Και με τα χίλια βάσανα, πάλ΄ η ζωή γλυκιά ΄ναι ...

Φλεβάρης τέλος

"Απόκριες" δίχως τέλος σε Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη, Ιταλία, Ελλάδα και λοιπή ΕΕ ...

Και μιας όλοι αυτοί έχουν Απόκριες, ας ασχοληθούμε εμείς με κάτι πιο απλό κι ευχάριστο

Φαγάκια και Γλυκάκια (συνέχεια)

Τα φαγάκια της Αποκριάς όπως είπαμε ήταν απλά, τίποτα το ιδιαίτερο ... ό,τι βρεθεί κι ό,τι διαθέτει ο καθένας. Κι ήταν η διάθεση για γλέντι, τραγούδι και χορό που τα έκανε όλα. Κι ήταν πλούσια και ποτέ δεν έλειπε από κανέναν, παρ΄ όλα τα βάσανα και τις έγνοιες. Συνηθισμένοι μεζέδες θα μπορούσαμε να τα πούμε κι όχι αποκριάτικα φαγάκια ... Κι ήταν τα λουκάνικα, ο πατσάς με σκεμπεδάκια και ποδαράκια η πηχτή, το μπουμπάρι (γεμιστό έντερο ή κάτι σε σπληνάντερο), οι λαχανοντολμάδες και κάνα κοτόπουλο και τα ψητά κρέατα κυρίως την Τσικνοπέφτη και την Κρεατερή. Την Τυρινή κυριαρχούσαν τα σπιτίσα ή χερίσα ή βρουλίτικα μακαρόνια, τα ζυμαρικά του ματσού, όπως οι χυλοπίτες και ο χερίσος φιδές (κριθαράκι)! Αχ και, τα κατιμέρια, οι τυρόπιτες, τα παντός είδους μπουρέκια, οι τσακλαμάδες (στριφτές ή επίπεδες χορτόπιτες), τα τσακλαμαδάκια (τηγανητά χορτοπιτάκια) και τα μπαλίκια (χορτοκεφτέδες), τα κολοκυθένια μπουρέκια (κολοκυθόπιτες), οι μακαρονόπιτες ή παυλόπιτες (χορτόπιτα από χυλό με αβγά, τυρί, αλεύρι, μυρουδικά και άφθονους ψιλοκομμένους παύλους ή ακαρόνους, δηλ. τα στελέχη των φρέσκων κρεμμυδιών), το ξυνόγαλο με μέλι ή το λιγούρτι (γιαούρτι) και τα θαμαστά τυριά συρωτή, καλαθάκι, ανθότυρο, μυτζήθρες φρέσκες αλμυρές ή γλυκές,  τα κασκαβάλια κλπ... Ουπς ... και μου τρέχουνε τα σάλια ... ΄Ασε τα χταπόδια, χτένια, μύδια σε όλες τις παραλλαγές, λακέρδες, τσίρους, καλκάνια ...

΄Οσο για τα γλυκάκια, απλά κι αυτά ...φτιαγμένα από τα βρισκούμενα υλικά. Κι ήταν η ριζόπιτα ή ρυζομπούρεκο, τα ξεροτήγανα ή αβγοκαλάμαρα (δίπλες), ο σιμιγδαλένιος χαρβάς, οι γαλατόπιτες, το ρυζόγαλο και το καντεϊφι... Κι οι λουκουμάδες, τα κατημέρια, οι τηγανίτες, φρούτα ό,τι υπήρχε της εποχής ... 

Κοινή παράδοση της Ιωνίας και της Ερυθραίας ήταν το κλείσιμο της αποκριάτικης ευωχίας μ΄ ένα αβγό, μεετά το δείπνο της Τυρινής Κυριακής! ΄Ετρωγαν τότε ένα αβγό κι έλεγαν χαρακτηριστικά:

«Με αβγό το σφαλήξαμε και μ αβγό θε να τ΄ ανοίξομε», υπονοώντας την αυστηρότατη τότε νηστεία της Σαρακοστής μιας και κατά τη διάρκειά της έκαναν νηστεία! Αμ τότε δεν έτρωγαν τίποτε ζωικό! Και "μ΄αβγό θα να τ΄ανοίξομε" το πασχαλινό κόκκινο αβγό ενοούσαν, αυτό που τρώγεται μετά την Ανάσταση, με το τσούγκρισμα και πριν από τη μαγειρίτσα.

Στην Αθήνα τού τότε ... στις φτωχές προσφυγικές γειτονιές Καισαριανή, Βοτανικό, Βύρωνα, Ταύρο,  τα αντέτια (έθιμα) άντεξαν για κάμποσα χρόνια! Κι η Σαρακοστή κρατιόταν και μάλιστα αυστηρά. Και το γαϊτανάκι περνούσε και στριφογύριζε στα σοκάκια κι οι χαρταετοί έδιναν κι έπαιρναν σε φαντασία και χρώματα και καταστόλιζαν το γαλάζιο ... Και σ΄αυτές τις γειτονιές Καισαριανή, Ερυθραία, παρά τη φτώχεια, την ανέχεια και τη δυστυχία της προσφυγιάς, περίπου, να πω ως το 1975-80 σχεδόν όλες ετούτες οι συνήθειες ξαναζωντάνευαν. Το κέφι το κέφι δεν έλειπε, ενώ τα "τσιμπούσια και τα ζέφκια φάνταζαν; ήταν; μια διέξοδος στα αμέτρητα προβλήματα των προσφύγων. Με λιγοστούς μεζέδες και πολλή διάθεση στηνόταν το αποκριάτικο "τσιμπούσι" και στο άψε-σβήσε. Τα μετρημένα μόμπιλα (έπιπλα) έβγαιναν στην αυλή και το προσφυγικό δωματιάκι γινόταν πίστα χαράς και ξεφάντωσης. Οι κουδουνάτοι, πάντα καλομπεγέντιστοι (ευπρόσδεκτοι), σκορπούσαν απλόχερα  το γέλιο, χόρευαν ασταμάτητα, πείραζαν μικρούς και μεγάλους και ταλαιπωρούσαν αυτιά  τραγουδώντας ούλα τ΄ αρσίζικα του ντουνιά!

Θύμησες! Σκηνές ζωής;

"Ψυχή της Αποκριάς στη Ν. Ερυθραία ήταν κάποτε ο θρυλικός Βασίλης Ντεληγιάννης, ένας Βουρλιώτης πρόσφυγας που σοφιζόταν κάθε χρόνο χίλια δυο μασκαρέματα κι έφτιαχνε μικρούς «θιάσους», παρέες "κουδουνάτων" που έκαναν την αποκριάτικη εμφάνισή τους στην κεντρική πλατεία της Ν. Ερυθραίας, μπροστά στο σπίτι του, μέσα σε πανδαιμόνιο από γέλια, τουμπελέκια και φάρσες. Πότε καλούσε τσι χήρες για να ντως βρει γαμπροί, πότε μάζευε ένα κοπάδι μαντράχαλους ντυμένους μωρά και τους κυνηγούσε μ΄ ένα βρακί ως ταλαίπωρη μάνα, πότε έκανε τον ψαρομανάβη και πουλούσε αντί για ψάρια πονηρά "ομοιώματα", διαλαλώντας χαρακτηριστικά: Λούτσοι, έχω λούτσοι καλοί με σαφρίδια μπόλικα! Να τρώ η χήρα και να μη δώνει τση παντρεμένης!

Πολλές φορές η ψωρο-μπατούλια (παλιο-παρέα) του γέρο-Ντεληγιάννη με τις μασκάρες και τους κουδουνάτους του έφτανε με τα πόδια ως την Καισαριανή, σκορπώντας το κέφι σε φίλους, συγχωριανούς και συγγενείς που έμεναν σ εκείνη την προσφυγογειτονιά, όπως έκανε και πριν από το 1922, που ηγύριζε ξεφαντώνοντας σε ούλοι τσι μαχαλάδες του Βουρλά.

Λέγεται πως στο τέλος του Εμφυλίου μάλιστα, ο Ντεληγιάννης συνελήφθη από την αστυνομία ως -αν είναι δυνατόν- επικίνδυνος ταραξίας. Οι αστυνομικοί -άκου να δεις- τον περάσανε για κομμουνιστή, γιατί αυτός, με λαϊκή αφέλεια, είχε πάρει ένα παλιό χωνί φωνογράφου και διαλαλούσε τον ερχομό της Αποκριάς!"  ΄Αντε τώρα να βρεις αν όπου μπλέκει η αστυνομία ήταν χειρότερα τότε ή τώρα! Θα συμφωνήσω πως τότε,  πάντα με το συμπάθειο βέβαια για να μη συγχιστούν μερικοί-μερικοί ... γιατι τότε η αστυνομία είχε ηλίθιους που είχαν να κάνουν με το Ντεληγιάννη ενώ τώρα η αστυνομία έχει να κάνει με ηλίθιους και μάλιστα πολλούς κι επιπλέον νέους! Και να με συγχωρείτε αλλά αυτή είναι η γνώμη μου και δεν την αλλάζω με τίποτα!  

------------------

Στις μέρες μας τα αποκριάτικα γλέντια συνεχίζονται ξέπνοα! Χωρίς καθόλου ελληνικό χρώμα, χωρίς χρώμα παράδοσης κι έθιμου, δηλαδή σχεδόν χωρίς κανένα λόγο παρά μόνο τον εμπορικό (βλ. Καρναβάλι Πάτρας, Ξάνθης, Μοσχάτου)! Μόνο σε λιγοστά νησιά ίσως το καρναβάλι κι ο γιορτασμός του να είναι ακόμα λίγο πιο αυθεντικά. ΄Ισως κι επειδή είναι μακριά απ΄την Αθήνα. ΄Ισως γιατί εκεί ο κόσμος είναι λίγο πιο δεμένος, πιο παραδοσιακός, πιο .... Τα υπόλοιπα "καρναβάλια" υποφέρουν ... βαθειά επηρεασμένα από τον απάνθρωπο ρυθμό και τις βάρβαρες συνθήκες της εποχής μας... ΄Εχοντας χάσει πια το γνήσιο "λαϊκό" χαρακτήρα τους, έχουν γίνει καρναβάλια αστικά, της τηλεόρασης, άχρωμου κι άοσμου τύπου, πνίγονται μέσα σε ψεύτικα χρώματα, ψεύτικα στρας, ψεύτικα φτερά. Το Μοσχάτο κι η Πάτρα τι σχέση έχουν με το πραγματικό, το αληθινό ελληνικό καρναβάλι; Ο υποκριτικός καθωσπρεπισμός, η άκρατη ξενομανία κι ο ενοχλητικός σουσουδισμός είναι πλέον τα κύρια και χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους, όπως σε τόσες και τόσες άλλες πτυχές της ζωής μας.

Δυστυχώς, τα αρσίζικα τραγούδια και τα τουμπελέκια έχουν σιγήσει για πάντα στις γειτονιές της Ιωνίας, της ν. Ιωνίας, της Σμύρνης, της Ν. Σμύρνης, της Φιλοθέης, της Ν. Φιλοθέης, της Ερυθραίας, της Ν. Ερυθραίας.... του Βύρωνα, της Καισαριανής! Ελάχιστα; σπίτια (αν υπάρχουν ακόμη και κάθε χρόνο και λιγότερα) στήνουν κάτι σαν τα πατροπαράδοτα αποκριάτικα ζέφκια! Οι νοικοκυραίοι του τότε χάνονται ένας-ένας και μαζί τους παίρνουν αξίες και παραδόσεις, ασίκικα τραγούδια, μπατούλιες και γλέντια χωρίς κανένα λόγο! Γιατί μη φανταστείς ... οι βεγγέρες και τα μεζεκλίκια δεν χρειάζονταν ειδικό λόγο για κείνους που είχαν κάθε λόγο να χτυπιούνται και να δέρνουνται για όσα είχαν αφήσει "εκεί" πίσω! Η καρδιά μετρούσε, η φιλία, η καλή γειτονία, το κέφι, το θέλω, το γίνεται, το απλό, το καλό κρασί ... Οι γνήσιοι κουδουνάτοι γινήκανε μετρημένοι στα δάχτυλα, οι υπόλοιποι πολιτικοί. Οι μουτσούνες στοιχίζουν μια περιουσία, τα κουστούμια το ίδιο. ΄Ασε που καμιά μουτσούνα δεν χτυπά σήμερα ακάλεστη την πόρτα ενός σπιτιού... Οι σημερινές μουτσούνες χρειάζονται πρόσκληση και μάλιστα 15 μέρες πριν για να την καταχωρίσουν στην ηλεκτρονική ατζέντα τους! Βλέπεις πνίγονται στις προσκλήσεις!  Το διονυσιακό κέφι της Αποκριάς και η καλή διάθεση των χτεσινών γλεντοκόπων αντικαταστάθηκαν από τη μουρτζουφλιά (βαρυθυμία), την ανγκούσα (άγχος) και τη μιζέρια του σύγχρονου τρόπου ζωής...;

Περαστικά μας ...

Ε.-

ΥΓ. Μην ξεχάσετε, βρείτε νήμα ή κλωστή κόκκινη κι άσπρη. Κάτσετε και φτιάξτε απόψε το ασπροκόκκινο στριφτό βραχιολάκι σας, το Μάρτη σας! Μάρτης αύριο κι ο μαρτιάτικος ήλιος δεν αστειεύεται! Η γιαγιά μου η καλή το ΄φτιαχνε και μου το περνούσε στο χεράκι, τραγουδώντας ...  οπόχει κόρη ακριβή, το Μάρτη ο ήλιος μην την ιδεί ... και στο τέλος του μήνα μού το έβγαζε και το κρεμούσε σε μια κόκκινη τριανταφυλλιά! Το έθιμο διαδεδεμένο στους Βυζαντινούς, πέρασε στους Σμυρνιούς. Λένε πως -κάπου το διάβασα- πως  όσοι έπαιρναν μέρος στα Ελευσίνια μυστήρια, οι μύστες, έδεναν γύρω από το δεξί τους χέρι και το αριστερό πόδι, μια κλωστή. Λες από κει. Η σημασία της κλωστής δεν είναι γνωστή, αλλά υπάρχουν μαρτυρίες πως οι αρχαίοι φορούσαν κλωστές κόκκινες και άσπρες για να διώχνουν το κακό! Κι όχι γαλάζια μάτια που συνηθίζουμε σήμερα ... Σαν βγει ο Μαρτιάτικος ήλιος, βγαίνει για τα καλά. Καίει, μαυρίζει τα προσωπάκια των παιδιών κι η μαυρίλα το ξέρετε πως παλιά θεωρούνταν ασχήμια, έτσι; Ενώ της σήμερις επί τούτου καβουρντιζόμεθα το καλοκαίρι στας παραλίας παρόλον το επικίνδυνον της υπόθεσης. ΄Ασε πια εκείνους -και τούτους εδώθε- που χώνονται στο ηλιάριουμ! Αυτό το εργαλείο που έχει κάτι από μαγνητική τομογραφία και κάτι από φωτεινό νεκροκρέββατο ...Χτύπα ξύλο ...

Η γιαγιά μου έλεγε ακόμα, πως στα Βουρλά ...
"Που λες, όταν ήμουν κοπέλα -αχ αχ αχ γιατί ήμουν κι εγώ κι ήμουν κι όμορφη, μη με θωρείς τώρα- το πρώτο πράγμα που κάμναμε, κιζινιές *και ντελικανήδες** ήταν την 1η του Μάρτη, να ξυπνήσουμε αχάραγα. ΄Ηπρεπε θες να πάμε να πλυθούμε στον πάνω τσεσμέ... για να μη μας χαλάσει το πρόσωπο. Να μη γεμίσουμε τζιλέδες*** και σιβιλτσέδες**** και να μη βγάνουμε στα μάτια κριθαρ(ι)κά... Και το περιμέναμε πως και πως ... και μας ήρεσε! Ευκαιρία βλέπεις να δειχτούμε στους νεαρούς... Ε, και να δούμε κι εμείς βέβαια τα ντελικανιδάκια ..."

* τουρκιστί κιζ = κορίτσι, κοπέλα ελληνιστί
** τουρκ. ντελί = τρελός, καν = αίμα = ντελικανής στα κρητικά = τρελοαίματος/νεαρός ελλ.
*** τουρκ. τζιλ = φακίδα ελλ.
**** τουρκ. σιβιλτσέ = σπυρί ελλ.