη χερσόνησο της Καλλίπολης το 1915.

Gemlik = Κίος Το 1919 η πόλη είχε περίπου 5000 κατοίκους (4600 Έλληνες!). Πρόσφυγες από την Κίο ίδρυσαν την Παραλία Πιερίας (κοντά στον Πλαταμώνα) και τη Νέα Κίο (κοντά στο Ναύπλιο).

Giresun = Η γνωστή Κερασούς στον Πόντο. Ιδρύθηκε τον 6ο αι. π.Χ. από κατοίκους της παραπλήσιας Σινώπης, αποικίας των Μιλησίων.


45. Η Κερασούντα άνωθεν.


Gökçeada = Ιμβρος. Κάποτε 100 % ελληνική. Γενέτειρα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Εξαιρέθηκε από την ενσωμάτωση στην Ελλάδα επειδή κρίθηκε ότι μπορούσε να απειλήσει τα Στενά (Δαρδανέλια)… Πρόσφατα ανακαινίσθηκε το παληό σχολείο και λειτούργησε με 8 μαθητές (Πρβλ. τις δύο φωτογραφίες)






46. Τότε...                                                   47. Τώρα...

Göreme (Korama – Matiana) = Κόραμα (Οι λαξευτές σε περίβολο βράχων εκκλησίες στην Καππαδοκία)

48.


49.

Gullu bahce = Τριανταφυλλόκηπος = Πριήνη στην Ιωνία (Βίας ο Πριηνεύς, ένας από τους επτά σοφούς)


50. Ο ναός της Αθηνάς και στο βάθος δεσπόζει ο βράχινος όγκος της Ακρόπολη της Πριήνης.

Gümüş hane = Αργύρου τόπος = Αργυρούπολη στον Πόντο με ορυχεία αργύρου, στα οποία οφείλει το όνομά της. (Βλ. και Αργυρούπολη σήμερα μεταξύ Ηλιούπολης και Γλυφάδας). Συναποτελεί με το Ελληνικό (Σούρμενα) ενιαίο Δήμο (Κοινές οι ποντιακές ρίζες αμφοτέρων). (Βλ. Χάρτη του Πόντου)

Guzelbahce -Kilizman = Κλαζομεναί, στη Σκάλα των Βουρλών/Βρυούλων, πατρίδα του Αναξαγόρα και του Γιώργου Σεφέρη.

Güzelyurt (Gkelveri = Καρβάλη στην Καππαδοκία. (Βλ. και Νέα Καρβάλη στην Καβάλα με τους γνωστούς κουραμπιέδες)

Η
Heyebeliada (Chalki) = Χάλκη, μία από τις Πριγκηπονήσους με τη γνωστή ομώνυμη Σχολή στην κορυφή του λόφου.

51.

Hisarlık (Truva – Troya – Ilion) = Τροία – ‘Ιλιον 
Τα τείχη της Τροίας

52.

Ι
İskenderun (Alexandreia) = Αλεξάνδρεια της (μάχης της) Ισσού = Αλεξανδρέττα. Στην Κιλικία, βόρεια της παράλιας Συρίας με αραβική μειονότητα.

Isparta = Σπάρτη της Πισιδίας (Βλ. χάρτη). Η Βάρις των Βυζαντινών. Στην περιοχή των λιμνών και ενός μεγάλου φράγματος.

Istanbul = Κωνσταντινούπολη. Η «Βασιλεύουσα». Η ξεναγός μας υποστήριζε ότι, όπως είχε διδαχθεί στην οικεία Σχολή, το όνομα Ιστάνμπουλ προήλθε από παραφθορά της σύνθεσης: «Ισλάμ» και «μπολ» = άφθονος (Βλ. και μπόλικο) δηλ. αρχικά το όνομά της ήταν Ισλάμμπολ «επειδή αφθονούσαν σ’ αυτήν οι μουσουλμάνοι…..!» Καλά, δεν τους είπε κανείς ότι δεν αναφέρεται πουθενά (σε κανένα έγγραφο) αυτή η ονομασία, ότι δεν υπήρχε λόγος να αλλοιωθεί αυτή η «ονομασία», ότι το λάμδα γλωσσικά δεν διολισθαίνει σε ταυ και ότι, εν πάση περιπτώσει, κατά την Άλωση δεν υπήρχε σ’ αυτήν ούτε ένας μουσουλμάνος;


53. Τα Θεοφύλακτα (Θεοδοσιανά) – διπλά -Τείχη.

Izmir = Σμύρνη. Η «Γκιαούριζμιρ», όπως την αποκαλούσαν οι Τούρκοι δηλ. η Σμύρνη των απίστων λόγω της τότε συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού στοιχείου.



54. Το Κονάκι, η χαρακτηριστική όσο και ιστορική κεντρική Πλατεία της Σμύρνης (στην παραλία)



55. Η (προ πυρκαϊάς) προκυμαία της Σμύρνης (Les Quais) από εγχρωματισμένη φωτογραφία της εποχής. Eδώ παίχθηκε το μεγάλο δράμα…

İzmit = Νικομήδεια, στην παραλία της Βιθυνίας, στην Προποντίδα

İznik = Νίκαια. Στη Βιθυνία. Έδρα της αυτοκρατορίας της Νικαίας και της Α΄Οικουμενικής συνόδου (325 μ.Χ.) Γνωστή για τα διακοσμητικά πλακίδια.

K
Kadiköy = Χαλκηδόνα. Αποικία των Μεγαρέων. Στην Ασιατική πλευρά της Πόλης με το μεγάλο σιδηροδρομικό σταθμό. Γνωστή και η Δ΄Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας το 451 που καταδίκασε το μονοφυσιτισμό.

Kalikişla (K.Çekmece (Kallikratya) = Καλλικράτεια λίγο πριν από την Πόλη στη λίμνη Κιουτσούκ Τσεκμετζέ. (Βλ. και Νέα Καλλικράτεια στη Χαλκιδική).

Kalkan Ak deniz = Άσπρη Θάλασσα = Μεσόγειος = Καλαμάκι. Τουριστικό θέρετρο στη Μεσόγειο στο ύψος του Καστελλόριζου.

Kandilli = Κανδήλι. Λόφος στην ασιατική πλευρά της Πόλης στο Σκούταρι ή Χρυσούπολη. Εκεί βρίσκεται το γνωστό Αστεροσκοπείο, από όπου οι πληροφορίες για την ένταση των σεισμών σατην Τουρκία.


56.


Kara agac = μαύρο δένδρο = Kαραγάτς. Το σημείο όπου ο Εβρος παύει να αποτελεί φυσικό σύνορο με την Ελλάδα και τα σύνορα γίνονται - μόνο εκεί – χερσαία, γιατί θεωρήθηκε ότι θα ήταν επικίνδυνο να υπάρχει ελληνική περιοχή σε άμεση γειτνίαση με την πόλη της Αδριανούπολης (Θράκη). Πράγματι, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, προκειμένου να πετύχει μια γενικότερη ειρήνη, παραχωρεί στην Τουρκία και την πέραν του Έβρου τριγωνική περιοχή που ορίζεται από το προάστιο της Αδριανούπολης Καραγάτς.

Karamenderes - Scamander = Ο γνωστός από την Ιλιάδα ποταμός Σκάμανδρος στην πεδιάδα της Τροίας.

Karaova Deresi = Αιγός ποταμοί. Γνωστή θέση στην έξοδο του Ελλήσποντου (Δαρδανέλλια – Τσανάκαλε) προς την Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά), απέναντι από τη Λάμψακο, πιο κάτω από την Καλλίπολη, όπου οι Αθηναίοι το 405 π.Χ. υπέστησαν συντριπτική ήττα από τους Σπαρτιάτες με αποτελέσματην μετά από λίγο χρόνο παράδοση της Αθήνας και τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.


57.

Karşıyaka (αντίκρυ) = Πέραμος στην Κιζυκινή χερσόνησο. (Βλ. Νέα Πέραμος μετά την Ελευσίνα και στην Καβάλα) (Βλ. επίσης τον κάτω Χάρτη στην αρχή του πονήματος)


Kaş (Antiphellos – Andifli) = Αντίφελλος – Αντίφυλλο. Στη Λυκία, έναντι του Καστελλόριζου.

Kasimpaşa (Krenides – Pegai) = Πηγές, στο μυχό του Κεράτιου Κόλπου στην Κωνσταντινούπολη

Kastamonu (Kastamoni) = Κασταμονή. Ορεινή πόλη στην Παφλαγονία του Πόντου. Κοιτίδα της αυτοκρατορικής δυναστείας των Κομνηνών, οι οποίοι προσπάθησαν με συνεχείς εκστρατείες να την ανακτήσουν από τους Σελτζούκους. Από αυτήν ο Κεμάλ Ατατούρκ διακήρυξε τον εκσυγχρονισμό της Τουρκίας. Κάποιοι συνδέουν το όνομά της με την αγοορείτικη Μονή του Κων(α)σταμανίτου.

Kaya köy - Βραχοχώρι Fethiye Μάκρη (Livissi – Carmylassus) = Λιβίσι – Καρμηλασσός. Το ελληνικό χωριό φάντασμα κοντά στη Μάκρη της Λυκίας.

8.


Kayseri = Καισάρεια. Στην Καππαδοκία. Θυμίζει τον (προ) «ερχόμενο» από αυτήν, ΄Αγιο Βασίλη



59. Τα τείχη της Καισάρειας από την εποχή του Ιουστινιανού. Στο εσωτερικό είναι η παληά αγορά, όπου και τα καταστήματα με τον ξακουστό ντόπιο παστουρμά.

Kesan = Κεσσάνη. Στα ελληνοτουρκικά σύνορα μετά την Αλεξανδρούπολη (Βλ. και Νέα Κεσσάνη κοντά στο Πόρτο Λάγος της Ξάνθης)

Kinali ada = Πρώτη. Η πιο μικρή από τα τέσσερα μεγάλα Πριγκηπονήσια.

Kirklareli (Kirk = Σαράντα) = Σαράντα Εκκλησιές. Σημαντική ελληνική πόλη στο εσωτερικό της Ανατολικής Θράκης, κοντά στη Βουλγαρία.

Kiyi koy = σκαπτό χωριό = Μήδεια. Ακμαία, κάποτε, ελληνική πόλη της Θράκης στα παράλια του Ευξείνου Πόντου.


Kiyi Kişlacık = Ιασός. Λιμάνι της Καρίας στο ύψος της Κω, γνωστή για τον ποιητή κόλακα του Μεγ. Αλέξανσδρου Χοιρίλο και τα καλής ποιότητας μάρμαρα των ορυχείων της. Επίσης, έχει εντοπιστεί στην περιοχή της μινωϊκή και μετέπειτα μυκηναίκή εγκατάσταση.

Kızıl ırmak = Ο αρχαίος Αλυς ποταμός. Διασχίζει την μέση Τουρκία από Βορρά προς Νότο

Konya = Ικόνιο (στη Φρυγία) Πρωτεύουσα του Σουλτανάτου των Σελτζούκων. Εκεί έζησε ο μυστικιστής Τζελαλεντίν Ρουμί, ιδρυτής του σουφικού τάγματος των Μεβλεβί Ντερβίς. Εντός του τεμένους – μουσείου είναι ο τάφος του. Εκεί γεννήθηκε επίσης το 1959 ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου.

60.


Kumkapi = Κοντοσκάλι, στην Κωνσταντινούπολη με ονομαστές ψαροταβέρνες.

Kurucaşile (Kromna) = Κρώμνη. Πόλη του ανατολικού Πόντου. Βλ. Χάρτη του Πόντου.Ορεινός οικισμός του νομού Πέλλας στο όρος Πάικο.

Kurtulus = Ταταύλα. Κεντρική συνοικία της πόλης.

Kuş adasi = νησί του πουλιού = Νέα Σκάλα, επίνειο της Εφέσου, απαραίτητος σταθμός στις κρουαζιέρες του Αιγαίου.

Kütahya (Kοtiaion) = Κιουτάχεια στη Φρυγία. Το αρχαίο Κοτύαιον, πατρίδα του Αισώπου. Γνωστή για την αγγειοπλαστική και κεραμική τέχνη που μετέφεραν στην Ελλάδα πρόσφυγες τεχνίτες και τώρα έξοχα έργα τους εκτίθενται στο τζαμί της Πλατείας Μοναστηρακίου. Γενέτειρα του πολιορκητή του Μεσολογγίου και της Αθήνας Τούρκου πασά Κιουταχή.

«Κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία παρά την πόλη αυτή συνήφθη στις 3 Ιουλίου του 1921 μεταξύ ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων η περίφημη μάχη του Κοτυαίου η οποία και κατέληξε στην απελευθέρωσή του υπό την ελληνική Στρατιά. Λίγες ημέρες μετά, στις 15 Ιουλίου συνήλθε εδώ το ελληνικό πολεμικό συμβούλιο (Σύσκεψη της Κιουταχείας) το οποίο και αποφάσισε την καταδρομική προέλαση των ελληνικών δυνάμεων προς την Άγκυρα»


61. Κεντρική πλατεία της παληάς Κιουτάχειας

L
Lapseki = Λάμψακος. Κτισμένη στον Ελλήσποντο. Πατρίδα του φιλόσοφου Στράτωνος (εξού και η οδός Στράτωνος στα Αναφιώτικα της Πλάκας). Επίσης, τόπος μαρτυρίου και ταφής του Αγίου Τρύφωνα. (Βλ. και Νέα Λάμψακο κοντά στη Χαλκίδα με τις πολυσύχναστες ψαροταβέρνες)

M
Maçka = Ματσούκα, περιοχή της Πόλης.

Malatya= Μαλάτια, Μελετινή. Στην ανατολική Τουρκία. Γνωστή από τους αγώνες των βυζαντινών να την υπερασπίσουν. Γενέτειρα του Αγίου Ευθυμίου.

Malazgirt ( Manzikert ) = Μαντζικέρτ. Ανατολική Τολυρκία, κοντά στο Έρζερουμ (Θεοδοσιούπολη). Εκεί έγινε η μοιραία για το Βυζάντιο μάχη το 1071 που άνοιξε το δρόμο των Οθωμανών στη Μικρά Ασία.

Malkara = Μάλγαρα. Πόλη της θράκης κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα. (Βλ. και Νέα Μάλγαρα στη Θεσσαλονίκη)

Manisa = Μαγνησία του Σιπύλου. Αρχαία πόλη στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, ίσως αποικία των Μαγνήτων της θεσσαλικής Μαγνησίας... Στην κρίσιμη περίοδο υπερτερούσε το μουσουλμαικό στοιχείο. Καταστράφηκε από τον ελληνικό στρατό σε αντίποινα για την πυρπόληση ελληνοκατοικούμενων πόλεων κατά την υποχώρησή του το 1922. Πολύ κοντά το λιγνιτωρυχείο της Σόμα, όπου χάθηκαν πέρυσι 300 άνθρωποι.

Marmara Adasi = Προκόνησος στην Προποντίδα. Γνωστή ήδη από τη βυζαντινή περίοδο για τα περίφημα μάρμαρά της.

Marmaris = Φύσκος – Μαρμαρίδα. Γνωστό θέρετρο έναντι της Ρόδου.

Menemen (Menemeni) = Μενεμένη Αρχαία Τήμνος. Εμπορικό (και τότε) κέντρο βόρεια της Σμύρνης. (Βλ. και Μενεμένη Θεσσαλονίκης) Από το ‘Μενεμένος’= Πλημμύρα ή υπερχείλιση (σύμφωνα με τουρκικό λεξικό) του παρακείμενου ποταμού Έρμου.

Mersin = Μερσίνη. Το αρχαίο Ζεφύριον. Σημαντική πόλη, στην Κιλικία, Νότια Τουρκία, ορμητήριο των εισβολέων στην Κύπρο.


62. Άνωθεν άποψη της Μερσίνης

Mudanya = Μουδανιά. Επίνειο της Προύσας. Παραφθορά της από την ονομασία Μοντανιάκ που της έδωσαν οι Σταυροφόροι. Βρίσκεται στην Προποντίδα. Γνωστά από την ομώνυμη Συνθήκη Ανακωχής του τραγικού ’22 που επιδίκασε στην Τουρκία την Ανατολική Θράκη. (Βλ. Νέα Μουδανιά στη Χαλκιδική)

Mustafapaşa = Σινασός η «ελληνικότερη» πόλη της Καππαδοκίας.


63. O Nαός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στο υπέρθυρο γράφει:
«Ναός είμαι των πανσέπτων βασιλέων ευσεβών +Κωνσταντίνου και Ελένης διωκτών των ασεβών + επί μεν Σουλτάν Αχμέτη ανηγέρθην ολικώς + επί δε Απτούλ Μετζίτη καλλωπίσθην ως εικός + και επί της ιεραρχίας Παησίου του κλεινού+ δι’ αγώνων και δαπάνης του της Σινασού κοινού ανηγέρθην μεν εκ βάθρων τω 1729 επεσκευάσθην δε τω 1850».


64. Ελληνικά και τώρα τουρκικά σχολεία της Σινασού.

N
Nara = Άβυδος. Απέναντι από τη Σηστό στον Ελλήσποντο.

Narli = Ρόδα Βλ. κα Νέα Ρόδα στη χερσόνησο του Αγίου Όρους
N i g d e, Tyana = Νίγδη ή Ναζιανζός, γενέτειρα του Αγίου Γρηγορίου. Τα αρχαία Τύανα στην Καππαδοκία (Βλ. και Απόλλων ο Τυανυεύς για τους γνωρίζοντες) 


O
Ordu = Κοτύωρα. Στον Πόντο Βλ. Χάρτη Πόντου.

Ortaköy = Μεσοχώρι, Αρχείον - Κιλήδιον - Άγιος Φωκάς στον Βόσπορο, στην Πόλη.

Odemis = Οδεμήσιoν, κοντά στη Σμύρνη.

P
Pamukkale (Βαμβακόπυργος) (Hierapolis) = Ιεράπολη. Κοντά στο Ντενιζλί (Φρυγία). Διάσημος τουριστικός προορισμός. Ο γεωλογικός σχηματισμός δημιουργήθηκε από ανθρακικά ορυκτά που περιέχονται στο νερό της περιοχής. Εξίσου ενδιαφέρων ο αρχαιολογικός χώρος της Ιεράπολης με τα ταφικά μνημεία και τον τόπο μαρτυρίου του Αγίου Φιλίππου. 



65.

66. Από τον τάφο του Αγίου Φιλίππου

Patara = Πάταρα (παράλια Λυκίας). Αποικίστηκε από Κρήτες Δωριείς. Αρχαιότατη και ιστορική πόλη. Γενέτειρα του Αγίου Νικολάου.

Pendik = Παντείχιον. Προάστιο απέναντι από την Πόλη Perga – Perge = Πέργη. Ένας αχανής αρχαιολογικός χώρος. Ολόκληρη η αρχαία πόλη.


67. Τα αρχαία λουτρά

Rize (Rhizaion) = Ρίζε, Ριζούντα (Η πατρίδα του Ερντογάν κοντά στην Τραπεζούντα)


S
Safran bolu = Σαφράμπολη – Θεοδωρούπολη. Οικισμός, αναγνωρισμένο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Το όνομά της και ο πλούτος της από την αλλιέργεια του κρόκου (σαφράν). Οι Έλληνες κάτοικοί της μιλούσαν ελληνικά και έγραφαν στα τούρκικα (Καραμανλήδες). Τώρα στη Νέα Ιωνία Αττικής.

68.

Sakarya = Σαγγάριος. Ποταμός. Εκεί σταμάτησε η προέλαση του ελληνικού στρατού κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία ύστερα από μία δραματική και πολύνεκρη μάχη τον Αύγουστο του 1921.

Samatya = Ψαμάθειά. Περιοχή της Πόλης.

Samsun = Σαμψούς. Η αρχαία Αμισσός, πατρίδα των Αμαζόνων.

Sariyer = Χρυσαροάς. Όμορφο προάστιο της πόλης

Sarkoy = Η ελληνική Περίστασις, στην Προποντίδα.

Sart = Σάρδεις, πρωτεύουσα της Λυδίας, με τεράστια ιστορία, πρωτεύουσα του Κροίσου και μετέπειτα Περσών Σατραπών.


69. Το Γυμνάσιο των Σάρδεων και η μνημειώδης πρόσοψη των Ρωμαϊκών λουτρών με μόνο ελληνικές επιγραφές.

Selcuk (Aya Soluk) = Η πόλη της Έφέσου. Γνωστή για το βυζαντινό φρούριο και την εντυπωσιακή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, όπου, λέγεται ότι εντοπίστηκε και ο τάφος του.


70. Το εσωτερικό του ναού του Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπως σώζεται σήμερα. «Το κεράκι που ακόμη καίει…»

Selimiye (Side) = Σίδη, μαζί με την Άσπενδο και την Πέργη αποτελούν την περίφημη αρχαιολογική τριλογία της Παμφυλίας στη Νότια παράλια Μικρά Ασία (περιοχή Αττάλειας)

Selimpaşa = Επιβάτες, Θράκη (Βλ. τις ομώνυμες φυλακές στους Νέους Επιβάτες Θεσσαλονίκης)

Selge = Σέλγη, αρχαία πόλη της Παμφυλίας, στην ενδοχώρα της Ασπένδου.

Sevdiköy = Xωριό της αγάπης (σεβντά) = Σεβδίκιοϊ. Κοντά στη Σμύρνη. Τώρα στην Παλλήνη και την Ανθούσα Αττικής.

Γράφει ο (μικρασιάτης) Γιάννης Καψής, πρώην Υπουργός, πατέρας των γνωστών δημοσιογράφων:

«΄Ηταν το Σεβδίκιοϊ μια γωνιά της μικρασιατικής γης ακραιφνώς ελληνική. Οι 17.000 κάτοικοι της ήταν, μέχρις ενός, Έλληνες – και υπέροχοι Έλληνες. Ήταν φημισμένοι για τη πατροπαράδοτη φιλοξενία τους και τα πλούτη τους. Ονομαστοί για τα βαρύτιμα σαλβάρια τους, τα γιορτινά. Τηρούσαν ευλαβικά, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όλες τις χριστιανικές γιορτές. Τηρούσαν ακόμη και τις εθνικές γιορτές – γιόρταζαν και την 25η Μαρτίου, χωρίς οι Τούρκοι να τολμούν να τους εμποδίσουν. Γιατί, περισσότερο κι απ” τη φιλοξενία τους, περισσότερο κι απ” τα πλούτη τους, ήταν φημισμένοι για τη παλικαριά τους οι Σεβδικιανοί.

Μόλις έμαθαν, ότι έφθασε ο Στρατός μας, οι Σεβδικιανοί ξεχύθηκαν στους δρόμους. Ξεχύθηκαν, όχι για να τους χειροκροτήσουν – να τους εμψυχώσουν προσπάθησαν. – Πού πάτε, βρε παλικάρια; τους φώναξαν. Τους Τούρκους, μωρέ φοβάστε; Ρωτήστε εμάς.

Και μετά…
Θύμιζε αρχαία ελληνική τραγωδία η διέλευση των ανδρών από το Σεβδίκιοϊ – ήταν σπαρακτικό το θέαμα. Περνούσαν με σκυφτό το κεφάλι οι στρατιώτες μας. Προσπαθούσαν να κρύψουν την ντροπή τους. Δεν άφηναν πίσω τους μόνο άοπλους χωρικούς, άφηναν και γυναίκες και παιδιά απροστάτευτα στη μανία των Τούρκων.

Κι οι λεβεντόκορμες Σεβδικιανές είχαν στηθεί στις αυλόπορτες των σπιτιών τους, κρατώντας τα παιδιά στην αγκαλιά τους, κι είχε το βλέμμα τους κλεισμένη όλη τη περηφάνια της φυλής μας. Καινούργιες Σπαρτιάτισσες, δεν έκλαιγαν, δεν κτυπιόντουσαν. Κοιτούσαν περιφρονητικά αυτούς που έφευγαν.»

Siğaçik = Τέως, αρχαία πόλη της Ιωνίας στη χερσόνησο της Ερυθραίας, Οι κάτοικοί της: Τήιοι. Εμπορικό λιμάνι στις ακτές της Ιωνίας, περ. 30 χλμ. από τη Σμύρνη. Το όνομά της είναι ελληνικό αλλά άγνωστης ετυμολογίας. Ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του ιωνικού αποικισμού το 10ο αι. π.Χ. από Αθηναίους με επικεφαλής τους γιους του Κόδρου.

Şile = Χηλή. Στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου, στην περοιφέρεια της Πόλης. Οι πρόσφυγες από εκεί κατέφυφγαν στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης.

Silivri = Σηλυβρία ή Σηλυμβρία. Η βυζαντινή Ευδοξιούπολη. Σημαντική πόλη της Ανατολ. Θράκης στα βόρεια παράλια της Προποντίδας. Γενέτειρα του Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης και του πρώτου Πατριάρχη μετά την Άλωση Γεωργίου Σχολαρίου ή Γενναδίου.

Sinop = Σινώπη, στην Παφλαγονία του Ευξείνου Πόντου (Μαύρης Θάλασσας). Η πρώτη ελληνική αποικία στον Πόντο, πατρίδα του Διογένη, κυνικού φιλόσοφου και του Μιθριδάτη, μεγάλου αντιπάλου της Ρώμης.


71. (Δεν αφήνουν τίποτε ανεκμετάλλευτο οι Τούρκοι…)

Sirince Σιρίντζε = Κιρκιντζές. Κοντά στην Έφεσο. Γνωστό χωριό από τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου.

Sivas = Σεβάστεια. Στην Ανατολική Τουρκία. Υπήρχαν τουρκόφωνοι Έλληνες με τη δική τους εκκλησία και πολλοί Αρμένιοι.

Sivrihisar/ Seferihisar = Συβρισάρι(ο). Αβρόστολα, Ιουστινιάπολη. Κοντά στη Σμύρνη. Στη θέση των Ελλήνων εγκαταστάθηκαν Τούρκοι πρόσφυγες από τη Θεσσαλονίκη...

Söke = Σόκια (είναι μία κωμόπολη κοντά στο Αϊδίνιο, ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, γνωστή για τη μαρτυρική θανάτωση των προσκόπων της, μαζί με εκείνους του Αϊδινίου)

Sürmene = Σούρμενα στον Πόντο. Βλ. και Σούρμενα Αττικής. Αργότερα μετονομάστηκαν: Ελληνικό. (Βλ. Χάρτη Πόντου).



T
Taksim = διχοτόμηση = Αγία Τριάδα, Σταυροδρόμι. Κεντρική πλατεία στην Πόλη.

Tarabya = Θεραπειά, γνωστό παραθαλάσσιο θέρετρο των Ρωμηών στο Βόσπορο

Tarsus = Ταρσός. Πολύ σημαντική στην αρχαιότητα πόλη της Κιλικίας με έντονη πνευματική παρουσία. Γενέτειρα του Αποστόλου Παύλου και τόπος ταφής του αυτοκράτορα Ιουλιανού


72. Ο ναός του Αγίου Παύλου στην Ταρσό

Tekir (Knidos) = Κνίδος, στο άκρο της στενόμακρης χερσονήσου της Καρίας, έναντι της Νισύρου. Περίφημη η «Αφροδίτη της Κνίδου» του Πραξιτέλους, στο ακριβές πρότυπο της αγαπημένης του Φρύνης! (Βλ. χάρτη στη: Datça).

73.                             74. Η Αφροδίτη της Κνίδου - Το διασημότερο αντίγραφο εκτίθεται στο
                                        Βατικανό


Tekirdag = Ραιδεστός, στη βόρεια πλευρά της Προποντίδας (Θάλασσας του Μαρμαρά). Ονομαστά τα κρασιά της.

Tekirova (Phaselis) = Φάσηλις (Αρχαία παραθαλάσσια πόλη στη Λυκία)

Trabzon = Τραπεζούντα, η βασίλισσα του Πόντου στο ανατολικό άκρο του με την Παναγία Σουμελά. Ελληνική αποικία στην αρχαιότητα, πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Κομνηνών κατά τη βυζαντινή εποχή. Βλ. Χάρτη του Πόντου)

75. 76.


Tirebolu = Η Τρίπολη του Πόντου. Σπουδαία πόλη του Ανατολικού Πόντου. Τη μνήμη της τιμά η ομώνυμη οδός στο Ελληνικό Αττικής και όχι την Αρκαδική. (Βλ. Χάρτη του Πόντου)

U
Unye = Οινόη. Πόλη του Πόντου. (Βλ. χάρτη στην: Gümüş hane). Βλ. και Οινόη στα όρια Αττικής και Βοιωτίας.

Urla, Vriula) = Βουρλά, Μπουρλά – Βρύουλα. Η ενδοχώρα των αρχαίων Κλαζομενών στη χερσόνησο της Ερυθραίας, έναντι της Χίου...

Urfa Şanlıurfa = Όρρα στα ελληνικά. Η αρχαία Έδεσσα. Στη Νότια Τουρκία, επάνω από τη Συρία.

Üsküdar = Σκουτάρι, Χρυσούπολη, απέναντι από την Πόλη. Το όνομά της από τα τζάμια των σπιτιών της που το απόγευμα αντικαθρεφτίζουν τον ήλιο.


Ürgüp = Προκόπι (Καππαδοκία) Πατρίδα του Αγίου Ιωάννου του Ρώσου. Βλ. εκκλησία του στο Προκόπι Ευβοίας. Οι Έλληνες κάτοικοί του είχαν απομάθει τη γλώσσα τους αλλά δεν είχαν αποβάλει την εθνική συνείδησή τους.



77. Όπως φαίνεται η πίσω πλευρά από την κορυφή του λόφου με το φρούριο και τον τόπο μαρτυρίου του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου

V
Vize = Βιζύη : Τόπος καταγωγής του λογοτέχνη Γεώργίου Βιζυηνού Ανατολ. Θράκη.

Y
Yalova = Γιάλοβα. Απέναντι από την Πόλη. Η αρχαία Ελενούπολις. Στην είσοδο του κόλπου της Νικομήδειας (Ιζμίτ), στη ΝΑ ακτή της Προποντίδας (Θάλασσας του Μαρμαρά).

Yassıhöyük (Gordion) = Γόρδιο. Πρωτεύουσατης Φρυγίας, νοτιοδυτικά της Άγκυρας. Γνωστό επίσης εξαιτίας του γόρδιου δεσμού

Yedikule = Επταπύργιο. Τμήμα των τειχών της Πόλης.

Yenihisar, Didym = Δίδυμα κοντά στη Μίλητο. Ιωνία. Τεράστιος ναός του Απόλλωνα και το πιο γνωστό μαντείο στη Μικρά Ασία.

78.


Yeni Sehirburnu = Σίγειον. Αρχαία ελληνική πόλη σε στρατηγική θέση στο στόμιο του Ελλησπόντου στο Αιγαίο. Υπήρχε ιερό του Αχιλλέα και του Πατρόκλου.

Yeşilköy = Άγιος Στέφανος. Ακόμη ένα παραθαλάσσιο θέρετρο των Ρωμηών στα δυτικά της Πόλης

Z
Zelve = Ζέλβη. Στην Καππαδοκία με λαξευμένες και σ’ αυτήν εκκλησίες στους βράχους.

Zeytinbag (Trilye) = Τρίγλια Πατρίδα του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Οι πρόσφυγες από αυτήν είναι οι ιδρυτές της Ραφήνας Αττικής, καθώς και της Νέα Τρίγλιας στη Χαλκιδική



79. Πρόσφατα ανακαινισμένη η εκεί εκκλησία της Παντο(ων)βασίλισσας - Η φημισμένη (από τότε) εικόνα της μεταφέρθηκε το 1922 στη Ραφήνα και προσκυνάται στον οικείο ναό. 


νίκος μωραϊτάκης επόνησεν

“For the ashes of our fathers and the temples of their Gods”.

Καλά σας βράδια
Ε.-